Είναι καιρός να υπάρξει μια διαφορετική προσέγγιση στη διοίκηση και την πολιτική του τουριστικού τομέα.
Στη περυσινή, αλλά και την φετινή τουριστική περίοδο υπήρξαν και πάλι σειρά θεμάτων στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο (απεργία ταξί, αύξηση ΦΠΑ, αλλαγές στις λίστα βαρέων, διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας, απεργία ΠΝΟ, απεργίες ξεναγών και πιθανές απεργίες ξενοδοχοϋπαλλήλων, κ.λπ.), τα οποία επηρέασαν άμεσα ή έμμεσα τη λειτουργία του τουριστικού Τομέα. Όλα αυτά σε μια περίοδο όπου όλοι λόγω κρίσης αναφέρονται στην ιδιαίτερη σημασία του τουρισμού για την ανάπτυξη της χώρας. Αποτέλεσμα των ανησυχιών πολλών- σχετικών και μη- για τις επιπτώσεις στη “βαριά βιομηχανία’ της χώρας ήταν σειρά επισημάνσεων και αναλύσεων για το εύρος και τη σημασία του τουριστικού τομέα. Στη μεγάλη πλειοψηφία από αυτές διακρίνεται ερασιτεχνισμός, υποβάθμιση των πραγματικών δεδομένων και κυρίως αδυναμία να αντιληφθεί ο μέσος πολίτης την πολυσύνθετη σημασία του τουριστικού τομέα στην ανάπτυξη της χώρας.
Συγκεκριμένα:
Α. Η προσπάθεια να μετρηθεί ο ρόλος του τουρισμού με όρους απασχόλησης (αναφορά σε 800.000 απασχολούμενους) ή εισοδήματος (συμμετέχει στο 16% έως 18% του ΑΕΠ) είναι ατελέσφορη. Απαιτούνται σύνθετες προσεγγίσεις οι οποίες: συνδυάζουν την άμεση και έμμεση απασχόληση, την συμβολή του παραγόμενου εισοδήματος στην περιφερειακή ανάπτυξη αλλά και σε πολλούς άλλους κλάδους της οικονομίας (πολλαπλασιαστικές επιδράσεις) καθώς και την ολιστική παρουσία του τουρισμού σε τοπικό επίπεδο.
Μέσω τέτοιων προσεγγίσεων θα καταλήγαμε αβίαστα στο συμπέρασμα ότι όσοι προσπορίζονται ένα ικανοποιητικό ή πολύ ικανοποιητικό εισόδημα από τον τουρισμό ξεπερνούν τα 2.500.000 άτομα. Αναφέρω ενδεικτικά μόνον:
1. Οι ωφελούμενοι κλάδοι της οικονομίας (σε κυμαινόμενα αλλά υψηλά ποσοστά του τζίρου τους από τον τουρισμό) ξεπερνούν τους δεκαπέντε και είναι σημαντικοί στους τομείς της οικοδομής, της γεωργίας, των μεταφορών, των υπουργείων και του εμπορίου.
2. Συνολικά υπολογίζεται ότι η τουριστική κατανάλωση επηρεάζει άμεσα το 60% των κλάδων της ελληνικής οικονομίας.
3. Ο τουριστικός πολλαπλασιαστής στη χώρα μας είναι ενδεικτικός δείκτης της ουσιαστικής διασύνδεσης με πολλούς κλάδους σε εθνικό και τοπικό επίπεδο και είναι από τους υψηλότερους στον κόσμο.
4. Στους 20 πλέον αναπτυγμένους νομούς της χώρας οι 15 είναι νομοί με πολύ σημαντική τουριστική ανάπτυξη.
5. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη των Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού την τελευταία εικοσαετία στη χώρα μας έχει δημιουργήσει πολλούς μεσόγειους παραθεριστικούς και τουριστικούς οικισμούς, οι οποίοι προστίθενται στην ήδη μεγάλο αριθμό τουριστικών προορισμών της χώρας.
Β. Παρά τα πολλά και δυσεπίλυτα προβλήματα της μεταπολεμικής ανάπτυξης στα οποία έχω αναφερθεί σε άρθρα και βιβλία μου, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά θετικά δεδομένα, τα οποία σταθερά συνηγορούν για την δεσπόζουσα σημασία του τομέα στην ελληνική οικονομία και κοινωνία τόσο έως τώρα όσο στο μέλλον.
1. Η Ελλάδα ως διεθνής προορισμός, αλλά και πολλές περιοχές της, έχουν μια σταθερή και δυναμική ζήτηση επί δεκαετίες.
2. H Ελλάδα ανήκει σε μια σχετικά μικρή ομάδα χωρών, τις οποίες (σύμφωνα με έρευνες) και όσοι δεν τις έχουν επισκεφτεί θέλουν να τις επισκεφτούν, ενδεικτικό μίας μακροπρόθεσμα δυναμικής ζήτησης.
3. Έχουμε υψηλό ποσοστό επαναληπτικών τουριστών με πολύ ικανοποιητική μέση παραμονή (σε ημέρες) και αρκετά ικανοποιητική κατά κεφαλή δαπάνη
4. Η χώρα διαθέτει αντικειμενικά ορισμένους από τους πλουσιότερους πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς πόρους στον κόσμο και μια εντυπωσιακή γεωμορφολογία (ακτές, νησιά, ορεινοί όγκοι) με ποιοτικά χαρακτηριστικά.
5. Η Ελλάδα ως τουριστικός προορισμός είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές αλλαγές και αναταράξεις.
Γ. Σε έναν πολυσύνθετο όμως τομέα, όπως ο τουρισμός, η ιδιαιτερότητα είναι ότι η καθαρά “τουριστική επιχειρηματική δραστηριότητα” είναι σημαντικό τμήμα αλλά επηρεάζεται από την λειτουργία πολλών άλλων κλάδων, καθώς και από το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό κλίμα. Το ζήτημα δεν είναι άρα να δηλώνουν ή να διαπιστώνουν οι διάφοροι επαγγελματικοί και κοινωνικοί φορείς την τεράστια σημασία που έχει για τη χώρα ο τουρισμός- χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι απαιτείται ένα συνεχές crisis management, στο οποίο τεράστια σημασία έχει και η δική τους ουσιαστική συμβολή ή η συνέργεια με τους φορείς εφαρμογής της τουριστικής πολιτικής. Όσο αυτό δε γίνεται δεν χάνουμε απλώς τα πιθανά προβλεπόμενα σε ετήσια βάση έσοδα και θέσεις απασχόλησης, αλλά δεν κατορθώνουμε – και αυτό είναι το χειρότερο – να αυξήσουμε αυτά τα έσοδα όσο και τις θέσεις απασχόλησης προβάλλοντας την εικόνα μια χώρας σωστά οργανωμένης κάτι ιδιαίτερα σημαντικό αυτήν την περίοδο της κρίσης, όπου και το “brand name” Ελλάδα έχει υποστεί μεγάλο πλήγμα. Είναι καιρός άρα να υπάρξει μια διαφορετική προσέγγιση στη διοίκηση και την πολιτική του τουριστικού τομέα. Βασικός κανόνας της “το προβλέπειν, προνοείν και προλαμβάνειν”, δηλαδή ένα μοντέλο διοίκησης στο οποίο θα υπάρχει έγκαιρα μια ουσιαστική και σταθερή συνέργεια των φορέων της τουριστικής πολιτικής με όλους τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, οι οποίοι άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται και επηρεάζουν την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού. Μια τέτοια εξέλιξη θα επέτρεπε πραγματικά να λειτουργήσει ο τουρισμός ως ατμομηχανή της ελληνικής οικονομικής ανάπτυξης αυξάνοντας, χωρίς δυσκολία, στο πολλαπλάσιο έσοδα, αριθμό επιχειρήσεων και θέσεις απασχόλησης.
Ο τελικός στόχος μιας τέτοιας αλλαγής είναι να γίνει κατανοητό – επιτέλους- ότι μόνον με αυτό τον τρόπο αυτός ο τομέας θα αποδώσει αυτά που σίγουρα μπορεί και που τώρα χάνονται. Αλλιώς και αυτήν τη χρονιά θα έχουμε δίκαια και άδικα παράπονα, πτωχεύσεις επιχειρηματιών, κροκοδείλια δάκρυα και πολλές χαμένες θέσεις εργασίας…
Ο Πάρις Τσάρτας είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης.
