Απόψεις
Ο αθλητικός τουρισμός στην Ελλάδα
του Γεωργίου Γκουτζιούπα
Το ξεκίνημα του Αθλητικού Τουρισμού στην Ελλάδα
Στην ουσία πήρε υπόσταση με τη διοργάνωση των Ο.Α. του 2004. Πριν τους Αγώνες, στην χώρα μας δεν είχαν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες και δεν είχαν εκπληρωθεί οι βασικές προϋποθέσεις, όπως οι σύγχρονες αθλητικές υποδομές και η ανάλογη διαφήμισή τους.
Η επιτυχία των Αγώνων δημιούργησε τη δυναμική για ανάπτυξη του Αθλητικού Τουρισμού, έδωσε το κίνητρο σε επαγγελματίες του τουρισμού να συνδέσουν τις υπηρεσίες τους με αθλητικές δραστηριότητες, κινητοποίησε το νέο Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης στην κατεύθυνση υποστήριξης των περισσοτέρων αθλητικών διοργανώσεων και ειδικότερα εκείνων που έχουν διεθνή χαρακτήρα και απήχηση. Έτσι, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα η Ελλάδα καταφέρνει να διεισδύει στον παγκόσμιο χάρτη του Αθλητικού Τουρισμού.
Αν και ακόμα δεν έχουμε δώσει – με όρους μάρκετινγκ – ταυτότητα και τοποθέτηση (positioning) στο προϊόν μας στη διεθνή αγορά, η ζήτηση υπάρχει και είναι προς όφελός μας να συντονιστούν άμεσα όλοι οι εμπλεκόμενοι, να οριστούν προδιαγραφές υπηρεσιών και προϊόντων, να ικανοποιηθούν συνολικά οι προϋποθέσεις ανάπτυξης και να σχεδιαστεί μια στρατηγική στόχων και προτεραιοτήτων, κοινά αποδεκτή.
Στην Ελλάδα ο Αθλητικός Τουρισμός δεν υφίσταται ως θεσμοθετημένο γνωστικό αντικείμενο, έτσι δεν υπάρχουν σπουδές Αθλητικού Τουρισμού, πολύ περισσότερο δεν υφίστανται μεταπτυχιακά προγράμματα. Την μεταολυμπιακή χρονιά όμως, άρχισε να γίνεται εμφανής η τάση για ζήτηση του αντικειμένου και βλέπουμε πλέον να υπάρχει ως μάθημα επιλογής στα Τ.Ε.Φ.Α.Α. και στο Παν. Πελοποννήσου, με τίτλους όπως αθλητική διοίκηση, αναψυχή και ελεύθερος χρόνος. Βέβαια, παραδίδονται σχετικά μαθήματα και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως το Παν. Αιγαίου, μερικά T.E.I. και τις ιδιωτικές τουριστικές σχολές.
Προϋποθέσεις Ανάπτυξης του Αθλητικού Τουρισμού στην Ελλάδα
- Η συνεργασία μεταξύ των υπεύθυνων τομέων τουρισμού και αθλητισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης, του Υπουργείου Πολιτισμού (Γραμματεία Ολυμπιακής Αξιοποίησης, Γενική Γραμματεία Αθλητισμού), του Υπ. Παιδείας, των Αθλητικών φορέων & εγκαταστάσεων, των διοργανωτών αγώνων, των εταιριών παροχής αθλητικών υπηρεσιών και εξοπλισμού, των ξενοδοχειακών & τουριστικών επιχειρήσεων, της τοπικής κοινωνίας υποδοχής κάθε τουριστικού προορισμού. Η διαμόρφωση του κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου, η θέσπιση προδιαγραφών λειτουργίας επιχειρήσεων αθλητικού τουρισμού, η κατοχύρωση των νέων επαγγελμάτων.
- Η κατάλληλη επαγγελματική και ακαδημαϊκή εκπαίδευση, ώστε να οριοθετεί το γνωστικό αντικείμενο και παράλληλα να δημιουργούνται ικανά και εξειδικευμένα στελέχη υποστήριξης των υπηρεσιών του Αθλητικού Τουρισμού.
- Βασική κατεύθυνση είναι η δημιουργία ενός μίγματος χρήσεων με αθλητικό, πολιτιστικό, εμπορικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο για τις διάφορες αθλητικές εγκαταστάσεις. Αυτή είναι μια φιλοσοφία που ακολουθεί τη διεθνή πρακτική, την είδαμε στο Salt Lake City, στο Sidney και στη Βαρκελώνη. Διοργάνωση Διεθνών και Εθνικών Αθλητικών – Επαγγελματικών – Πολιτιστικών (θεματικών) Εκδηλώσεων, Αγώνων, Γιορτών, Φεστιβάλ, Συνεδρίων και Εκθέσεων, παρέχοντας ποιοτικές υπηρεσίες στους συμμετέχοντες και θεατές, με σκοπό την ικανοποίηση τους, με την ανάλογη προβολή και με τελικό στόχο την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας υποδοχής.
- Διευρυμένη και υψηλής ποιότητας υποδομή σε διάφορους τομείς υποστήριξης, οι οποίοι είναι το φυσικό περιβάλλον, οι υπηρεσίες επικοινωνίας, η διασκέδαση, οι μεταφορές, το τεχνητό περιβάλλον, η διαμονή, η ασφάλεια και οι κατασκευαστικές διευκολύνσεις.
- Εισαγωγή Εθνικής μακροχρόνιας πολιτικής φιλοξενίας διεθνών αθλητικών διοργανώσεων (όπως συμβαίνει στον Καναδά από το 1983, βλέπε Sport Canada Major Games and Hosting). Δημιουργία Επιτροπής Προγραμματισμού και Προσέλκυσης Υποψηφιοτήτων Μεγάλων Αθλητικών Διοργανώσεων (bid committee) αποτελούμενη από εξειδικευμένα στελέχη, με εμπειρία από τους Ο.Α. της Αθήνας. Ειδική σημασία πρέπει να δοθεί στην οργάνωση μεγάλων τουρνουά θεσμών, με μη ανταγωνιστικό χαρακτήρα (ερασιτεχνικός αθλητισμός), γιατί είναι στο πεδίο άμεσου ενδιαφέροντος των μεγάλων T.Os. Οι βασικές προϋποθέσεις – κριτήρια ανάληψης διοργανώσεων είναι:
- Το καθαρό αθλητικό όφελος,
- Το οικονομικό κέρδος,
- Το καθαρό τουριστικό όφελος,
- Η αποδοχή της τοπικής κοινωνίας,
- Η προώθηση πολιτισμικών αξιών
- Δημιουργία Δικτύου / Ένωσης Επιχειρήσεων Αθλητικού Τουρισμού (σε πανελλήνιο, περιφερειακό, νομαρχιακό επίπεδο). Σκοπό θα έχει την οργάνωση και διαχείριση βιώσιμων αθλητικών γεγονότων – θεσμών, διεθνούς απήχησης αλλά και εσωτερικού χαρακτήρα και γενικότερα την παραγωγή και πώληση προϊόντων και υπηρεσιών αθλητικού τουρισμού. Στόχο θα έχει την αύξηση της κατανάλωσης του Αθλητικού Τουριστικού Προϊόντος της χώρας. Η καθιέρωση ετήσιου διεθνούς συνεδρίου Αθλητικού Τουρισμού και Αθλητικών Γεγονότων είναι μια σωστή κίνηση, που θα διαφημίζει συνολικά και θα προωθεί τις πωλήσεις ειδικά (ποιοι να συμμετέχουν; βλέπε παράγοντες αγοράς αθλητικού τουρισμού, στο 1ο άρθρο).
- Το Γραφείο Αθλητικού Τουρισμού (Sport Tourism Bureau) είναι μια πρόταση που ταιριάζει στο σύγχρονο πρόσωπο της Ελλάδας:
- Παίζει τον ρόλο του συνδέσμου μεταξύ της Αθλητικής και Τουριστικής Βιομηχανίας, όπως άλλωστε και μεταξύ των επισκεπτών με τις επιχειρήσεις που θα τους φιλοξενήσουν και θα τους παρέχουν προϊόντα / υπηρεσίες.
- Αντιπροσωπεύει και προβάλει την κάθε περιοχή / χώρα (στην οποία εδρεύει) και προωθεί τα συμφέροντα αυτών, στις κατάλληλες ομάδες πληθυσμού.
- Παρέχει εξειδικευμένες πληροφορίες και ενημέρωση στις επιχειρήσεις του Αθλητικού και Τουριστικού κλάδου, όπως επίσης και σε Δημόσιους φορείς.
- Συνεργάτης για τις εταιρίες και τους ελεύθερους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του management / marketing του Αθλητικού Τουρισμού.
- Εξυπηρετεί και δίνει απαντήσεις στις ερωτήσεις κάθε τουρίστα.
- Για την αύξηση του εσωτερικού αθλητικού τουρισμού, άρα και των ενεργητικών (τακτικά αθλουμένων πολιτών) μπορούν να δημιουργηθούν από την Πολιτεία και τους Ο.Τ.Α. επιπλέον προγράμματα στα πλαίσια του ήδη επιτυχημένου ΄΄Αθλητισμός για Όλους΄΄, με τίτλους π.χ. Οικοτουρισμός και Αθλητικές Δραστηριότητες – Πολιτισμός και Αθλητισμός – Υγιεινές Κοινότητες Υγιεινά Παιδιά.
- Δημιουργία πολλών επιπλέον θεματικών πάρκων, όπως τα υδάτινα πάρκα (λειτουργούν ήδη με επιτυχία μερικά), πάρκα και δράσεις με ελληνική θεματολογία από την ιστορία μας (όπως ‘τα λιμάνια του Οδυσσέα’, ‘οι θεοί του Ολύμπου’, κ.α.) σε τουριστικά θέρετρα, πάρκα με περιβαλλοντικό και μνημειακό χαρακτήρα (στο Πήλιο – Κένταυροι, κ.α.), πάρκο παγκόσμιας αθλητικής ιστορίας στην Ολυμπία με ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Επίσης, η δημιουργία ποδηλατοδρόμων στις παραλιακές ζώνες των τουριστικών θέρετρων, είναι μια δοκιμασμένη διεθνώς πρακτική.
- Αναβάθμιση της ιστοσελίδας του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης / ΕΟΤ, ώστε να αποτελεί τον κόμβο για όλες τις περιοχές / προορισμούς της χώρας. Προϋπόθεση μεγάλης επισκεψιμότητας είναι να συνεχίσει να διαφημίζεται σε δημοφιλής ιστοσελίδες, όπως google, yahoo, κ.α. Επίσης, μπορεί να διανέμεται ένας ετήσιος έντυπος οδηγός διαπιστευμένων και ποιοτικών επιχειρήσεων – προϊόντων – υπηρεσιών – προορισμών Αθλητικού Τουρισμού.
Η Σημασία των Αθλητικών Γεγονότων για την Εσωτερική Τουριστική Κίνηση
Δεν υπάρχουν στοιχεία από έρευνες ή οργανισμούς. Γνωρίζουμε ότι μετακινούνται μεγάλες ομάδες φιλάθλων για να παρακολουθήσουν αγώνες των αγαπημένων τους ομάδων, ειδικά στο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, λιγότερο στο μπάσκετ και βόλεϊ και ακόμα λιγότερο σε πρωταθλήματα άλλων αθλημάτων. Ως τώρα αυτές οι μετακινήσεις φιλάθλων γίνονται άναρχα, μη οργανωμένα και δεν κρατούνται δεδομένα. Εάν αναλογιστούμε την κατάσταση στις μεγάλες χώρες της Ευρώπης, μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι έχουμε περιθώριο να αυξήσουμε ουσιαστικά τον εσωτερικό αθλητικό τουρισμό.
Φυσικά, το πρώτο πρόβλημα που πρέπει να λυθεί είναι η βία εντός και εκτός αθλητικών εγκαταστάσεων. Το επόμενο βήμα είναι ο συντονισμός μεταξύ των εξειδικευμένων τουριστικών γραφείων και των αθλητικών ομοσπονδιών – ενώσεων – σωματείων. Η διεθνής εμπειρία και πρακτική δείχνει ότι το κέρδος είναι σίγουρο και για τις δύο πλευρές και εν τέλει οι θεατές θα είναι περισσότεροι και ικανοποιημένοι.
Το Μέγεθος του Αθλητικού Τουρισμού μέσα στις Εποχές
Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, η εποχή με την μεγαλύτερη κίνηση αθλητικού τουρισμού είναι το Καλοκαίρι, ακολουθεί η `Ανοιξη, το Φθινόπωρο και ο Χειμώνας.Είναι δεδομένο ότι ο τουρισμός γενικά στην Ελλάδα είναι συντριπτικά περισσότερος το καλοκαίρι, σε σχέση με τον χειμώνα. Αυτό σημαίνει ότι και ο αθλητικός τουρισμός ακολουθεί σχεδόν τις ίδιες αναλογίες (δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία). Ένας βασικός λόγος ανάπτυξης του αθλοτουρισμού είναι για να αμβλυνθεί αυτή η άνιση κατανομή της τουριστικής κίνησης, υπέρ της χειμερινής περιόδου.
Όσο αφορά στον εσωτερικό αθλοτουρισμό μια αρχή είναι να οργανώσουμε και να επεκτείνουμε την διαμονή στις μετακινήσεις των φιλάθλων. Για τον εισερχόμενο αθλητικό τουρισμό, θα χρειαστεί να διαφημίσουμε τα χιονοδρομικά μας κέντρα, να φιλοξενήσουμε διοργανώσεις υπαίθριων δραστηριοτήτων (πχ. ποδήλατο βουνού και δρόμου), αλλά και αγώνες σε κλειστά γυμναστήρια. Επίσης, μπορούμε να δημιουργήσουμε νέους αγώνες / θεσμούς που θα απευθύνονται σε ερασιτέχνες και θα είναι ανοικτής συμμετοχής (πχ. γενική γυμναστική, χορευτικές επιδείξεις, μίνι ποδόσφαιρο, αγώνες δρόμου και μαραθώνιοι).
Σημαντικότητα του Γεωγραφικού Διαχωρισμού και του Ορισμού Προτεραιοτήτων
Είναι απολύτως απαραίτητο να γίνει αυτός ο διαχωρισμός, για να αποκτήσουμε μια ξεκάθαρη εικόνα των ικανοτήτων κάθε Νομού της χώρας. Έτσι, θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα χάρτη Αθλητικού Τουρισμού, χρηστικό για κάθε επαγγελματία και επισκέπτη. Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι να καθορίσουμε τις προτεραιότητες, δηλαδή να ορίσουμε τα ειδικά προϊόντα αθλητικού τουρισμού (σημαίνει τα αθλήματα / δραστηριότητες που εμπεριέχονται στα τουριστικά προγράμματα), στα οποία θα δώσουμε την προσοχή μας. Έτσι, θα γνωρίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι που να επενδύσουν και τι να προωθήσουν.
Ιδιαιτερότητες στην Ανάπτυξη του Αθλητικού Τουρισμού
- Οι επιχειρήσεις παροχής αθλητικών υπηρεσιών και εναλλακτικών δραστηριοτήτων πρέπει να προσέχουν το επίπεδο της ποιότητας υπηρεσιών (π.χ. μόνο διπλωματούχοι γυμναστές) και την τιμολογιακή πολιτική, γιατί η σύγκριση με τους ανταγωνιστές (στην Ελλάδα και στο εξωτερικό) δεν θα τους δώσει δεύτερη ευκαιρία. `Αρα πρέπει οι ίδιοι οι επιχειρηματίες να κάνουν συνεχή έρευνα αγοράς του ανταγωνισμού. Τα ίδια ισχύουν, για όσους διαχειρίζονται αθλητικές εγκαταστάσεις, για τα ξενοδοχεία και για τα ταξιδιωτικά γραφεία.
- Ο Αθλητικός Τουρισμός είναι ένα προϊόν που συνεπάγεται του τουριστικού και του αθλητικού προϊόντος, τα οποία είναι τα πιο δημοφιλή αγαθά και αποτελούν βασικές ανάγκες του κάθε ανθρώπου (όλοι έχουν το δικαίωμα στον δημιουργικό ελεύθερο χρόνο, στην ψυχαγωγία και τον αθλητισμό).
- Ας συνυπολογίσουμε ότι ο καταναλωτής του αθλητικού τουριστικού προϊόντος κρίνει συνολικά την εμπειρία του (δηλαδή μετράει αν η ρακέτα που του δόθηκε για να παίξει τένις δεν είχε κάποιο πρόβλημα και το ίδιο μετράει αν έφαγε ποιοτικό γεύμα).
- Το αθλητικό προϊόν είναι μια ζωντανή διαδικασία που επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες έως και την ψυχολογική κατάσταση του καταναλωτή. ¶ρα, όσοι εμπλέκονται στην παραγωγή του αθλητικού τουριστικού προϊόντος πρέπει να κατανοήσουν ότι θα έχουν να αντιμετωπίσουν υψηλά ρίσκα και δυσκολίες, αλλά συνάμα έχουν να αποκομίσουν υψηλά κέρδη, εάν πετύχουν την ικανοποίηση του πελάτη.
- Η λανθασμένη πρακτική ανακοίνωσης των αθλητικών διοργανώσεων χωρίς να έχει εξασφαλιστεί ο προϋπολογισμός του κόστους παραγωγής, με την ελπίδα να εξευρεθούν χορηγίες ως την τελευταία στιγμή. Αποτέλεσμα, η οικονομική αποτυχία και η μη επανάληψη ή στην καλύτερη περίπτωση η υποβάθμιση των επόμενων διοργανώσεων.
- Η μη χρησιμοποίηση στελεχών οργάνωσης και διοίκησης αθλητισμού, αν και είναι διαθέσιμοι στην ελεύθερη αγορά, προερχόμενοι από τα ΤΕΦΑΑ και την εμπειρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
- Δεν δίνεται η απαραίτητη σημασία στα τμήματα μάρκετινγκ και επικοινωνίας από τις αθλητικές ομοσπονδίες (διοργανώνουν την πλειοψηφία των αθλητικών γεγονότων).
- Η έλλειψη πρόθεσης – από την εκάστοτε διοργανώτρια αρχή – να αναθέσει σε επιστημονική ομάδα την έρευνα καταλληλότητας διεξαγωγής (πριν) και την έρευνα ικανοποίησης πελατών (μετά), με σκοπό να καταγραφούν τα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα. Αποτέλεσμα, η παροχή χαμηλού επιπέδου υπηρεσιών.
