Οι Προοπτικές Ανάπτυξης του Yachting στις Λιγότερο Ευνοημένες Περιοχές (ΛΕΠ)
Περίπτωση μελέτης τα Δωδεκάνησα
του Δρ. Μιχάλη Ν. Διακομιχάλη
Ο σκοπός της έρευνας που διεξήχθη το καλοκαίρι του 2006 ήταν η εξέταση της δυνατότητας ανάπτυξης του Θαλάσσιου Τουρισμού στις Λιγότερο Ευνοημένες Περιοχές της χώρας. Αν και τα Δωδεκάνησα αποτελούν τον πλέον ανεπτυγμένο τουριστικά νομό της χώρας, ο νομός επιλέχθηκε ως περίπτωση μελέτης λόγω των σημαντικών ανισοτήτων και αποκλίσεων που παρατηρούνται μεταξύ των νησιών, τόσο ως προς τους δείκτες ευημερίας όσο και ως προς τους δείκτες τουριστικής ανάπτυξης.
Παράλληλα, λόγω της ιδιομορφίας του θαλάσσιου τουρισμού αφενός και της απόστασης από τα μεγάλα αστικά κέντρα της ηπειρωτικής χώρας αφετέρου, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στον τρόπο και στο είδος της τουριστικής ανάπτυξης των Δωδεκανήσων συγκριτικά με άλλα νησιωτικά συμπλέγματα της χώρας ή άλλων χωρών. Για την εφαρμογή της έρευνας επιλέχθηκαν τα νησιά: Αστυπάλαια, Καστελόριζο, Λειψοί, Λέρος, Νίσυρος, Πάτμος, Σύμη, Τήλος και Χάλκη. Κοινό στοιχείο των νησιών που επιλέχθηκαν είναι ότι αυτά είναι τα μικρότερα και λιγότερο ανεπτυγμένα. Στην έρευνα δεν περιελήφθησαν η Κάρπαθος και η Κάσος λόγω μόνο της γεωγραφικής τους θέσης, που είναι μακριά από το σύμπλεγμα των υπολοίπων νησιών και πλησίον της Κρήτης.
Στην έρευνα αυτή έγινε ανάλυση της συμβολής του θαλάσσιου τουρισμού στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και διερευνήθηκαν η σημαντικότητα και οι προϋποθέσεις ενσωμάτωσης δράσεων ανάδειξης τοπικών βιωμάτων και δεξιοτήτων σε ένα τουριστικό προϊόν, και σε συνδυασμό με τη θαλάσσια μεταφορά και περιήγηση με βάση τις υφιστάμενες υποδομές (λιμενικές εγκαταστάσεις, εξοπλισμοί λιμένων, χερσαίες υποδομές). Το εξεταζόμενο τουριστικό προϊόν ελέγχθηκε αν είναι καινοτόμο και ελκυστικό ως προς την ικανότητα ένταξής του στην αγορά του θαλάσσιου τουρισμού και τη συμβολή του στον βιώσιμο τουρισμό και ιδιαίτερα στην ενεργοποίηση και εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών.
Σημαντικό κριτήριο για την προώθηση της ανάπτυξης του θαλάσσιου τουρισμού στις ΛΕΠ αποτελεί η αποδοχή από τους τοπικούς φορείς και παράγοντες τόσο του τρόπου όσο και του μεγέθους της ανάπτυξης. Τα δύο τελευταία στοιχεία είναι συνυφασμένα με τη συγκεκριμένη περιοχή για την οποία προτείνεται η ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Στο επιστημονικό πεδίο της μελέτης, μετά την εννοιολογική προσέγγιση του Θαλάσσιου Τουρισμού και τη διάκριση των δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται σ’ αυτόν, εντάσσεται η διερεύνηση όλων των παραγόντων που μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού σε Λιγότερο Ευνοημένες (νησιωτικές) Περιοχές. Οι παράγοντες αυτοί αποτέλεσαν τις ομάδες κριτηρίων και τα υπο-κριτήρια, από την αξιολόγηση των οποίων προήλθαν συμπεράσματα ως προς τη σημαντικότητά τους για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού.
Οι προαναφερθέντες παράγοντες καθορίστηκαν με βάση τις εκτιμήσεις ειδικών του κλάδου και αξιολογήθηκαν ως κριτήρια που επηρεάζουν την επίτευξη του επιθυμητού στόχου. Για την καταγραφή των απόψεων των ειδικών συμπληρώθηκαν ερωτηματολόγια, στα οποία καταγράφηκαν τα κριτήρια και τα υπο-κριτήρια που μπορούν να καθορίσουν το μέγεθος της ανάπτυξης κάθε δραστηριότητας του Θαλάσσιου Τουρισμού από άτομα που προέρχονται από την αγορά του θαλάσσιου τουρισμού, τις τοπικές νησιωτικές κοινωνίες (ΟΤΑ) και ειδικές ομάδες (ναυτικοί, ιστιοπλόοι).
Ο βαθμός συμμετοχής κάθε κριτηρίου και υπο-κριτηρίου, που αποτυπώνει και τη βαρύτητά του για την επίτευξη του στόχου, διαμόρφωσε τα συμπεράσματα για τις διαδικασίες και τις ενέργειες που απαιτούνται προκειμένου ο Θαλάσσιος Τουρισμός να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη των Λιγότερο Ευνοημένων Περιοχών.
Η επεξεργασία των απαντήσεων έγινε με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού για τη διεξαγωγή των αποτελεσμάτων σύμφωνα με την «Αναλυτική Ιεραρχική Προσέγγιση» (Analytic Hierarchy Process) που επιλέχθηκε ως η πλέον κατάλληλη μεθοδολογία, προκειμένου να υλοποιηθεί ο στόχος της έρευνας που ήταν η αξιολόγηση των κριτηρίων ως προς το βαθμό που αυτά συμμετέχουν στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος.
Η επιλογή των στοιχείων για κάθε ομάδα κριτηρίων ήταν αποτέλεσμα σύνθεσης απόψεων και εκτιμήσεων, τόσο από ειδικούς του κλάδου όσο και από άτομα που πέραν της γνώσης και της εμπειρίας τους γνωρίζουν τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη περιοχή.
Τα αποτελέσματα της σημαντικότητας των Κριτηρίων δείχνουν σε ένα βαθμό τις ελλείψεις που αποτυπώνονται και αφορούν τα Κριτήρια υποδομής και υπηρεσιών, οι οποίες κρίνονται σημαντικότερες από τα λιμενικά κόστη.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1.
ΒΑΡΥΤΗΤΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΜΕ ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ
|
|
Κριτήρια |
Βαρύτητα (%) |
|
1 |
Χαρακτηριστικά Λιμενολεκάνης |
24,8 % |
|
2 |
Δυνατότητα προσέγγισης θαλαμηγών, ιστιοφόρων & Τουριστικών πλοίων στο λιμένα |
19,4% |
|
3 |
Εξοπλισμός λιμένα |
18,6% |
|
4 |
Χαρακτηριστικά Θέσεων πρόσδεσης |
15,8% |
|
5 |
Διευκολύνσεις στη χερσαία ζώνη |
13,4% |
|
6 |
Λιμενικά Κόστη |
7,9% |
Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί εμφανίζονται τα πέντε (5) σημαντικότερα υπο-κριτήρια, ενώ στον Πίνακα 3 εμφανίζονται τα πέντε (5) λιγότερο σημαντικά υπο-κριτήρια.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2.
ΤΑ ΠΕΝΤΕ (5) ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΥΠΟ-ΚΡΙΤΗΡΙΑ
| Επάρκεια για ελιγμούς |
0,118 |
|
Η φυσική θέση του λιμένα |
0,092 |
|
Έλεγχος πρόσβασης & Ασφάλεια του λιμένα |
0,089 |
|
Υποδομή ανεφοδιασμού |
0,086 |
|
Είδος βυθού |
0,078 |
ΠΙΝΑΚΑΣ 3.
ΤΑ ΠΕΝΤΕ (5) ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΥΠΟ-ΚΡΙΤΗΡΙΑ
| Ύπαρξη χώρων στάθμευσης οχημάτων |
0,016 |
|
Σύνδεση με μέσα μαζικής μεταφοράς |
0,018 |
|
Τέλη για διαχείμαση |
0,023 |
|
Μη ύπαρξη αλιευτικών & εμπορικών πλοίων |
0,023 |
|
Ύπαρξη λέμβων εξυπηρέτησης |
0,044 |
Η έρευνα επικεντρώθηκε στο εάν και κατά πόσο είναι δυνατή μια τέτοια ανάπτυξη. Η σημαντικότητα των Κριτηρίων και των υπο-κριτηρίων που καταγράφηκε, αποτυπώνει ταυτόχρονα το βαθμό της έλλειψης αυτών των παραγόντων και την αναγκαιότητα για την απόκτηση ή τη βελτίωσή τους, ως το κυρίαρχο συμπέρασμα σχετικά με την υπάρχουσα υποδομή και υπηρεσίες του Yachting στα Λιγότερο Ανεπτυγμένα νησιά της Δωδεκανήσου.
Τα συμπεράσματα αφορούν το σύνολο των 9 νησιών που αποτέλεσαν την περίπτωση μελέτης. Τα κοινά χαρακτηριστικά της περιοχής δεν ήταν δυνατόν να συγκαλύψουν τις σημαντικές διαφορές που εμφανίζουν τα νησιά ως προς τις γεωμορφολογικές δυνατότητες και αναπτυξιακές διαστάσεις τους που αποτυπώθηκαν στις απαντήσεις μεταξύ των ερωτώμενων από τα διάφορα νησιά, γεγονός που οφείλεται στις γεωφυσικές διαφορές και στις συνθήκες τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των νησιών. Η γενική εικόνα όμως αποτυπώνει τα στοιχεία της έλλειψης των βασικών υποδομών και υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη της περιοχής με άξονα το θαλάσσιο τουρισμό.
Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η έλλειψη σοβαρής υποδομής για την ανάπτυξη του Θαλάσσιου Τουρισμού είναι πασιφανής στα μικρότερα και λιγότερο ανεπτυγμένα νησιά. Παράλληλα, η παρουσία τουριστικής δραστηριότητας, με τις όποιες συνθήκες παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες υπάρχουν σήμερα, δηλώνει την ελκυστικότητα που διαθέτουν τα νησιά ειδικά προς τους χρήστες των προϊόντων του Θαλάσσιου Τουρισμού. Η προώθηση του Θαλάσσιου Τουρισμού στα μικρά νησιά, εφόσον αποτελέσει κοινή συνισταμένη της πολιτείας και των τοπικών κοινωνιών, μπορεί να αποβεί κεντρικός άξονας της αναπτυξιακής διαδικασίας που θα διασφαλίζει παράλληλα την κοινωνική και πολιτιστική αρμονία των νησιωτικών περιοχών.
Ο Δρ. Μιχάλης Ν. Διακομιχάλης είναι Καθηγητής στο ΤΕΙ Ηπείρου (Οικονομολόγος). Έχει σπουδάσει Οικονομικά στο CUNY και έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα από το SUNY, στη Νέα Υόρκη, με ειδικότητα στις Θαλάσσιες Μεταφορές. Από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έλαβε τον δεύτερο μεταπτυχιακό του τίτλο στη Διοίκηση Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων και το Διδακτορικό του που είχε θέμα την εκτίμηση των οικονομικών επιδράσεων του Θαλάσσιου Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία.
