«Σταγών εν τω ωκεανώ …
… το μέγεθος της αξιοποίησης του καταδυτικού τουρισμού
… ωκεανός οι προοπτικές του»
του Χρήστου Πετρέα
Τη βδομάδα αυτή (στις 3 Ιουλίου 2009) θα πραγματοποιηθεί ένα ακόμη «συνέδριο» που θα αναφερθεί στον «τουρισμό καταδύσεων αναψυχής» το διεθνώς γνωστό scuba diving. Το προηγούμενο είχε γίνει τον περασμένο Νοέμβριο, και νομίζω ότι έχει ανακοινωθεί και άλλο ένα Συνέδριο στις Κυκλάδες. Αν και δεν γνωρίζω το λεπτομερές πρόγραμμα του παρόντος Συνεδρίου, εκτιμώ ότι οι ομιλητές, μεταξύ άλλων, θα επισημάνουν τη σημασία του καταδυτικού τουρισμού, θα αναφερθούν στην συμβολή του Νόμου του 2005 περί απελευθέρωσης των περιοχών καταδύσεων, θα επισημάνουν προοπτικές ανάπτυξης, ίσως θα αναφερθούν και οι προσπάθειες για την δημιουργία καταδυτικών πάρκων. Και όλα αυτά καλώς θα λεχθούν.
Επί της ουσίας όμως, τι γίνεται;
Ουσία είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι γνωστή ως καταδυτικός προορισμός στην διεθνή τουριστική αγορά. Ουσία είναι ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των πελατών των πολλών καταδυτικών κέντρων είναι περιστασιακοί τουρίστες που πάνε να κάνουν μία κατάδυση γνωριμίας (discover scuba) και λίγοι είναι αυτοί που έρχονται με σκοπό το «ταξίδι καταδύσεων αναψυχής». Ουσία είναι ότι στην γενικότερη στρατηγική της προώθησης των ειδικών – εναλλακτικών μορφών τουρισμού, εκτός από μερικές εξαιρέσεις, οι περισσότερες ειδικές – εναλλακτικές μορφές τουρισμού, απλά αναφέρονται. Ουσία είναι ότι η Ελλάδα ενώ θα μπορούσε, απουσιάζει από την λίστα των γνωστότερων διεθνώς καταδυτικών προορισμών, όπου συμπεριλαμβάνονται άμεσα ανταγωνίστριες χώρες της ανατολικής Μεσογείου.
Η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού είναι άμεσα συνδεδεμένη με το περιβάλλον, όχι μόνο γιατί ο δυνητικός πελάτης (αυτοδύτης) ενδιαφέρεται να δει και να απολαύσουν το περιβάλλον (βυθός, ψάρια κλπ.), αλλά και διότι οι επαγγελματίες που προσφέρουν υπηρεσίες καταδύσεων έχουν ενδιαφέρον να διατηρείται και να προστατεύεται το υποβρύχιο περιβάλλον, που συγχρόνως αποτελεί και στίβο της δραστηριότητας τους και το αντικείμενο αυτής.
Στην Ελλάδα ακόμη καθυστερεί η υλοποίηση προστατευόμενων υποβρύχιων περιοχών, παρά το γεγονός ότι και ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί και ενδιαφερόμενοι για την ανάπτυξή τους (υποβρύχια πάρκα, χώροι αυτόνομης κατάδυσης κ.α.) υπάρχουν. Στον τουρκικό τύπο αναφέρεται ότι αναμένεται σύντομα η λειτουργία του 2ου (διεθνώς) «υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου» κοντά στην Σμύρνη.
Οι αρχές της αειφορικής ανάπτυξης συνάδουν με την ανάπτυξη περιοχών καταδυτικής δραστηριότητας, ενώ οι ίδιοι οι επαγγελματίες αλλά και οι αυτοδύτες έχουν δώσει παραδείγματα ενεργού δράσης προστασίας των περιοχών (μεταξύ των οποίων και πρωτοβουλίες καθαρισμού βυθών).
Το βασικό έλλειμμα της ανάπτυξης της καταδυτικής δραστηριότητας αναψυχής είναι η ανυπαρξία της τουριστικής προβολής της, ενώ τόσο το ανθρώπινο δυναμικό των επαγγελματιών της κατάδυσης, όσο και οι υπηρεσίες και προϊόντα που παρέχονται στους τουρίστες, είναι τουλάχιστον ισάξια με άλλους προορισμούς που ήδη είναι «επώνυμοι» στην διεθνή καταδυτική δραστηριότητα.
Στα διεθνή περιοδικά καταδύσεων εμφανίζονται αποσπασματικά αρκετά Ελληνικά κέντρα καταδύσεων, που προσπαθούν όσο γίνεται να προβάλουν το προϊόν τους. Όμως, όσο καλές και αν είναι οι μεμονωμένες αυτές παρουσίες, δεν μπορούν ούτε να υποκαταστήσουν, ούτε να καλύψουν της ανάγκη για την ύπαρξη συνολικής εικόνας σε επίπεδο χώρας. Η στρατηγική των 9 κατευθύνσεων που είχε αναγγείλει τον Δεκέμβριο 2007 ο τότε Υπουργός Τουρισμού στη Διεθνή Έκθεση του Λονδίνου – WTM, δεν ανέφερε ούτε κάλυπτε τον καταδυτικό τουρισμό.
Ο τουρισμός καταδύσεων αναψυχής (recreational scuba diving) χρειάζεται να ενταχθεί δυναμικά στην τουριστική προβολή της χώρας. Είναι θετικό ότι πέρισυ για πρώτη φορά στα σποτάκια διαφημιστικής προβολής μπήκαν και κάποιες εικόνες από καταδυτική δραστηριότητα. Φέτος περιλαμβάνεται μία διαφημιστική αφίσα για καταδύσεις (άσχετα αν το εικονικό περιεχόμενο δεν είναι «Ελληνικά εξειδικευμένο»), και έγινε η πρώτη δειλή προσπάθεια συμμετοχής σε έκθεση «καταδύσεων».
Οι παράγοντες «αειφορικότητα», «περιβάλλον», «ειδικές-εναλλακτικές μορφές», στοιχεία που διεθνώς «πουλάνε», είναι αναπόσπαστα χαρακτηριστικά της δραστηριότητας των καταδύσεων αναψυχής, και μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν.
Σε όλη την επικράτεια δραστηριοποιούνται περίπου 200 κέντρα καταδύσεων, λειτουργούν τουλάχιστον άλλα τόσα καταστήματα εξοπλισμού και απασχολείται σοβαρός αριθμός ιδιοκτητών, επιχειρηματιών, εκπαιδευτών, και εργαζομένων. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης η ενίσχυση της δραστηριότητας του τουρισμού καταδύσεων με ενέργειες προβολής και με ένταξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας των κέντρων στα επιδοτούμενα προγράμματα (ΕΠΑΝ, ΕΣΠΑ Τουρισμού, κ.α.) μπορούν να είναι σημαντικές και αποτελεσματικές κυβερνητικές παρεμβάσεις.
Υπολογίζοντας ότι συνολικά, μόνο ο μεγαλύτερος οργανισμός εκπαίδευσης – πιστοποίησης αυτοδυτών μέχρι το 2011 θα έχει εκδώσει σχεδόν 20 εκατομ. πιστοποιητικά αυτοδυτών, έστω και αν η ετήσια αύξηση μειώνεται, αντιλαμβανόμαστε ότι συνολικά έχουμε μία πολύ μεγάλη αγορά να προσεγγίσουμε, ενώ εκτιμάται ότι η κατά κεφαλή δαπάνη του αυτοδύτη είναι μεγαλύτερη από τον συνήθη τουρίστα (κυρίως του μαζικού τουρισμού). Πρέπει επίσης να υπολογίζουμε ότι οι αυτοδύτες συνήθως συνοδεύονται στα ταξίδια τους, ενώ, προφανώς όπως και οι άλλοι τουρίστες, διηγούνται τις εμπειρίες τους, σε συγγενείς και φίλους.
Η Ευρώπη, από όπου προέρχονται οι περισσότεροι τουρίστες της Ελλάδος, (όπως αναφέρει η European Underwater Federation), έχει 3.000.000 αυτοδύτες, 5.000 συλλόγους, 60.000 εκπαιδευτές και 2.500 κέντρα εκπαίδευσης, ενώ συνολικά εκτιμάται ότι περίπου 1.4 Δις Ευρώ είναι ο ετήσιος τζίρος της καταδυτικής δραστηριότητας, και έμμεσα καταναλώνει 500 εκατ. Ευρώ σε ταξιδιωτικές και τουριστικές υπηρεσίες. Έρευνα του Αμερικανικού περιοδικού SKIN DIVER (προ 10-ετίας) ανέδειξε περισσότερους από 1.000.000 Αμερικανούς αυτοδύτες κατΆ έτος, σε αναζήτηση «καταδυτικού προορισμού» στο εξωτερικό (οι περισσότεροι κατευθύνονται προς Μεξικό και Καραϊβική).
Στο τριμηνιαίο Newsletter ενός από τους μεγαλύτερους οργανισμούς εκπαίδευσης και πιστοποίησης αυτοδυτών διεθνώς, (βλέπε εικόνα) συνήθως προβάλλεται μία περιοχή με ενδιαφέρον για καταδύσεις – η Ελλάδα δεν έχει παρουσιαστεί. Πριν μερικά χρόνια, εκπρόσωπος του οργανισμού αυτού (σε αντίστοιχο Συνέδριο στην Λέρο τον Δεκέμβριο 2003) είχε τονίσει το ενδιαφέρον που υπάρχει για καταδύσεις στην Ελλάδα, και είχε εκφράσει την ευχή να αναπτυχθεί γρήγορα ο καταδυτικός τουρισμός στην Ελλάδα. Η πρώτη κίνηση έγινε με τον νόμο απελευθέρωσης καταδύσεων το 2005. Ίσως τώρα, το 2009 «μαγειρεύεται» η δεύτερη κίνηση, για την προβολή του καταδυτικού τουρισμού.
Θα πρότεινα ότι είναι κατάλληλη περίοδος, και σκόπιμο, να κινηθούμε οργανωμένα, προς 5 κατευθύνσεις στοχευμένης στρατηγικής, για την προβολή του τουρισμού καταδύσεων αναψυχής (ενέργειες που μπορούν να ενταχθούν και στο πλαίσιο μίας γενικότερης στρατηγικής ανάπτυξης «αθλητικού» τουρισμού):
- κατάλληλα στοχευμένη προβολή στο διαδίκτυο, που είναι περιοχή ενημέρωσης για τους αυτοδύτες (αναζήτηση στο google για το «scuba diving» επιστρέφει πάνω από 11.000.000 ιστοσελίδες)
- τοποθέτηση ανάλογων αφισών στα Ελληνικά αεροδρόμια – για ενημέρωση των εισερχομένων τουριστών
- προσέγγιση συλλόγων / σχολών εκπαίδευσης αυτοδυτών εξωτερικού για ενημέρωση στις προσφορές της Ελλάδος
- προβολή του καταδυτικού προϊόντος σε τουριστικές και σε εξειδικευμένες εκθέσεις και στον ειδικό καταδυτικό τύπο
- ανάπτυξη συνεργασιών για προώθηση εξειδικευμένων καταδυτικών πακέτων, σε όλες τις περιόδους του 12-μήνου
Φαίνεται ότι σήμερα η Ελληνική κατάδυση είναι «ώριμο προϊόν», και είναι έτοιμο για κατανάλωση. Αρκεί να προβληθεί και να διανεμηθεί σωστά στους ενδιαφερόμενους.
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ προορισμών καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, με υπέρ 25ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
