Τουριστική Ανάπτυξη Ηπείρου
Αναμφισβήτητα ο τουρισμός αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει η περιφέρεια Ηπείρου το οποίο όμως θα πρέπει να αξιοποιηθεί σε μέγιστο βαθμό τονώνοντας την τοπική κοινωνία. Η παραπάνω διαπίστωση εξάλλου αποτελεί μία άποψη η οποία διατυπώνεται συχνά αποτελώντας την επίσημη τουριστική – αναπτυξιακή πολιτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Χωρίς αμφιβολία, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, η δημιουργία τουριστικού ρεύματος συνέβαλε καθοριστικά στην αναστροφή της τάσης δημογραφικής αποψίλωσης και συρρίκνωσης της παραγωγικής βάσης καθώς και στη βελτίωση του επιπέδου ευημερίας των πολιτών. Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια εποχή η οποία χαρακτηριζόταν από την απουσία οποιασδήποτε μορφής πρόνοιας σε εθνικό επίπεδο για τη στήριξη άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα.
Μαζικός Τουρισμός
Παρόλα αυτά επισημαίνεται ότι η απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη στράφηκε στο μαζικό τουρισμό με τη δημιουργία συγκεκριμένου είδους δομών (καταλύματα, παραδοσιακούς ξενώνες εστιατόρια, bars, κέντρα διασκέδασης κλπ), τη συγκέντρωση αυτών σε συγκεκριμένες περιοχές, την έλλειψη οργάνωσης, την εμπλοκή σε όλα σχετικά με τον τουρισμό επαγγέλματα ανθρώπινου δυναμικού χωρίς τα απαραίτητα προσόντα, την έλλειψη υποδομών, την υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, την έλλειψη διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος μεταξύ των περιοχών, την κυριαρχία των tour operators στην προβολή της χώρας και στη ρύθμιση των τουριστικών ροών κλπ τα οποία οδήγησαν στην εμφάνιση προβλημάτων υποβάθμισης του τουριστικού προϊόντος και το δραστικό περιορισμό των θετικών αποτελεσμάτων.
Πλήθος εναλλαγών του προϊόντος
Η περιοχή έχει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης τουρισμού διότι διαθέτει πλήθος εναλλαγών στο προϊόν της, το οποίο με τις ιδιομορφίες του και τις κοντινές αποστάσεις επιτρέπει την ανάπτυξη πολλών εναλλακτικών-ειδικών μορφών διακοπών. Ελάχιστοι τόποι συνδυάζουν απέραντες ακτές με καθαρή θάλασσα, βουνά με ιστορία και φυσικές ομορφιές, εθνικούς δρυμούς, καλή τουριστική οργάνωση, οικονομικές τιμές. Η Ήπειρος είναι τόπος που μπορεί να προσφέρει διαφορετικούς τύπους διακοπών, από τον ήρεμο οικογενειακό παραθερισμό, μέχρι Σαββατοκύριακα για ανήσυχους επισκέπτες.
Σήμερα, πέρα από τον ιστορικο-πολιτιστικό τουρισμό και τον θαλάσσιο, στην Ήπειρο ο επισκέπτης μπορεί να βρει ειδικές δραστηριότητες, όπως κανόε-καγιάκ και ράφτινγκ στους ποταμούς Αώο, Βοϊδομάτη, ¶ραχθο και Αχέροντα, παραπέντε στην πεδιάδα του Αώου, αναρρίχηση σε φυσικές και τεχνητές πίστες στην Κόνιτσα, εκδρομές με ποδήλατα βουνού στην Πίνδο, έφιππες διαδρομές, περιηγητικό και οικολογικό τουρισμό με συγκεκριμένες διαδρομές και οδηγούς φυσικού τουρισμού, κ.ά.
Μελέτη Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη που πραγματοποίησε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος από όπου προκύπτει ότι η Ήπειρος, δεν πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο του μαζικού τουρισμού. Ανάμεσα στα σημαντικότερα επιχειρήματα συγκαταλέγονται και τα παρακάτω:
- Η τουριστική ανάπτυξη στην Περιφέρεια Ηπείρου δεν γνωρίζει ρυθμούς και μεγέθη ανάλογα με εκείνα που γνώρισαν ή γνωρίζουν άλλες περιοχές, στις οποίες δεν υπήρξε οργανωμένη τουριστική πολιτική.
- Η αύξηση των καταλυμάτων αυτοεξυπηρέτησης που απευθύνονται σε τουρίστες χαμηλότερου εισοδηματικού επιπέδου – περιορίζουν τις θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση και τα εισοδήματα.
- Η ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού διέρχεται τη φάση της ωρίμανσης του, δηλαδή την περίοδο όπου η προσφορά έχει αυξηθεί, υπάρχει υψηλός ανταγωνισμός και από χώρες χαμηλού κόστους, ενώ η ζήτηση στρέφεται προς νέα εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Συνεπώς είναι σκόπιμο η Περιφέρεια Ηπείρου να στραφεί στην ανάπτυξη αυτού του είδους τουρισμού;
- Η ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί αναπόφευκτα σε υψηλό βαθμό εξειδίκευσης με τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται. Η ανάπτυξη και άλλων δραστηριοτήτων, που όμως θα καλύπτουν τη ζήτηση που δημιουργεί ο τουρισμός, είναι δυνατή όταν αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των τουριστών. Όμως η εξάρτηση όλων των δραστηριοτήτων από τον τουρισμό καθιστά την τοπική οικονομία περισσότερο ευάλωτη.
- Η εποχικότητα του τουρισμού δημιουργεί έντονα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, αναδεικνύοντας την περιορισμένη συμβολή του τουρισμού στην ανάπτυξη γενικότερα.
- Οι νέες θέσεις απασχόλησης που δημιουργούνται στην πλειοψηφία τους δεν προσθέτουν στο ανθρώπινο δυναμικό νέες δεξιότητες, οι οποίες μπορεί να αξιοποιηθούν και σε άλλες θέσεις εργασίας.
- Η υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος από την ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού υπονομεύει το μέλλον διάφορων Περιφερειών (μεταξύ των οποίων και η Ήπειρος) για κάποια πρόσκαιρα και αμφίβολα οφέλη. Επισημαίνεται ότι η υποβάθμιση αυτή είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μη αντιστρέψιμη.
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ
Η γεωμορφολογία της Ηπείρου, χαρακτηρίζεται από το ορεινό ανάγλυφο και την αφθονία των επιφανειακών υδάτων. Αποτέλεσμα είναι το πλούσιο φυσικό περιβάλλον, με άφθονα δάση, μοναδική χλωρίδα και πανίδα και σπάνια φυσική ομορφιά. Διαθέτει εθνικούς δρυμούς και υδροβιότοπους ενώ το υπέδαφος είναι πλούσιο σε μη μεταλλικά ορυκτά. Έχει εκτεταμένα παράλια και στους τρεις νομούς που βρέχονται από τη θάλασσα του Ιονίου Πελάγους και του Αμβρακικού κόλπου.
Η Περιφέρεια έχει μεγάλο ποσοστό ορεινών εκτάσεων που καλύπτουν το 77% της συνολικής έκτασής της. Από το σύνολο των δήμων και κοινοτήτων (566) που υπάρχουν στην Περιφέρεια Ηπείρου, το 66,6% ανήκει σε ορεινές περιοχές (377), ενώ το 33,4% του πληθυσμού κατοικεί σε ορεινές περιοχές.
Υπάρχουν τέσσερις (4) βασικές ζώνες στην Περιφέρεια:
- η παράκτια ζώνη των νομών Πρεβέζης και Θεσπρωτίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την τουριστική ανάπτυξη, τις θαλάσσιες μεταφορές και τη αλιεία, και συγκεντρώνει σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες,
- η ζώνη των ορεινών όγκων που εκτείνεται κατά μήκος του ανατολικού ορίου της Περιφέρειας στους νομούς Ιωαννίνων (Ζαγόρι, Μέτσοβο, Κόνιτσα, βόρεια Τζουμέρκα) και `Αρτης (κεντρικά και νότια Τζουμέρκα) και παρουσιάζει δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, βάσει των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει (παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορική – πολιτιστική κληρονομιά, περιοχές φυσικού κάλλους),
- η ζώνη γεωργικής γης με δυνατότητα υψηλής απόδοσης, η οποία περιλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα της Περιφέρειας (τμήματα των νομών Πρέβεζας και `Αρτας) και στην οποία συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος των αρδευτικών έργων και
- η ευρύτερη ζώνη των ορεινών και ημιορεινών περιοχών. Η τελευταία αυτή ζώνη, που είναι και η πλέον εκτεταμένη, παρουσιάζει περιορισμένες αναπτυξιακές δυνατότητες, λόγω της ορεινότητας του εδάφους και της γεωγραφικής απομόνωσης. Οι μόνες πεδινές εκτάσεις είναι των νομών `Αρτης και Πρεβέζης, καθώς και οι κοιλάδες των ποταμών Αχέροντα και Θύαμη. Οι κυριότεροι ποταμοί είναι ο Αώος, ο Θύαμις, ο Αχέροντας, ο Λούρος και ο ¶ραχθος, και σημαντικότερη λίμνη αυτή των Ιωαννίνων.
Η Ήπειρος διαθέτει πολλά μνημεία όλων των ιστορικών περιόδων (αρχαίο θέατρο Δωδώνης, αρχαία Νικόπολις, βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια, παραδοσιακοί οικισμοί, πέτρινα γεφύρια κ.α).
Στην Περιφέρεια υπάρχει σημαντικός αριθμός ευαίσθητων ή / και προστατευόμενων περιοχών, στις οποίες περιλαμβάνονται δύο εθνικοί δρυμοί, μια περιοχή RAMSAR, είκοσι δύο περιοχές υποψήφιες για ένταξη στο υπό κατάρτιση Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000, ένα μνημείο φύσης, δύο προστατευόμενα τοπία (αισθητικά δάση) και 30 περιοχές CORINE.
