Οι τοπικές κοινωνίες, καθοδηγούμενες απο συντεχνίες, όπως οι ψαράδες, τοπικές επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών και υπηρεσίες αναψυχής αντιμετωπίζουν τα τουριστικά σκάφη αναψυχής σαν ενόχληση μάλλον παρά σαν μια δυναμική κατηγορία επισκεπτών που συνεισφέρει ποσοστικά και περισσότερο ποιοτικά στην ανάπτυξη του τουρισμού.
Η κατάσταση σήμερα στην Ελλάδα όσον αφορά τις υπηρεσίες θαλάσσιου τουρισμού (yachting services) είναι απογοητευτική. Η Ελλάδα είναι ο σημαντικότερος προορισμός θαλάσσιου τουρισμού με σκάφος και διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή και τα περισσότερα αξιοποιήσημα νησιά παγκοσμίως. Η Ελλάδα έναν από τους μεγαλύτερους στόλους σκαφών αναψυχής στον κόσμο στην μικρή και μεσαία κατηγορία.
Η έλλειψη όμως οργανωμένων σημείων ελλιμενισμού (μαρίνες) που να απευθύνονται σε αυτούς που εκτιμούν και πληρώνουν ανάλογα τις παρεχόμενες υπηρεσίες έχει ως αποτέλεσμα η χώρα να έχει ένα μικρό κλασμα της ωφέλειας που θα μπορούσε. Εκατοντάδες αγκυροβόλια και μικρά λιμάνια στη χώρα αποτελούν καταφύγιο ελληνικών και ξένων σκαφών χωρίς καμία ανταπόδοση για την οικονομία. Χιλιάδες μικρά και μεσαία σκάφη αναψυχής προτιμούν την Ελλάδα γιατί εξασφαλίζουν ελλιμενισμό σχεδόν δωρεάν – με εξαίρεση ένα μικρό “δωράκι” σε κάποιον τοπικό φορέα.
Από την άλλη μεριά, ιδιοκτήτες σκαφών υψηλής οικονομικής επιφάνειας και πλοιοκτήτες επαγγελματικών σκαφών δε βρίσκουν στη χώρα συνθήκες υποδοχής και φιλοξενίας ανάλογες γειτονικών χωρών. Το ισχύον καθεστώς καθιστά ιδιαίτερα χρονοβόρα, υψηλού κόστους και αμφίβολης κατάληξης οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας και εκμετάλευσης μαρινών φιλοξενίας σκαφών αναψυχής. Οι τοπικές κοινωνίες, καθοδηγούμενες απο συντεχνίες, όπως οι ψαράδες, τοπικές επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών και υπηρεσίες αναψυχής αντιμετωπίζουν τα τουριστικά σκάφη αναψυχής σαν ενόχληση μάλλον παρά σαν μια δυναμική κατηγορία επισκεπτών που συνεισφέρει ποσοστικά και περισσότερο ποιοτικά στην ανάπτυξη του τουρισμού. Από την πολυετή εμπειρία μου στον τομέα του θαλάσιου τουρισμού όντας ιδιοκτήτης και κυβερνήτης ιστιοπλοικού επαγγελματικού σκάφους τα τελευταία 15 χρόνια έχω να παρατηρήσω τα εξής:
Οι οργανωμένες μαρίνες στη χώρα είναι ελάχιστες – σε σχέση με το μέγεθος των ακτογραμμών και των νησιών μας. Οι περισσότερες από αυτές λειτουργούν υπό κρατικό έλεγχο με διάφορους τρόπους, είτε ελεγχόμενες από θυγατρικές του δημοσίου, είτε υπαγόμενες σε ένα απροσδιόριστο και δαιδαλώδες καθεστώς συνδιαχείρισης από τοπικούς δήμους, λιμενικό ταμείο, τοπικά λιμεναρχεία η άλλους τοπικούς φορείς, είτε με άτυπες παραχωρήσεις σε τοπικους επιχειρηματικούς παράγοντες με κατά κανόνα αδιαφανείς διαδικασίες. Τυπικό παράδειγμα η μεγαλύτερη μαρίνα στη χώρα στον Άλιμο, που φιλοξενεί περίπου 800 σκάφη. Αν κάποιος αφιερώσει λίγες ώρες, θα διαπιστώσει την άθλια εικόνα που αντικρύζουν οι επισκέπτες στην μεγαλύτερη βάση αναχώρησης ιστιοπλοικών σκαφών στη χώρα. Πλήρης αναρχία στην κυκλοφορία και το παρκάρισμα των οχημάτων, ελλειπής καθαριότητα και συντήρηση υποδομών, αυθαίρετες κατασκευές και καταπατήσεις συνθέτουν ένα τριτοκοσμικό σκηνικό, δυσφήμηση για τη χώρα και τον κλάδο.
Υπάρχουν ελάχιστες μαρίνες -λιγότερες από 20- που λειτουργούν ως αμιγώς ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αυτές ωστόσο υποχρεούνται σε επαχθή φορολόγηση επί του τζίρου επιπλέον του φόρου επί των κερδών τους, με αποτέλεσμα οι προσφερόμενες υπηρεσίες – αν και άνω του μέσου όρου στη χώρα- να είναι μη ανταγωνιστικές με διεθνή κριτήρια. Αυτό που τελικά τις κάνει ανταγωνιστικές είναι το μοναδικό στον πλανήτη περιβάλλον του ελληνικού αρχιπελάγους με τον πλουραλισμό προορισμών και διαδρομών και τη φιλικότητα του κλίματος.
Στο σκέλος των επιτυχημένων παραδειγμάτων δυστυχώς με βάση τα παραπάνω δύσκολα θα βρω κάτι στην Ελλάδα. Πολλές από τις ιδιωτικές μαρίνες προσπαθούν πραγματικά να πετύχουν το στόχο της βέλτιστης ποιότητας υπηρεσιών σε σχέση με το τίμημα που ζητούν. Δυστυχώς όμως το κόστος λειτουργίας που το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο τους φορτώνει τους υποχρεώνει σε συμβιβασμούς και τους αφήνει να έπονται των αντίστοιχων λύσεων στην γειτονιά μας.
Σχετικά επιτυχημένα παραδείγματα επίσης είναι τοπικές πρωτοβουλίες κοινωνιών η ακόμα και επιχειρηματιών που παρέχουν υπηρεσίες ελλιμενισμού με όρους αγοράς, αλλά και πάλι οι καταστάσεις αυτές δεν είναι ο κανόνας και βρίσκονται σε ένα γκρίζο νομοθετικά πλαίσιο που κάνει ακόμα και την καταγραφή τους προβληματική και μη αξιόπιστη, καθώς αλλάζει ταχύτατα κάθε χρόνο αναλογα με τις τοπικές συνθήκες. Π.χ. στον Πόρο η την Αίγινα ένα σκάφος 15 μέτρων θα πληρώσει περίπου 2,5 ευρώ για ελλιμενισμό και μπορεί να έχει πρόσβαση σε νερό και ρεύμα με μια προπληρωμένη κάρτα, ενώ στους Παξούς θα πληρώσει 18 ευρώ και κατά κανόνα δε θα έχει πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες. Στην Αγία Ευφημία στην Κεφαλονιά λειτουργεί εδώ και χρόνια υπηρεσία του δήμου για εξυπηρέτηση διερχομένων σκαφών με παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού σε λογικές τιμές, ενώ στο Φισκάρδο της Κεφαλονιάς – τον πιο εμβληματικό προορισμό στο Ιόνιο μαζί με τους Παξούς- δεν έχω πληρώσει ποτέ μου για ελλιμενισμό, ενώ η παροχή ρεύματος και νερού είναι δυνατή μόνο στο 20% των θέσεων. Υπάρχουν λιμάνια που οι τοπικές κοινωνίες “αγκαλιάζουν” το γιώτινγκ και προσφέρονται υπηρεσίες σε λογικές τιμές και άλλα που οι τοπικές συντεχνίες το θεωρούν ενόχληση.
Η λύση, όπως και σε πολλά πράγματα στη χώρα, είναι απλή. Το κράτος, το δημόσιο, εμείς σε τελική ανάλυση, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η έννοια του κέρδους και της ανταποδοτικότητας μιας ιδιωτικής επένδυσης δεν μπορεί να είναι διαφορετική ανάλογα με τα κριτήρια που θέτουμε ως κοινωνία και τα οποία είναι διαφορετικά για κάθε μορφή του επιχειρείν, επειδή επιμένουμε να έχουμε μια εικόνα των πραγμάτων, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αν π.χ. το επιχειρείν στις μαρίνες επιβαρύνεται με ένα παράλογο κόστος σε σχέση με το επιχειρείν στην καφετέρια η το σουβλάκι, είναι αυταπόδεικτο ότι το μοναδικό περιβάλλον της χώρας που συντηρεί ακόμα τον τουρισμό, είναι στην πραγματικότητα ένα κεφάλαιο που αναλώνεται, αργά αλλά σταθερά. Το κράτος θα έπρεπε -αν πραγματικά θέλει τη βελτιστοποίηση του ωφέλους από τον τουρισμό σκαφών αναψυχής- να καθορίσει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο παραχωρήσεων χρήσεων ακτών και λιμένων της επικράτειας, με σκοπό τη μεγιστοποίση των εσόδων και των ωφελειών από αυτήν τη μορφή τουριστικής και οικονομικής δρατηριότητας, όπως και κάθε άλλης, με σεβασμό φυσικά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ταυτότητας.
Υπάρχουν διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια ελλιμενισμένα σκάφη -κατά το πλείστον εκγαταλελειμένα- σε λιμάνια, τα οποία δεν αφήνουν στη χώρα παρά μόνον τα απόβλητά τους. Άμεσα πρέπει να διοργανωθεί επιχείρηση απομάκρυνσης αυτών των σκαφών. Οι λιμένες της χώρας πρέπει να χωροθετηθούν ανάλογα με τη χρήση και το μέγεθος των σκαφών. Σε πολλά νησιά βλέπουμε να καταλαμβάνονται οι θέσεις ελλιμενισμού από βάρκες που θα μπορούσαν να είναι αλλού, ενώ την ίδια στιγμή μεγαλύτερα σκάφη εξωθούνται σε γειτονικές χώρες. Το νομικό πλαίσιο λειτουργίας και παραχώρησης δικαιωμάτων ελλιμενισμού πρέπει να απλοποιηθεί, να δημοπρατηθούν αυτά τα δικαιώματα με διαφάνεια και με όρους που θα εξασφαλίζουν τα δημόσια έσοδα, την περιβαλλοντική και πολιτιστική προστασία, αλλά και την βιωσιμότητα της επένδυσης. Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα να επιβάλλεται εισφορά 30% επί του τζίρου υπέρ του δήμου που φιλοξενεί μια ιδιωτική μαρίνα όπως ισχύει σήμερα. Το κόστος αυτό μετακυλίεται στον πελάτη είτε με τη μορφή του κόστους ελλιμενισμού, είτε με τη μορφή των χειρότερων υπηρεσιών, με τελικό αποτέλεσμα το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας του κλάδου. Όπως και σε πολλά άλλα, δεν καλούμαστε να ανακαλύψουμε τον τροχό. Σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο υπάρχουν άπειρα παραδείγματα αξιοποίησης δημόσιας περιουσίας σε ώφελος του δημοσίου, αλλά και της κοινωνίας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό όμως να καταλάβουμε ότι η εξαιρετική ομορφιά του ελληνικού αρχιπελάγους δεν είναι κάτι που ανήκει σε αυτούς που βρίσκονται κοντά του, που ζουν πλάι του, ανήκει σε όλους τους Έλληνες και πρέπει επιτέλους να βρεθεί ο τρόπος να συνεισφέρει στον τόπο, σε όλους μας, ανάλογα. Τα νησιά μας έχουν ασύλληπτα περιθώρια ανάπτυξης. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η Μάλτα που είναι μισή σε έκταση από την Κέρκυρα –νομίζω το πλέον πυκνοκατοικημένο νησί της χώρας μας- έχει υπερδιπλάσιο πληθυσμό και δυναμική παρουσία στον θαλάσιο τουρισμό, χωρίς να υστερεί σε τίποτα – το αντίθετο- στην προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής-πολιτισμικής ταυτότητας.
Περιμένουμε να σωθούμε από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο όταν χώρες που ζουν από αυτά ξοδεύουν δισ. ευρώ για να φτιάξουν τεχνητά νησιά και να μιμηθούν κατά το δυνατό τις μοναδικές προδιαγραφές του ελληνικού αρχιπελάγους. Και σε αντίθεση με το πετρέλαιο, η ομορφιά του, αλλά και τα ωφέλη από την αξιοποίηση του ,θα υπαρχει όσο υπάρχει ο πλανήτης – τουλάχιστον με την μορφή που γνωρίζουμε…
Ο Peter Parisis είναι ιδιοκτήτης της MalenaYachting Yacht Charters.
