Τελευταία νέα
ΑρχικήΣτήλεςForum Τουριστικής ΠολιτικήςΓόνιμη η δημόσια συζήτηση για το μέλλον της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης

Γόνιμη η δημόσια συζήτηση για το μέλλον της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης

Γόνιμη η δημόσια συζήτηση για το μέλλον της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης
του Δημήτρη Κούτουλα

Πλούσιος προβληματισμός αναπτύσσεται τους τελευταίους μήνες στο Forum Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που δημιούργησε το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης με τη συμμετοχή επιστημόνων και επαγγελματιών του τουρισμού. Σε αυτό το Forum, του οποίου οι εργασίες είναι ανοικτές σε κάθε ενδιαφερόμενο, αναλύονται οι επιμέρους πτυχές της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και διατυπώνονται προτάσεις για την αναβάθμιση των ελληνικών τουριστικών σχολών.

Μετέχοντας στην ομάδα εργασίας του Forum που εξετάζει ζητήματα θεσμικού πλαισίου για την τουριστική εκπαίδευση (με συντονιστή τον Καθηγητή κ. Γεράσιμο Ζαχαράτο), μου δόθηκε η δυνατότητα να συνδιαμορφώσω με συναδέλφους από το χώρο των τουριστικών επιχειρήσεων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ορισμένες κρίσεις ως προς την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική τουριστική εκπαίδευση. Επίσης επεξεργαστήκαμε μια δέσμη προτάσεων για την αναβάθμιση των ελληνικών σχολών.

Στη συνέχεια παρατίθενται μερικά βασικά συμπεράσματα της δικής μας ομάδας εργασίας, τα οποία πιστεύω ότι αποτελούν μια χρήσιμη συνεισφορά στο δημόσιο διάλογο για το ποια τουριστική εκπαίδευση θέλουμε στη χώρα μας. Επίσης αναμένονται με ενδιαφέρον οι προτάσεις των άλλων τριών ομάδων εργασίας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Forum Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης πιέστε εδώ

Ι. Επισκόπηση των προβληματικών σημείων του θεσμικού πλαισίου τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης

  • Η έλλειψη στρατηγικής που χαρακτηρίζει εδώ και πολλά χρόνια την πολιτική τουριστικής εκπαίδευσης υπονόμευσε τη θέση των πρώην Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης (ΣΤΕ) και νυν ΟΤΕΚ, αφού δεν έγινε η αναγκαία αναβάθμιση των σχολών του ομίλου. Η πρωτοβουλία στη συζήτηση για το μέλλον του ΟΤΕΚ αφέθηκε εδώ και χρόνια στο Υπουργείο Παιδείας, με αποτέλεσμα να παρατηρείται η σταδιακή επιβολή ενός αναποτελεσματικού εκπαιδευτικού μοντέλου επί των σχολών του ΟΤΕΚ που πρεσβεύουν ένα σαφώς πιο επιτυχημένο μοντέλο. Αυτή η πορεία υποβάθμισης μέσω του θεσμικού πλαισίου του Υπουργείου Παιδείας αφορά και τις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες στις οποίες δραστηριοποιείται ο ΟΤΕΚ, δηλ.

    • τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με τη μετατροπή των ΤΕΕ σε ΕΠΑΣ και τον αποκλεισμό των αποφοίτων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση
    • τη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση με την υιοθέτηση των προβληματικών προδιαγραφών του ΟΕΕΚ για τα ΙΕΚ
    • την τριτοβάθμια εκπαίδευση με τη μετατροπή των Ανώτερων Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης (ΑΣΤΕ) σε Ακαδημίες Ξενοδοχειακών Σπουδών που παύουν να είναι ισότιμες με τα ΤΕΙ.
  • Τα ΤΕΙ, τα οποία αποτελούν βασικό πυλώνα της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης και βασική πηγή προσωπικού για τις τουριστικές επιχειρήσεις, έχουν μπει σε μια επίπονη διαδικασία ανωτατοποίησης χωρίς προς το παρόν να έχει αντιμετωπιστεί η κύρια αδυναμία τους που αναδείχθηκε από τις έρευνες της αγοράς εργασίας: Τα ΤΕΙ ούτε διαθέτουν τον πρακτικό προσανατολισμό που προσδοκούν οι επιχειρήσεις (και που έχουν λ.χ. οι σχολές του ΟΤΕΚ) αλλά ούτε και προσφέρουν την υψηλού επιπέδου θεωρητική κατάρτιση που απαντάται στα ΑΕΙ. Πρέπει να ενισχυθεί επί της ουσίας ο τεχνολογικός χαρακτήρας τους ώστε να προαχθεί η παραγωγή στελεχών με προσόντα κατάλληλα να αναλάβουν σύντομα μεσαίες και ανώτερες διοικητικές θέσεις στις τουριστικές επιχειρήσεις.
  • Στο χώρο των ΑΕΙ διαπιστώνεται το παράδοξο να προσφέρεται μεγάλος για τα ελληνικά δεδομένα αριθμός μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στον τουρισμό, αλλά να εμποδίζεται – παρά τη θεσμικά κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ – η ίδρυση προπτυχιακών τουριστικών τμημάτων σε πανεπιστήμια που είναι από κάθε άποψη έτοιμα για αυτήν. Είναι πολλές χιλιάδες οι απόφοιτοι ΑΕΙ που εργάζονται σήμερα σε ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις, έχοντας ωστόσο πραγματοποιήσει άσχετες με την εργασία τους σπουδές. Οι ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις έχουν συγκεκριμένες ανάγκες σε στελέχη πανεπιστημιακής μόρφωσης, η δε Ελλάδα αποτελεί τη μόνη τουριστικά ανεπτυγμένη χώρα χωρίς πανεπιστημιακές σπουδές στον τουρισμό.
  • Το δίλημμα που ψευδώς ετέθη – δηλ. να μη γίνουν προπτυχιακά τουριστικά προγράμματα στα ΑΕΙ γιατί κάτι τέτοιο θα έθιγε τα ΤΕΙ – αποπροσανατόλισε την τουριστική εκπαιδευτική πολιτική και έβλαψε όλους, δηλ.:
    • τα ΤΕΙ που αντί να ενισχύσουν τον τεχνολογικό τους χαρακτήρα διεκδίκησαν ένα ρόλο που εκ τον πραγμάτων δεν μπορούν να υποδυθούν
    • τα ΑΕΙ γιατί παραμένουν αποκομμένα από το σημαντικότερο τομέα της ελληνικής οικονομίας
    • τις τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες στερούνται τα κατάλληλα στελέχη τεχνολογικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης που έχουν ανάγκη
    • συνολικά τον ελληνικό τουρισμό που δεν επιλύει βασικά θέματα ποιότητας και ανταγωνιστικότητας άμεσα σχετιζόμενα με το επίπεδο του ανθρώπινου δυναμικού.
  • Ο ΟΕΕΚ δεν έχει διαχειριστεί επιτυχώς την κάλυψη των αναγκών των ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων με τις σπουδές που προσφέρονται στα ΙΕΚ. Πολλές από τις τουριστικές ειδικότητες που προσφέρονται στα ΙΕΚ σχεδιάστηκαν με πρόχειρο τρόπο και χωρίς προηγούμενη μελέτη και κατανόηση των αναγκών που υπάρχουν στην αγορά εργασίας.
  • Η τεχνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση πέρασε από διάφορες θεσμικές αλλαγές, με καμία να μην έχει αναβαθμίσει με ουσιαστικό τρόπο την τουριστική εκπαίδευση. Η δρομολογούμενη μετατροπή των ΤΕΕ του ΟΤΕΚ σε ΕΠΑΣ αποκλείει τους αποφοίτους από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τους κατευθύνει στα υποβαθμισμένα ΙΕΚ.
  • Κανένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει καλά χωρίς το κατάλληλο διδακτικό προσωπικό. Στα ΤΕΙ γίνεται αυτήν την περίοδο μια προσπάθεια στελέχωσης με διδακτικό προσωπικό αυξημένων προσόντων. Στο δε ΟΤΕΚ και τα ΙΕΚ παρατηρείται το καθεστώς απασχόλησης ωρομισθίων καθηγητών, το οποίο δεν μπορεί να εξασφαλίσει την απαιτούμενη ποιότητα διδασκαλίας αλλά ούτε και ένα ελκυστικό πλαίσιο σταδιοδρομίας για τους διδάσκοντες.

ΙΙ. Προτάσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων και τη βελτίωση των θετικών στοιχείων στην τουριστική εκπαίδευση και κατάρτιση
α. Προτάσεις προς την Κυβέρνηση
α.1 Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης
  • Δεν μπορεί να γίνει αποτελεσματικός σχεδιασμός της τουριστικής εκπαίδευσης χωρίς να είναι ξεκάθαρες οι βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις του ελληνικού τουρισμού. Η εκπαιδευτική πολιτική οφείλει να είναι συνδεδεμένη με το συνολικό τουριστικό σχεδιασμό. Ιδίως πρέπει να υποστηρίξει μια ολοκληρωμένη πολιτική ποιότητας που οφείλει να υλοποιήσει το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης δεδομένης της συνεχούς διολίσθησης του ελληνικού τουρισμού σε έναν ανταγωνισμό τιμών με χώρες χαμηλότερου κόστους. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσω παροχής αναβαθμισμένων υπηρεσιών δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με τη δημιουργία ικανού αριθμού καλά καταρτισμένων στελεχών. Αποφάσεις όπως η υποχρεωτική απασχόληση ελάχιστου αριθμού πτυχιούχων στις ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις απαιτούν ανάλογη τεκμηρίωση ως προς τα προσδοκώμενα οφέλη και θα ληφθούν κατόπιν διαβουλεύσεων με τους κοινωνικούς εταίρους. Ο ενδεδειγμένος τρόπος προσέγγισης σε αυτό το θέμα συνοψίζεται με εύστοχο τρόπο στην ακόλουθη πρόταση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξεναγών (ΠΟΞΕΝ):
    «Η απασχόληση διπλωματούχων θα πρέπει να είναι υποχρεωτική σε όλους τους κλάδους, όπως και η χορήγηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος μόνο σε διπλωματούχους. Η κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων θα πρέπει όμως να γίνει με προσοχή, λαμβάνοντας υπόψη την γνώμη των εμπλεκόμενων κλάδων και φορέων και της κοινοτικής νομοθεσία, ώστε να μην υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων και παραπλάνηση του καταναλωτή. Θα πρέπει να ελέγχεται από το κράτος η παροχή και το επίπεδο εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διδασκόντων και αποφοίτων από ιδιωτικά ιδρύματα και να μην υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων αποφοίτων διαφορετικών σχολών (π.χ. ΑΕΙ, ΙΕΚ, ΚΕΚ, δημόσιων και ιδιωτικών) που προορίζονται για το ίδιο επάγγελμα. […] Είμαστε κάθετα αντίθετοι στην απασχόληση ανειδίκευτων και χωρίς προσόντα ατόμων σε κάθε είδους τουριστικές επιχειρήσεις (από τον σερβιτόρο έως τον διευθυντή τουριστικής επιχείρησης), αφού καθημερινά διαπιστώνουμε τα προβλήματα που δημιουργούνται και τα παράπονα που εκφράζονται από τους επισκέπτες μας για τις υποβαθμισμένες προσφερόμενες υπηρεσίες. Ο τουρισμός και κάθε υπηρεσία που σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με αυτόν είναι επάγγελμα, τέχνη και διπλωματία μαζί, όχι χόμπι και πάρεργο του κάθε ερασιτέχνη, είτε είναι επιχειρηματίας είτε υπάλληλος.»
  • Από πλευράς Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης θα πρέπει να διαφυλαχθεί, να θωρακιστεί από θεσμικής άποψης αλλά και να εκσυγχρονιστεί το πρακτικά προσανατολισμένο εκπαιδευτικό μοντέλο του ΟΤΕΚ. Στις συνεννοήσεις με το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να ακολουθηθεί μια πιο αποφασιστική στάση και να υπάρχουν τεκμηριωμένες εισηγήσεις.
  • Θα χρειαστεί ο προσδιορισμός των αναγκών ως προς την τουριστική εκπαίδευση να βασιστεί στην έρευνα των πραγματικών συνθηκών της αγοράς εργασίας και στον εντοπισμό τον τοπικών αναγκών κάθε τουριστικής περιοχής.

α.2 Υπουργείο Παιδείας

  • Πρέπει να γίνει άμεση δρομολόγηση της ίδρυσης προπτυχιακών τμημάτων στη διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων σε ελληνικά ΑΕΙ, πράγμα που αποτελεί διακηρυγμένη προτεραιότητα της ελληνικής τουριστικής πολιτικής. Ήδη λειτουργούν επί χρόνια τρία μεταπτυχιακά προγράμματα στη διοίκηση τουρισμού (στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς). Τις ακαδημαϊκές, εκπαιδευτικές και ερευνητικές προϋποθέσεις για άμεση έναρξη προπτυχιακών τουριστικών σπουδών πληρούν τα εξής ΑΕΙ, τα οποία διαθέτουν ομάδες ειδικευμένων επιστημόνων και έχουν πραγματοποιήσει πλούσιο ερευνητικό έργο σε θέματα τουρισμού:
    • Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο οποίο υπάρχουν οι πλέον ώριμες συνθήκες για έναρξη του προπτυχιακού τμήματος τουρισμού δεδομένης της υφιστάμενης προπτυχιακής κατεύθυνσης και του πρώτου ελληνικού μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών στον τουρισμό
    • Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών, στο οποίο λειτουργεί η κατεύθυνση τουρισμού και το οποίο διαθέτει το Εργαστήριο Ερευνών και Δορυφορικών Λογαριασμών Τουρισμού
    • Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς που ήδη προσφέρει το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στη Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων
    • Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο που επίσης προσφέρει Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στη Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων
    • Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών που προσφέρει συναφείς μεταπτυχιακές σπουδές στη διοίκηση υπηρεσιών.
  • Από πλευράς Υπουργείου Παιδείας πρέπει να γίνουν κατανοητές οι ιδιαίτερες απαιτήσεις της τουριστικής εκπαίδευσης και των τουριστικών επιχειρήσεων. Το Υπουργείο πρέπει να επιδιώξει όχι την αλλοίωση του επιτυχημένου εκπαιδευτικού μοντέλου του ΟΤΕΚ αλλά την ενίσχυση και θεσμική κατοχύρωσή του.
  • Αντί του αποκλεισμού των αποφοίτων των βασικών σχολών του ΟΤΕΚ (ΤΕΕ) από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα πρέπει να διασφαλιστεί πρόσβασή τους στα ανώτερα τεχνολογικά ιδρύματα και ιδίως στις ΑΣΤΕ.
  • Πρέπει να αξιολογηθεί η ποιότητα και η χρησιμότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που παρέχονται μέσω ΟΕΕΚ και να ληφθούν μέτρα αναβάθμισης.

β. Προτάσεις προς εκπαιδευτικά ιδρύματα

  • Ο ΟΤΕΚ οφείλει να προασπίσει το εκπαιδευτικό μοντέλο που επί δεκαετίες ακολούθησε μέσα από την ουσιαστική αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό των σπουδών. Ο ΟΤΕΚ πρέπει να επενδύσει στο διδακτικό του προσωπικό και να του παράσχει ελκυστικές ευκαιρίες σταδιοδρομίας. Επιπλέον, θα πρέπει να αναλάβει τις ακόλουθες δύο πρωτοβουλίες, οι οποίες θα επανεπιβεβαιώσουν την ηγετική θέση του ΟΤΕΚ στην ελληνική τουριστική εκπαίδευση:
    • Μετεξέλιξη των δύο ΑΣΤΕ σε ανώτατες σχολές ξενοδοχειακής διοίκησης με καθαρά πρακτικό προσανατολισμό. Στο πρόγραμμα σπουδών πρέπει να ενσωματωθεί τεχνογνωσία αιχμής (π.χ. σε θέματα μάρκετινγκ, διοίκησης ανθρωπίνων πόρων κοκ.), η οποία απουσιάζει από τις σημερινές σπουδές.
    • Ίδρυση μιας ανώτερης σχολής μαγειρικής που θα αξιοποιήσει τους κορυφαίους Έλληνες σεφ της χώρας, θα αναδείξει τις σύγχρονες τάσεις της μαγειρικής και θα ετοιμάσει μια γενιά μαγείρων που θα συμβάλλουν τόσο στην αναβάθμιση του τουρισμού όσο και στον εξαγωγικό προσανατολισμό της ελληνικής κουζίνας και των αγροτικών προϊόντων.
  • Στον ΟΕΕΚ απαιτείται επαναξιολόγηση του μοντέλου επαγγελματικής κατάρτισης που προσφέρεται και εξαρχής αξιολόγηση των προσφερομένων τουριστικών ειδικοτήτων.
  • Στην προσπάθεια αναβάθμισης των ΤΕΙ θα φανεί χρήσιμη η επαναξιολόγηση του προγράμματος σπουδών με στόχο:
    • να αποκτήσουν περισσότερο πρακτικό προσανατολισμό οι σπουδές με έμφαση στην απόκτηση δεξιοτήτων που απαιτούνται στις τουριστικές επιχειρήσεις

    • να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην απόκτηση διοικητικών δεξιοτήτων αιχμής.
  • Τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών των ελληνικών ΑΕΙ θα αναβαθμιστούν εάν επικρατήσει η αντίληψη που θέλει τους αποφοίτους να αποκτούν συγκεκριμένες δεξιότητες (αντί μόνο κάποιες θεωρητικές γνώσεις) και να είναι σε θέση να αναλάβουν άμεσα διοικητικές ευθύνες στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

γ. Προτάσεις προς τους συλλογικούς φορείς τουρισμού
  • Οι συλλογικοί τουριστικοί φορείς έχουν σε ένα βαθμό υιοθετήσει την άποψη ότι η αναβάθμιση των τουριστικών σπουδών αποτελεί επιλογή πρώτης προτεραιότητας. Αυτό που επιπρόσθετα θα χρειαστεί ιδίως από τις εργοδοτικές ενώσεις είναι η συναίνεση σε πολιτικές απασχόλησης πτυχιούχων από τις τουριστικές επιχειρήσεις ως στοιχείο μιας συνολικής στρατηγικής αναβάθμισης του ελληνικού τουρισμού.
Ιστοσελίδα | + Άρθρα
28/03/2024
27/03/2024
26/03/2024
22/03/2024
21/03/2024
20/03/2024