Οι κυκλικές διακυμάνσεις του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος στην Ελλάδα
των Bruno Eeckels – Γιώργου Φίλη – Κώστα Λέων
Η παρούσα ερευνητική εργασία παρουσιάστηκε στο 24ο Συνέδριο Eurochrie στη Θεσσαλονίκη στις 25-28 Οκτωβρίου 2006 από τον B. Eeckels (Alpine Center, Αθήνα), τον Κ. Λέων (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) και τον Γ. Φίλη (Πανεπιστήμιο του Winchester, Ηνωμένο Βασίλειο). Η εργασία αυτή αποτελεί μια διαφορετική συνεισφορά, έναντι άλλων ερευνητικών εργασιών, δεδομένου ότι εδώ εξετάζεται η κυκλική συνιστώσα (οι κυκλικές διακυμάνσεις διάρκειας το πολύ μέχρι 10 ετών) του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος στην Ελλάδα, ενώ στις περισσότερες εργασίες εξετάζεται η σχέση μεταξύ μακροχρόνιων τάσεων του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος (Διάγραμμα 1).
Διάγραμμα 1: Κυκλικές Διακυμάνσεις ΑΕΠ και Τουριστικού Εισοδήματος
(Πατήστε για μεγέθυνση)
Σημείωση: C_GDP, C_TI είναι οι κυκλικές συνιστώσες του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος, αντίστοιχα. Στις κυκλικές συνιστώσες έχει γίνει εξομάλυνση με το φίλτρο Hodrick-Prescott.
Οι συγγραφείς χρησιμοποιώντας φασματική ανάλυση (spectral analysis) βασισμένη σε στατιστικά στοιχεία των ετών 1976 – 2004 για τον προσδιορισμό των κυκλικών διακυμάνσεων του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος, βρίσκουν ότι οι κυκλικές διακυμάνσεις του ΑΕΠ έχουν περίοδο ίση με 9,3 έτη, ενώ οι κυκλικές διακυμάνσεις του τουριστικού εισοδήματος έχουν περίοδο ίση με 7 έτη. Από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτει επίσης ότι η μεταβλητότητα του τουριστικού εισοδήματος είναι τριπλάσια από αυτή του ΑΕΠ, γεγονός που επιβεβαιώνει τη μεγάλη ευαισθησία του τουριστικού τομέα στις διαταραχές της τουριστικής αγοράς, αλλά και της οικονομίας γενικότερα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι οι δύο κύκλοι (του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος) δεν είναι συγχρονισμένοι και αυτό σημαίνει ότι όταν ο ένας κύκλος βρίσκεται στην άνοδο, αυτό δεν συνεπάγεται ότι και ο άλλος κύκλος βρίσκεται και αυτός στην άνοδο. Αντίθετα, παρατηρούνται ετερόσημες κινήσεις (ο ένας κύκλος παρουσιάζει ανοδική κίνηση και ο άλλος καθοδική). Από την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων προκύπτει επίσης ότι η κυκλική διακύμανση του τουριστικού εισοδήματος προηγείται της κυκλικής διακύμανσης του ΑΕΠ και κατά αυτό τον τρόπο το τουριστικό εισόδημα μπορεί να θεωρηθεί ως “δείκτης πρόβλεψης της εξέλιξης” του ΑΕΠ (leading indicator).
Ένα άλλο εξίσου ενδιαφέρον στοιχείο της εργασίας αυτής είναι η αλληλεπίδραση των κυκλικών διακυμάνσεων του ΑΕΠ και του τουριστικού εισοδήματος στις εξωτερικές διαταραχές (shocks) της οικονομίας. Για τον προσδιορισμό αυτών των διαταραχών χρησιμοποιείται ένα υπόδειγμα διανυσματικής αυτοπαλινδρόμησης (VAR) μέσω του οποίου προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι επιδράσεις των κυκλικών διακυμάνσεων του τουριστικού εισοδήματος στις κυκλικές διακυμάνσεις του ΑΕΠ δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρές, ενώ, αντίθετα, η επίδραση των κυκλικών διακυμάνσεων του ΑΕΠ στις κυκλικές διακυμάνσεις του τουριστικού εισοδήματος είναι αρκετά ισχυρότερες.
Διάγραμμα 2: Μηχανισμοί Μετάδοσης Εξωγενών Διαταραχών στις Κυκλικές Διακυμάνσεις του ΑΕΠ και του Τουριστικού Εισοδήματος
(Πατήστε για μεγέθυνση)
Σημείωση: Απόκριση της κυκλικής συνιστώσας του ΑΕΠ σε εξωγενείς διαταραχές της κυκλικής συνιστώσας του ΑΕΠ (1) και της κυκλικής συνιστώσας του τουριστικού εισοδήματος (2). Απόκριση της κυκλικής συνιστώσας του τουριστικού εισοδήματος σε εξωγενείς διαταραχές της κυκλικής συνιστώσας του ΑΕΠ (3) και της κυκλικής συνιστώσας του τουριστικού εισοδήματος (4). Η ανάγνωση του μεγέθους της απόκρισης στο (3) δείχνει τη μεγαλύτερη απόκριση της επίδρασης του ΑΕΠ στο τουριστικό εισόδημα έναντι της επίδρασης του τουριστικού εισοδήματος στο ΑΕΠ (1).
Αυτό το φαινομενικά παράδοξο συμπέρασμα δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι έρχεται σε αντιδιαστολή με τα ευρήματα άλλων συγγραφέων οι οποίοι προσδιορίζουν μια «αιτιότητα» από το τουριστικό εισόδημα προς το ΑΕΠ. Το διαφορετικό συμπέρασμα της εργασίας αυτής θα πρέπει μάλλον να αποδοθεί στο γεγονός ότι εξετάζονται οι κυκλικές διακυμάνσεις έναντι των μακροχρόνιων τάσεων και οι οικονομικές ανισορροπίες είναι αρκετά πιο έντονες, λόγω των χρονικών υστερήσεων που μεσολαβούν στη διαδικασία λήψης των σχετικών οικονομικών αποφάσεων τουλάχιστον εντός των τυπικών συχνοτήτων των κυκλικών διακυμάνσεων.
Αυτό το συμπέρασμα θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει τη δικαιολογητική βάση για την ανάπτυξη της τουριστικής υποδομής. Πραγματικά, και με βάση την παρούσα στατιστική ανάλυση, αύξηση στο ΑΕΠ συνεπάγεται αύξηση της τουριστικής υποδομής εντός του κύκλου των 7-10 ετών και η αύξηση αυτή της τουριστικής υποδομής συνεπάγεται την αύξηση του ΑΕΠ σε μακροχρόνιο ορίζοντα, άνω των 10 ετών. Ωστόσο, τονίζουν οι συγγραφείς, τα συμπεράσματα αυτά θα πρέπει να θεωρηθούν περισσότερο ως ενδεικτικά παρά ως οριστικά δεδομένου ότι οι μονομεταβλητές μέθοδοι ανάλυσης (που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία παράλληλα με τις αναλύσεις τύπου VAR) έδειξαν διαφορετικά αποτελέσματα τουλάχιστον σε ότι αφορά στους μηχανισμούς μετάδοσης των εξωγενών διαταραχών. Χρειάζεται περισσότερος πειραματισμός με μεγαλύτερα δείγματα, περισσότερες χώρες και διαφορετικές οικονομετρικές προσεγγίσεις για περισσότερο ασφαλή συμπεράσματα. Αυτή η εργασία αποτελεί απλώς την αρχή στο θέμα των κυκλικών διακυμάνσεων.
Ο κ. Bruno Eeckels διδάσκει στο Alpine Center οικονομικά μαθήματα σε σχέση με τον τουρισμό.
Ο κ. Γ. Φίλης διδάσκει μαθήματα χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Winchester στο Η.Β.
Ο κ. Κ. Λέων διδάσκει Στατιστική στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
