Ο τουρισμός είχε και αυτός τα δικά του σκαμπανεβάσματα: ανησυχίες για τις μειωμένες κρατήσεις, ανακούφιση για την εμφανιζόμενη ανάκαμψη, ανησυχία για την επιβολή των αυξημένων ποσοστών ΦΠΑ, αισιοδοξία για την επόμενη σεζόν, και κυρίως ανησυχία για τις οικονομικές εξελίξεις, παρά τις ενδείξεις για ένα ακόμη 'έτος ρεκόρ'.
Συνήθως ο Αύγουστος ήταν ήρεμος μήνας. Από το μέσον Ιουλίου άρχιζαν τα “μπάνια του λαού”, οι υπηρεσίες ήδη υπολειτουργούσαν λόγω αδειών, και ο κόσμος προσπαθούσε να απολαύσει 1-2 βδομάδες διακοπές και ξεκούραση. Το 15-Αύγουστο θεωρείτο η αιχμή της τουριστικής περιόδου, οι βουλευτές φεύγανε για τις Περιφέρειές τους, και οι περισσότερες υποθέσεις ανέμεναν να ολοκληρωθεί η “καλοκαιρινή ραστώνη”, ενώ κλειστά ήταν τον Αύγουστο και οι δικαστικές υπηρεσίες.
Φέτος τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Στο τέλος Ιουλίου, μετά από μία 6-μηνη ιδιότυπη διαπραγμάτευση είχαμε μία απρόβλεπτη δράση -το Δημοψήφισμα– μάλλον με ασαφή διατύπωση, αλλά… τέλος πάντων, έγινε και αυτό.
Οι πολιτικές εξελίξεις μετά από αυτό, μονοπώλησαν και μονοπωλούν ακόμη, το ενδιαφέρον και του λαού, αλλά και των τουριστικών επαγγελματιών, να παρακολουθούν με σχετική αγωνία τα πολιτικά τεκταινόμενα, ενώ ενδιάμεσα, μεσολάβησε η αθλητική επικαιρότητα με την ευρωπαϊκή νίκη της ομάδας μπάσκετ Εφήβων. Και επίσης, αποκτήσαμε και μία νέα εμπειρία – τα capital controls.
Ένα καλοκαίρι αλλιώτικο απ’τα άλλα, πράγματι…
Ο τουρισμός είχε και αυτός τα δικά του σκαμπανεβάσματα: ανησυχίες για τις μειωμένες κρατήσεις, ανακούφιση για την εμφανιζόμενη ανάκαμψη, ανησυχία για την επιβολή των αυξημένων ποσοστών ΦΠΑ, αισιοδοξία για την επόμενη σεζόν, και κυρίως ανησυχία για τις οικονομικές εξελίξεις, παρά τις ενδείξεις για ένα ακόμη “έτος ρεκόρ”.
Στην προεκλογική περίοδο και τοποθετήσεις, όπως επεσήμανε και το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος – ΞΕΕ (Δελτίο Τύπου 14/9/2015 με τίτλο “Απουσιάζει ο τουρισμός από τον προεκλογικό διάλογο”), με μία πολύ εύστοχη ανακοίνωση, ο τουρισμός δεν περιλαμβανόταν στις ομιλίες, στα debates, και στις τηλεοπτικές εμφανίσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μειώθηκε η σημασία του για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας.
Στο τελευταίο τριήμερο όμως, μετά την ανακοίνωση του ΞΕΕ, εμφανίστηκαν και τα πολιτικά προγράμματα του τουρισμού. Είναι ενδιαφέρον ότι όλα τα κόμματα αντιλαμβάνονται έστω και καθυστερημένα, την προεκλογική σημασία του τουρισμού, ουσιαστικά συναινούν στις προτεινόμενες κατευθύνσεις (ποιότητα, επιμήκυνση περιόδου, ειδικές – εναλλακτικές – θεματικές μορφές – οι κύριοι κοινοί στόχοι, συν η προσέλκυση επενδύσεων που είναι επίσης κοινός οικονομικός στόχος για την ανάκαμψη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας), αλλά μένει πάλι στον αέρα, πώς πραγματικά, θα υλοποιήσουν τις “προεκλογικές δεσμεύσεις” τους, που η εμπειρία δείχνει ότι εν πολλοίς ξεχνιούνται στην διαδρομή, και παραμένουν στο επίπεδο εξαγγελιών και μόνο επιφανειακών παρεμβάσεων.
Ενδεικτικώς αναφέρω, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δίνει έμφαση στην κοινωνική ανταποδοτικότητα του τουρισμού και τη δημιουργία των αναγκαίων συνθηκών σύνδεσης της ετήσιας τουριστικής κατανάλωσης με την εγχώρια παραγωγή σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ώστε να αποφύγουμε τη μετατροπή της χώρας σε τουριστική αποικία, με την βελτίωση του μέχρι σήμερα τουριστικού προτύπου με κορμό τη μικρή και μεσαία τουριστική επιχείρηση στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού, η ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ επισημαίνει με πολλές αναφορές τη σημασία της τουριστικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, την πρόθεση για υποστήριξη της ανάπτυξης επιλεγμένων “εναλλακτικών” μορφών και την ανάδειξη της τουριστικής εκπαίδευσης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, το ΠΟΤΑΜΙ προτείνει 10-ετές Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τον Τουρισμό με κέντρο βάρους την ποιότητα των υπηρεσιών και την ποικιλομορφία των προϊόντων και των προορισμών, ενώ έχει περιλάβει στους υποψηφίους του, επαγγελματίες του χώρου και καταξιωμένο καθηγητή του τουρισμού, ενώ ένας από τους υποψηφίους του έχει ιδιαίτερα αναφερθεί στην Λευκάδα ως χαρακτηριστικό προορισμό για “παράδειγμα τουριστικής αναπτυξιακής στρατηγικής”. Αντίστοιχες είναι οι θέσεις που έχουν εκφραστεί και από τα άλλα κόμματα.
Μετά τρία χρόνια ήδη συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης, που μπορεί να ξεκίνησε από έξω από τα σύνορα μας, αλλά σαφώς συνεχίζεται διότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα μέσα στα σύνορα μας, ο τουρισμός που χωρίς να το αμφισβητεί κανείς, αποτελεί την κύρια παραγωγική δραστηριότητα της ελληνικής οικονομίας (χωρίς να υποτιμάται η διεθνής ναυτιλία) συνεχίζει να περπατάει και να προσπαθεί να ισορροπήσει σε ένα δοκάρι που κλυδωνίζεται για διαφόρους λόγους – τώρα αρκετές τουριστικές περιοχές αντιμετωπίζουν και το πρόβλημα των παράνομων μεταναστών, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην τοπική τουριστική δραστηριότητα (το μόνο θετικό είναι ότι είναι περιορισμένες οι περιοχές αυτές, αν και με σοβαρά απειλούμενη την τουριστική τους κίνηση).
Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν ευρέως αναφορές ότι πάρα πολλές ξενοδοχειακές και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε πολύ δεινή οικονομική κατάσταση και πωλούνται πολλές σχεδόν “όσο-όσο”. Το ενδιαφέρον ορισμένων ξένων επενδυτών (έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων και Ρώσοι και Ισραηλινοί επενδυτές) για την αγορά ελληνικών τουριστικών συγκροτημάτων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παραλίας οικοπέδων με δυνατότητες να χτιστούν τουριστικές κατοικίες, και άλλα, καταρχήν μπορούν να θεωρούνται ως μια λογική εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας του τουρισμού. Η αναφορά όμως μεγάλου αριθμού συγκροτημάτων προς πώληση φαίνεται ότι εκφράζει την “ο κόσμος το έχει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι”, δύσκολη οικονομική κατάσταση που αντιμετωπίζουν πολλοί τουριστικοί επιχειρηματίες της χώρας. Οικονομική στενότητα, δυσκολίας αντιμετώπισης όχι μόνο δόσεων μεγάλων δανείων που έχουν επωμισθεί οι επιχειρήσει αυτές κατά προηγούμενα χρόνια, αλλά ακόμη και υποχρεώσεων τρέχουσας λειτουργίας, μείωσης απασχολούμενου προσωπικού, και κατ’ επέκταση, μείωση και της παρεχόμενης ποιότητας υπηρεσιών.
Στο σημείο αυτό είναι κρίσιμη, θεωρώ, η εμπλοκή και παρέμβαση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Α’ Βαθμού, των Δήμων, δηλαδή. Η διοίκηση της ΚΕΔΕ και ο πρόεδρός της, παρά τα σοβαρά προβλήματα λόγω της οικονομικής κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι Δήμοι της χώρας, έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία του τουρισμού που μπορεί να αποφέρει στις τοπικές ενότητες, οικονομικά, επιχειρηματικά, και κοινωνικά οφέλη.
Όμως, με τον Νόμο Καλλικράτη οι αρμοδιότητες και ευθύνες για θέματα τουριστικού προγραμματισμού, σχεδιασμού και προβολής, που είχαν οι Νομαρχίες, μοιράστηκαν –άνισα όμως– μεταξύ Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων και Δήμων. Στην διάρκεια των προηγούμενων ετών και ιδιαίτερα μηνών από τις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές, οι μεν Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις ακολουθούν μία πολιτική “αυτόνομης τουριστικής ταυτότητας”, ενώ οι Δήμοι, έχουν μείνει ουσιαστικά, οι “φτωχοί συγγενείς” έχοντας επιπλέον απολέσει και έσοδα, ενώ οι περισσότεροι μικρότεροι Δήμοι έχουν αδυναμία τεχνογνωσίας, και τα Δημοτικά Συμβούλια, παρά τις αρμοδιότητες που τους έχει δώσει ο Καλλικράτης, πιέζονται από την αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και υποχρεώσεων προς τους πολίτες. Έτσι, η αύξηση του αριθμού των αφίξεων, και η “βαριά βιομηχανία” της χώρας, δεν αποφέρει οφέλη στους Δήμους.
Η συγκροτημένη Επιτροπή Τουριστικής Ανάπτυξης της ΚΕΔΕ, με έναν δραστήριο πρόεδρο και με μέλη που τα περισσότερα προέρχονται από ανεπτυγμένους τουριστικά Δήμους, έχει προσδιορίσει ρόλο τουρισμού για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που είναι σύμφωνος και με τις προγραμματικές εξαγγελίες των κομμάτων, και με την ανακοινωμένη, κατά περίπτωση, κυβερνητική πολιτική. Έχει επίσης διαμορφώσει μία σειρά προτάσεων για υλοποίηση (και συμφωνώ με τις περισσότερες) που χρειάζεται την απόφαση υλοποίησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την χρηματοδοτική υποστήριξη. Ελλείπει όμως, ένα πανελλαδικό συντονιστικό όργανο, για την υλοποίηση, και κυρίως για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων των συνεργειών και συνεργασιών μεταξύ Δήμων (σε διάφορα επίπεδα, όπως θεματικές διαδρομές, συνεργασίες με τους τοπικούς επαγγελματίες, ανάδειξη κατηγοριών ομοειδών πόρων με τη δημιουργία δικτύων, κοινή στοχευμένη προβολή σε εξειδικευμένες πελατειακές ομάδες, και άλλα).
Αρκετοί από τους Δήμους–μέλη της Επιτροπής, ήδη μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα για άλλους (χαρακτηριστική η αξιοποίηση των διάφορων πόρων του Δήμου του, από τον πρόεδρο της Επιτροπής δήμαρχο Μήλου), ενώ τα περισσότερα μέλη της Επιτροπής έχουν, ατομικά, εμπειρίες και γνώσεις ή προέρχονται από Δήμους που έχουν αναπτύξει δράσεις, που μπορούν να καθοδηγήσουν γενικότερα τις Δημοτικές Αρχές της χώρας, για την δημιουργία ενός “οδικού χάρτη δημοτικής τουριστικής ανάπτυξης”.
Υπάρχει, ουσιαστικά σε όλους τους Δήμους της χώρας, στην κάθε δημοτική επιφάνεια, αναξιοποίητο φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα, καθώς και περιουσιακά στοιχεία, που μπορούν, με την κατάλληλη εκμετάλλευση, όχι μόνο να συμβάλλουν στην ανάδειξη των περιοχών, αλλά και να αποτελέσουν πηγές οικονομικών εσόδων για τους Δήμους.
Με την νέα Κυβέρνηση, που θα αναδειχθεί από τις εκλογές αυτές, πρέπει να υπάρξει μία σωστή και συγκροτημένη συνεργασία της ΚΕΔΕ και των Δημοτικών Αρχών, με στόχο την θετική και περιβαλλοντικά συμβατή, εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων, αφού αποδεικνύεται ότι όλοι έχουν τους ίδιους στόχους τουριστικής ανάπτυξης, όλοι θέλουν να επιτευχθεί η συνεισφορά του τουρισμού στην οικονομία, και όλοι – πιστεύω – έχουν συνειδητοποιήσει ότι χωρίς την σωστή τουριστική ανάπτυξη, η χώρα δεν βγαίνει από την οικονομική κρίση.
Μόλις τελειώνει ένα καλοκαίρι αλλιώτικο από τα άλλα. Μήπως είναι ευκαιρία και στον τουρισμό να έχουμε μία προοπτική αλλιώτικη από τις άλλες;
Ο Χρήστος Πετρέας είναι σύμβουλος Τουρισμού, Business and Tourism Economist – MBA (USA).
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ προορισμών καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, με υπέρ 25ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
