Τουριστική Εκπαίδευση
Σε αναζήτηση της μαγικής ράβδου ή ενός συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού;
του Δρ. Μάριου Σωτηριάδη
Με αφορμή γνώμες και απόψεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας στον
έντυπο και τον ηλεκτρονικό τύπο, καθώς και τις ανακοινώσεις υπουργών
αναφορικά με τις τουριστικές σπουδές, κρίνω σκόπιμο και αναγκαίο να
διατυπώσω τις ταπεινές μου απόψεις και προβληματισμούς στη συζήτηση που φαίνεται “να παίρνει φωτιά”.
Δεδομένα του ζητήματος:
- Κανένας δεν αμφισβητεί την αναγκαιότητα αναβάθμισης της παρεχομένης
τουριστικής εκπαίδευσης, ως μια συνεχή και αέναη προσπάθεια. - Όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης – ακαδημαϊκή, τεχνολογική, τεχνική,
άτυπη, κ.ά. – έχουν ένα ρόλο να παίξουν, καθεμία από το δικό της μετερίζι. - Οι συνθήκες και όροι στην αγορά εργασίας και η απασχόληση ή
απασχολησιμότητα των πτυχιούχων στον τουρισμό έχει προκύψει από πολλές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και μια δεκαετία, αρχής γενομένης από τον Σ.Ε.Τ.Ε. Η πραγματικότητα δυστυχώς διαψεύδει εκφρασμένες απόψεις.
Απλά, άλλα δηλώνουν οι επιχειρηματίες και άλλα πράττουν στην πράξη και
αυτό βασίζεται στην απλή λογική ότι το ανθρώπινο δυναμικό αντιμετωπίζεται ως ένα έξοδο και όχι ως επένδυση από την οποία εξαρτάται το επίπεδο και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων που λειτουργούν για περισσότερα από 20 έτη στα διάφορα Τ.Ε.Ι. έχουν καταρτίσει χιλιάδες πτυχιούχους οι οποίοι απασχολούνται σε Τουριστικές Επιχειρήσεις (Ξενοδοχεία, Ταξιδιωτικά
Πρακτορεία, κ.ά.) και σε Οργανισμούς και Φορείς που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην τουριστική δραστηριότητα. Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών
μας (Τ.Ε.Ι. Κρήτης), το ποσοστό απορροφητικότητας και απασχολησιμότητας των πτυχιούχων μας στην αγορά εργασίας ανέρχεται, κατά την τελευταία 10ετία, στο 82%, ένα ιδιαίτερα ικανοποιητικό ποσοστό.
Σύμφωνα με στοιχεία άλλων ερευνών – κυρίως φορέων τουριστικών επιχειρήσεων, όπως Σ.Ε.Τ.Ε., Ξ.Ε.Ε. και Π.Ο.Ξ. – οι τουριστικές
επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από εξειδικευμένα και ικανοποιητικά καταρτισμένα
στελέχη εφαρμογής και όχι θεωρητικούς του τουρισμού, οι οποίοι αρχίζουν να πλεονάζουν στο βαθμό που αρκετά πανεπιστημιακά ιδρύματα διαθέτουν μεταπτυχιακές σπουδές στον τουρισμό, όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πανεπιστήμιο Πειραιά και το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αυτά τα τρία Α.Ε.Ι. ετησίως απονέμουν, κατά μέσο όρο, 120 μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών. Επιπρόσθετα, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο ενός Μεταπτυχιακού “Μάρκετινγκ Υπηρεσιών” προσφέρει μια κατεύθυνση “Τουρισμός”.
Επιπρόσθετα, χορηγούνται διδακτορικά διπλώματα (Πανεπιστήμιο Αιγαίου,
Πάντειο Πανεπιστήμιο, κ.ά.). Υφίσταται λοιπόν ένα επαρκές σε ποσοτικούς
όρους ανθρώπινο δυναμικό για την κάλυψη των αναγκών της χώρας μας σε
θεωρητικό και ερευνητικό επίπεδο.
Έχει πραγματοποιηθεί καμία έρευνα που απασχολούνται οι απόφοιτοι των μεταπτυχιακών των παραπάνω Α.Ε.Ι.; Έχω την αίσθηση ότι οι περισσότεροι διεκδικούν ώρες ανάθεσης εκπαιδευτικού έργου ως έκτακτοι για τον απλό λόγο ότι δεν βρίσκουν την κατάλληλη – σύμφωνα με τα προσόντα τους – επαγγελματική διέξοδο και προοπτική.
Είναι γεγονός ότι τα Τ.Ε.Ι. παρουσιάζουν αδυναμίες και ελλείψεις,
δομικές και συγκυριακές. Περιθώρια βελτίωσης και αναβάθμισης υφίστανται, παντού και πάντα, όπως σε όλα τα πεδία.
Ωστόσο, όταν υφίστανται μια εκπαιδευτική δομή, με τους κατάλληλους
ανθρώπινους πόρους και τη σχετική υλικοτεχνική υποδομή, δηλαδή ένα
επενδυμένο άυλο και υλικό κεφάλαιο – διαμορφωμένο με τρομερή προσπάθεια και πόρους – το πρώτιστο καθήκον της πολιτείας και των άμεσα
εμπλεκόμενων είναι η ενίσχυση αυτού του κεφαλαίου με βασική επιδίωξη τον
εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του. Δεν μπορεί η όποια κρίση ή «κρίση» (μη ικανοποιητικός αριθμός εισακτέων για το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007) να
θεωρείται ως μια καλή πρόφαση για αυτοσχεδιασμούς με προώθηση επιλογών και λύσεων που είναι πρόχειρες και μη τεκμηριωμένες. Μέχρι σήμερα και εξ όσων γνωρίζω, έχουν εκφράσει την επιθυμία και βούληση να προσφέρουν σε προπτυχιακό επίπεδο τουριστικές σπουδές τέσσερα Α.Ε.Ι.: Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι: Η ίδρυση πανεπιστημιακών
προπτυχιακών τουριστικών σπουδών είναι η μαγική ράβδος που θα γιατρέψει
πάσαν νόσον και… της τουριστικής εκπαίδευσης; Θα έχουν εισακτέους διότι απλά θα είναι Α.Ε.Ι.;
Η σημερινή συζήτηση μου θυμίζει έντονα εκείνη που διεξήχθη κατά τις
δεκαετίες του `80 και `90 για την αναγκαιότητα ίδρυσης ενός Υπουργείου
Τουρισμού. Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν έχει προσφέρει τίποτα το εν λόγω
Υπουργείο, συνυπάρχοντας μαζί με τον Ε.Ο.Τ. Σημασία δεν έχει πως λέγεται
(Υπουργείο ή Ε.Ο.Τ., Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι.), αλλά τι κάνει, τι επίπεδο και τι
ποιότητα υπηρεσιών προσφέρει και ποια η συνεισφορά του στη συνολική
προσπάθεια για αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό του τουρισμού.
Οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν είμαι κατά της ίδρυσης πανεπιστημιακών
προπτυχιακών σπουδών. Δεν διακατέχομαι από καμία λογική των αποκλεισμών. Αντιθέτως, απαιτούνται αλλά με σαφώς προσδιορισμένο γνωστικό αντικείμενο και προσανατολισμό.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι η εκπόνηση και χωρίς παρεκκλίσεις εφαρμογή ενός
συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού με τις κατάλληλες και ορθολογικές
επιλογές (και όχι μικροκομματικές ή τοπικιστικές προσεγγίσεις, οι οποίες
οδήγησαν στα σημερινά αποτελέσματα) στην παροχή τουριστικής εκπαίδευσης.
Μόνο κατά αυτό τον τρόπο, η εκπαίδευση αυτή – όπως και σε όλα τα
γνωστικά πεδία και επιστήμες – θα ικανοποιήσει και θα καλύψει πρώτιστα τις
αναπτυξιακές και κοινωνικές ανάγκες της χώρας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο
και στρατηγική, τα Τ.Ε.Ι. έχουν προφανώς ένα πρωτεύοντα ρόλο διότι διαθέτουν τους πόρους – που έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια – και τις
ενδεδειγμένες ικανότητες προκειμένου να ανταποκριθούν με επιτυχία.
Συνεπώς, απαιτείται ένας ουσιαστικός διάλογος, όχι σε διάφορα fora που υπάρχουν διότι απλά υφίσταται ευρωπαϊκή χρηματοδότηση… Ένας διάλογος με κατάλληλες προσεγγίσεις και δεσμεύσεις, ο οποίος δεν εξαντλήθηκε (παρά περί του αντιθέτου ισχυρισμούς του κου Πρωθυπουργού), διότι ποτέ δεν έγινε. Τώρα αρχίζει. Δυστυχώς δεν μπορούμε να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι μετά τις τελευταίες εξαγγελίες για την εκπαιδευτική “μεταρρύθμιση” με το δημοσιοποιηθέντα νόμο – πλαίσιο. Εάν είναι έτσι οι μεταρρυθμίσεις, τότε δεν μπορούμε να προσδοκούμε τίποτα από μαγικές ράβδους ή συνταγές…
Ο Δρ. Μάριος Σωτηριάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής, Προϊστάμενος του Τμήματος Τουριστικών Επιχειρήσεων στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης.
