Ευθέως
Φωκίδα: Γνωστές και άγνωστες ομορφιές
Ο νομός Φωκίδας είναι ένας
πανέμορφος νομός με εξαιρετικές εναλλαγές και
ποικιλία τοπίων (πεντακάθαρες παραλίες, αλλά και
καταπράσινα βουνά με πανύψηλα έλατα), φιλόξενους
ανθρώπους, πλούσια ιστορία, αρχαιολογικά και
θρησκευτικά μνημεία, πλούσια λαϊκή παράδοση,
κομβική θέση, καθώς βρίσκεται σχετικά κοντά στην
Αθήνα, αλλά και σε όλη την περιοχή της Κεντρικής
και Δυτικής Ελλάδας. Αν είστε λάτρεις της
ορειβασίας, του βουνού ή του κυνηγιού, τα βουνά
της Φωκίδας θα σας συναρπάσουν. Αν πάλι θέλγεστε
από τη μαγεία της θάλασσας, οι πεντακάθαρες
παραλίες του νομού θα σας γοητεύσουν.
Μία φιλική συμβουλή: Όταν επισκεφθείτε
τον νομό Φωκίδας, να φροντίσετε να μην βρίσκεστε
σε περίοδο δίαιτας, την οποία εκεί θα καταργήσετε
ούτως ή άλλως, καθώς η ποικιλία των φαγητών είναι
μοναδική: κρεατικά, αρνιά, κοκορέτσια και λοιπά
άλλα παραδοσιακά εδέσματα έχουν την τιμητική
τους. Αφήστε τους Ευρωπαίους να απαγορεύουν τα εν
λόγω κρεατοσκευάσματα, στη Φωκίδα όμως απολαύστε
τα άφοβα, καθώς είναι πεντανόστιμα και
υγιεινότατα. Αν πάλι τρώτε …ό,τι κολυμπάει, εδώ
θα βρείτε ολόφρεσκα νόστιμα ψάρια και λοιπά
θαλασσινά.
Ας ξεκινήσουμε όμως την περιήγησή μας
στον πανέμορφο νομό Φωκίδας (περισσότερες
πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε στο www.travelforall.gr):
Ιστορία
Ο Νομός Φωκίδας έχει πληθυσμό 44.000
κατοίκων με πρωτεύουσα την ¶μφισσα και
περιλαμβάνει τους Δήμους ¶μφισσας (πρωτεύουσα
Αμφισσα), Ιτέας (Ιτέα), Δελφών (Δελφοί), Δεσφίνας
(Δεσφίνα), Γαλαξειδίου (Γαλαξείδι), Παρνασσού
(Πολύδροσος), Καλλιέων (Μαυρολιβάρι), Γραβιάς
(Γραβιά), Ευπαλίου (Ευπάλιο), Τολοφώνος (Ερατεινή),
Λιδορικίου (Λιδορίκι) και Βαρδουσίων
(Κροκύλειον).
Κοσμείται από τα καταπράσινα βουνά
Γκιώνα, Παρνασσό, Οίτη και Βαρδούσια, που
κατακλύζονται από ορειβάτες και χιονοδρόμους
και διαθέτει καθαρές παραλίες, άριστα θέρετρα
για τους τουρίστες και τους κατοίκους της
περιοχής.
Δήμος ¶μφισσας
¶μφισσα: Η Αμφισσα σήμερα
αποτελεί κοινωνία 10.000 κατοίκων, πρωτεύουσα του
Νομού Φωκίδας, όπου εδρεύουν όλες οι δημόσιες
υπηρεσίες, Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο.
Έχει παραδοσιακές βιοτεχνίες: βυρσοδεψεία στην
παραδοσιακή συνοικία Χάρμαινα, κουδουνάδικα και
σχοινάδικα.
Μνημεία αξιόλογα είναι ο Μητροπολιτικός
Ναός της Ευαγγελιστρίας, το Κάστρο των Σαλώνων
(της Ωργιάς). Σώζονται ο ελληνικός περίβολος,
η εσωτερική πύλη, ο βυζαντινός Πύργος της
Βασιλίσσης και η Φράγκικη Εκκλησία.
Σε απόσταση 3 χλμ. από την πόλη βρίσκεται
ο βυζαντινός ναός του Σωτήρος, σπουδαίο
μνημείο του 11ου ή 12ου αιώνα.
Οι κοινότητες που μαζί με την πρωτεύουσα
αποτελούν τον Δήμο Αμφισσας είναι ο Ελαιώνας
(Τοπόλια) με τα άφθονα πηγαία νερά, το Προσήλιο
(Σεγδίτσα), όμορφο θέρετρο με το Μοναστήρι της
Παναγίας και τη Βίνιανη στην πεδιάδα, το Δροσοχώρι
(Κολοβάτες), που ο πληθυσμός του μετοίκησε στην
Αμφισσα, ο ¶γιος Γεώργιος, ο ¶γιος
Κωνσταντίνος και το Σερνικάκι.
Δήμος Ιτέας
Η Κίρρα διαθέτει παραλίες με καθαρά
νερά και φυσικές πηγές με νερό πλούσιο σε άλατα
νατρίου και μαγνησίου (αγιόνερο), που οι κάτοικοι
πίνουν για τις καθαρτικές του ιδιότητες.
Στην προέκταση της Κίρρας εκτείνεται η Ιτέα, η
πρωτεύουσα του νέου Δήμου, πόλη που χτίστηκε στα
μέσα του 19ου αιώνα.
Δήμος Δελφών
Δελφοί: Ο σημαντικότερος ιερός
χώρος της αρχαιότητας με τις Φαιδριάδες και το
επιβλητικό φαράγγι της Κασταλίας με την ομώνυμη
πηγή, απ’ όπου έπινε νερό η Πυθία πριν ανέβει στον
τρίποδα να δώσει χρησμούς.
Στο Καστρί υπάρχει καλλιτεχνικός
Σταθμός Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και το
αναστηλωμένο σπίτι-μουσείο του ¶γγελου και της
Εύας Σικελιανού. Τα τελευταία χρόνια ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό
Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, ωραίο κτίριο στο
άκρο της κωμόπολης.
Χρισσό: Πανέμορφο χωριό
αμφιθεατρικά χτισμένο, κάτω από τους Δελφούς με
παραδοσιακά διώροφα και μεγάλα εύφορα περιβόλια.
Δήμος Δεσφίνας
Στους πρόποδες του όρους Δίρφυς,
βρίσκεται αμφιθεατρικά χτισμένη η Δεσφίνα,
κεφαλοχώρι 2.500 κατοίκων, που μετατράπηκε σε Δήμο.
Γενέτειρα του ήρωα Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα.
Δήμος Γαλαξειδίου
Υπερήφανο κι αρχοντικό, καμαρώνει στην
καρδιά του Κρισσαίου Κόλπου το Γαλαξείδι,
η ναυτική πολιτεία που κουβαλά ιστορία 4.000
χρόνων. Από τα πολλά αξιοθέατα ξεχωρίζει ο Ναός
του Αγίου Νικολάου με το ξυλόγλυπτο Τέμπλο, το
ναυτικό Μουσείο, που συστεγάζεται με το
Αρχαιολογικό και, τέλος, το προσφάτως ιδρυθέν
Λαογραφικό. ΒΔ του Γαλαξειδίου, στους
πρόποδες της Γκιώνας βρίσκεται η Βουνιχώρα.
Δυτικότερα συναντάμε το χωριό Πεντεόρια
και προς τη θάλασσα το χωριό ¶γιοι Πάντες
(Βίδαβη), με τον όμορφο οικισμό του Α της
Ερατεινής.
Δήμος Παρνασσού
Πολύδροσος (Σουβάλα): Πρωτεύουσα
του νέου Δήμου Παρνασσού, είναι το πρώτο χωριό
της Φωκίδας που συναντάμε από τη δεύτερη είσοδο
(μέσω Λειβαδιάς). Η κωμόπολη, 1.400 κατοίκων,
χτισμένη αμφιθεατρικά, διαθέτει ανοιχτό
ορίζοντα, απ’ όπου φαίνονται όλα τα χωριά του
λεκανοπεδίου της Γραβιάς. Έχει άφθονα νερά που
ποτίζουν όλη την πεδινή έκταση της κωμόπολης. Σε
απόσταση 2 χλμ., βρίσκεται ένα βυζαντινό μνημείο
μεγάλης αξίας. Είναι η Παναγία η
Μαυρομαντήλα ή Ελεούσα, ναός σταυροειδής,
σπάνιας βυζαντινής αρχιτεκτονικής.
Επτάλοφος (¶νω Αγόριανη): Παλαιό
και όμορφο χωριό του Παρνασσού, 600 κατοίκων.
Παραθεριστικό κέντρο το καλοκαίρι με σημαντικά
αυξανόμενο πληθυσμό, ενώ τους χειμερινούς μήνες
φιλοξενείς τους διερχόμενους χιονοδρόμους από
και προς το χιονοδρονικό κέντρο Παρνασσού.
Λίλαια (Κάτω Αγόριανη): Χωριό 460
κατοίκων με άφθονα τρεχούμενα νερά.
Δήμος Καλλιέων
Η πρωτεύουσα του νέου Δήμου,
Μαυρολιβάρι, κείται επί της Γκιώνας σε υψόμετρο
1.140 μ. Κεφαλοχώρι που καταστράφηκε από εμπρησμό
από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Σήμερα το
κατοικούν 220 κάτοικοι.
Αθανάσιος Διάκος (¶νω
Μουσουνίτσα): είναι το χωριό που γεννήθηκε ο
μεγάλος ήρωας του ’21 Αθανάσιος Διάκος και προς
τιμήν του έλαβε το όνομα. (Την καταγωγή του Διάκου
διεκδικούν και άλλα χωριά της Φωκίδας). Βρίσκεται
στους πρόποδες της Β. πλευράς των Βαρδουσίων, σε
εξαίσιο τοπίο, που το πλαισιώνει το πυκνό
ελατόδασος, τα κέδρα, τα πλατάνια και τα σπάνια
αγριολούλουδα. Το χωριό έχει άφθονα τρεχούμενα
νερά, βρύσες και ποτάμια που το διασχίζουν.
Μουσουνίτσα (Κάτω Μουσουνίτσα):
Κείται σε ελατόφυτη ρεματιά. Είναι το τελευταίο
χωριό της ορεινής Παρνασσίδας.
Καστριώτισσα: Μικρό χωριό 100
κατοίκων, χτισμένο σε υψόμετρο 1.260 μ., το
μεγαλύτερο υψόμετρο απ’ όλα τα χωριά της
Παρνασσίδας. Παράγει την εκλεκτή ποικιλία
“καστριώτικο μήλο”, που εξάγει στη Λαμία και
την ¶μφισσα. Διαθέτει αξιόλογη λαογραφική
συλλογή.
Πανουργιά (Δρέμισσα): Το χωριό
έχει θαυμάσια θέα προς την ψηλότερη κορυφή της
Γκιώνας (2.510 μ.), αλλά και προς την Οίτη και τα
Βαρδούσια. Πυρά (Γουρίτσα): Κείται στις πλαγιές
της Οίτης. Έλαβε την ονομασία από την αρχαία
τοποθεσία του οροπεδίου, όπου κατά τους μυθικούς
χρόνους ο Ηρακλής έχτισε ναό, του οποίου σώζονται
τα ερείπια.
Στρόμη: Χτισμένη σε βαθιά
ρεματιά της Γκιώνας, σε πυκνό ελατόδασος.
Δήμος Γραβιάς
Η ιστορική Γραβιά, κωμόπολη 900 περίπου
κατοίκων, ανακηρύχθηκε τιμής ένεκεν πρωτεύουσα
του νέου Δήμου. Κείται σε εύφορη πεδιάδα, στο 33ο
χλμ. του δρόμου ¶μφισσας-Λαμίας. Προσφάτως
αναστηλώθηκε το ιστορικό και
θρυλικό της Χάνι, σύμβολο τόλμης και
αποφασιστικότητας του Έλληνα, όπου ο Οδυσσέας
Ανδρούτσος με 120 παληκάρια, ταμπουρωμένα εκεί,
συνέτριψε τη δύναμη των Τούρκων.
5 χλμ. ΝΑ της κωμόπολης, πάνω στις πλαγιές
του Παρνασσού, χωματόδρομος οδηγεί στο μοναστήρι
Κοίμησης της Θεοτόκου ή Πανάσαρη, χτισμένο το 1517
μ.Χ.
p class=”body”>Καστέλλια: Χωριό 800 κατοίκων, Δ.
της Γραβιάς. Μετά την Επανάσταση του ’21 οι
κάτοικοί του μεταφέρθηκαν κι έχτισαν το νέο
χωριό.
Στους πρόποδες της Οίτης, ΒΔ της Γραβιάς
βρίσκεται το χωριό Αποστολιά (Κάτω
Κάνιανη), 200 κατοίκων και στους πρόποδες του
Παρνασσού, η Μαριολάτα, 540 κατοίκων, με
ευρύ ορίζοντα και γραφικές τοποθεσίες.
Στο 51ο χλμ. της οδού ¶μφισσας-Γραβιάς
αμαξιτός δρόμος οδηγεί στην Καλοσκοπιά
(Κουκουβίστα), όμορφο χωριό 350 κατοίκων στην
οροσειρά της Γκιώνας. Τα άφθονα πηγαία νερά και
το υγιεινό της κίμα, σε συνδυασμό με τα ωραία της
τοπία, την καθιστούν ιδεώδη τόπο παραθερισμού.
Στην κατάφυτη από βελανιδιές οροσειρά
της Οίτης, στα 900 μ., συναντάμε ένα ακόμα όμορφο
χωριό, το Οινοχώρι (¶νω Κάνιανη), με τις
δροσερές πηγές, της “κεφαλόβρυση” και την
“κατέρω με τα δροσερά πλατάνια” και 100 μέτρα
πιο κάτω το φτωχικό χωριό Σκλήθρο. Ψηλά στον
Παρνασσό, στα 900 μέτρα, προβάλλει ανάμεσα στα
έλατα ένα τόσο μικρό όσο και όμορφο χωριό 120
κατοίκων, η Βάργιανη. Σήμερα, η Βάργιανη
αποτελεί παραδοσιακό οικισμό με πέτρινες
κατασκευές, στολίδι του νέου Δήμου και του Νομού.
Δήμος Ευπαλίου
Το Ευπάλιον, πρωτεύουσα του νέου Δήμου,
χτισμένο στα ερείπια αρχαίας πόλης των Εσπερίων
Λοκρών, απ’ όπου και η ονομασία του, αποτελεί
σημαντική κωμόπολη, στο μέσο εύφορης κοιλάδας. ΒΔ
του βρίσκεται ο βυζαντινός Ναός του Αγίου
Αρσενίου, του 10ου μ.Χ. αιώνα. Το Ευπάλιο διαθέτει
σημαντική λαογραφική συλλογή.
Ο Δήμος περιλαμβάνει τα γειτονικά χωριά Δροσάτο,
Κάμπος, Καστράκι, Κλίμα,
Μαλαμάτα, Μανάγουλη, Μαραθιάς,
Παλιοξάρι (Κάτω Παλιοξάρι), Ποτιδάνεια
(¶νω Παλιοξάρι), Πύργος, Τείχιον
(Λυκοχώρι), Σεργούλα με τον παραλιακό
οικισμό και το Μοναστηράκι, με την
ωραιότερη παραλία του Κορινθιακού.
Δύο ακόμα όμορφα ορεινά χωριά κοσμούν
τον Δήμου Ευπαλίου: Η Φιλοθέη
(Γκουμαίοι), 290 κατοίκων, με ευρύ ορίζοντα και
ωραία θέα, απ’ όπου και το όνομα, και το Τρίκορφο,
320 κατοίκων, χτισμένο στις πλαγιές του όρους
Τρίκορφο. Στο χωριό υπάρχει μοναστική κοινότητα
με δύο μοναστήρια με την κοινή ονομασία Ιερό
Αγίου Αυγουστίνου και Σεραφείμ του Σαρώφ, γνωστό
για τα 400 σήμαντρα και τις 62 καμπάνες. Εδώ
“μονάζουν” οι πανελληνίως γνωστοί
παπα-ροκάδες…
Δήμος Τολοφώνας
Η πρωτεύουσα του νέου Δήμου, Ερατεινή,
είναι μία όμορφη παραλιακή κωμόπολη, που
εξελίχθηκε σε άριστο θέρετρο.
Σημαντικά χωριά του Δήμου είναι η
παραλιακή Γλυφάδα, η Πάνορμος
(Κίσελη), με παραλιακό και μεσογειακό οικισμό,
γνωστή για το εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, η Τολοφών
(Βιτρινίτσα), χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας
Τολοφώνος, με ωραίο παραλιακό οικισμό και το
όμορφο νησί Τριζόνια, το μόνο
κατοικημένο νησί της Φωκίδας, με τους απέναντι
παραθαλάσσιους οικισμούς Σπηλιά και Χάνια
και αριστερά το κατάφυτο νησάκι Αγιάννης, με την
παραδοσιακή έπαυλη Παναγιωτόπουλου.
Ορεινά χωριά του Δήμου είναι η Ελαία
(Βελενίκος), υψόμετρου 350 μ., ενώ στα 700 μ.
βρίσκονται η Μακρινή, η Μηλέα
και η Καλλιθέα (Ξυλογαϊδάρα), με τους δύο
παραλιακούς της οικισμούς, ¶γιο Σπυρίδωνα
και ¶γιο Νικόλαο, με πορθμιακή γραμμή
προς και από Αίγιο.
Δήμος Λιδορικίου
Σκαρφαλωμένο στις υπώρειες της Γκιώνας
το Λιδορίκι, η πρωτεύουσα της Δωρίδας,
ξεχωρίζει για την άγρια ομορφιά του τοπίου.
Το Λιδορίκι αποτελεί άριστο θέρετρο για
τους παραθεριστές. Ο πανύψηλος πλάτανος της
κεντρικής πλατείας προσφέρει δροσιά και
ξεκούραση.
Στον Δήμο Λιδορικίου υπάγονται μικρά
και μεγάλα χωριά. Είναι ο ¶βορος, η Βραΐλα,
το Δωρικόν (Σεβεδίκος), η Περιθιώτισσα,
η Στύλια και η Σώταινα.
Αντιθέτως, υπάρχουν στον ίδιο Δήμο
αρκετά χωριά με προοπτικές εξέλιξης:
Η Αμυγδαλιά (Πλέσσα) είναι
κεφαλοχώρι 600 κατοίκων. Κοντά του (στα 5 χλμ.)
βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Κουτσουριώτισσας,
όπου οι Πλεσσιώτες οργανώνουν κάθε χρόνο στις 23
Αυγούστου πανηγύρι. Το Μοναστήρι Κουτσουρού
βρίσκεται στη διασταύρωση του 36ου χλμ. του
εθνικού δρόμου ¶μφισσας-Λιδορικίου. Σε σπήλαιο
έίχε βρεθεί η εικόνα της Παναγίας και κει
χτίστηκε ναός, του οποίου σώζονται λείψανα. Νέος
ναός, προσιτός, χτίστηκε κοντά στον παλαιό τον 7ο
αιώνα, με κελιά για τους μοναχούς και τους
προσκυνητές. Κάηκε δύο φορές από τους Οθωμανούς
και ξαναχτίστηκε το 1830 από τον μοναχό Ιωαννίκιο.
Στα Βαρδούσια, βρίσκεται και ο Δάφνος
(Βοστινίτσα). Η νέα ονομασία δόθηκε για να σωθεί
το όνομα του ποταμού Μόρνου, που λεγόταν Δάφνος
στην αρχαιότητα.
Το Κάλλιον (Βελούχι), στους
πρόποδες των Βαρδουσίων. Στα μέσα της δεκατίας
του ’70, το Κάλλιο έγινε βυθός της τεχνητής λίμνης
του Μόρνου. Προηγήθηκε αρχαιολογική ανασκαφή και
τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο Αρχαιολογικό
Μουσείο Λιδορικίου. Σήμερα σώζονται υπερκείμενα
της λίμνης τείχη του αρχαίου κάστρου. Το χωριό
ξαναζωντάνεψε με τα νέα σπίτια που χτίστηκαν
πάνω από την επιφάνεια της λίμνης.
Στις πλαγιές της Γκιώνας, στα 1.100 μ.,
ανάμεσα σε ελατόφυτη περιοχή, βρίσκεται το μικρό
χωριό Καρούτες, με κλίμα υγιεινό και
άλλες φυσικές καλλονές.
Στους πρόποδες της Γκιώνας βρίσκεται το Λευκαδίτι,
με πλατύ ορίζοντα και μεγάλη πλατεία που
σκεπάζει αιωνόβιο πουρνάρι.
Σημαντικό χωριό των Βαρδουσίων είναι ο Κονιάκος,
σε υψόμετρο 850 μ. Ένα από τα πλέον ανεπτυγμένα
χωριά του νέου Δήμου είναι το Μαλανδρίνο,
με 400 κατοίκους, που συναντάμε σε απόσταση 10 χλμ.
από το Λιδορίκι. Είναι το μοναδικό χωριό της
επαρχίας που εξακολουθεί να οινοποιεί με τον
παραδοσιακό τρόπο τις εγχώριες ποικιλίες
κρασιού (μαύρο – κόκκινο – άσπρο). Σήμερα διαθέτει
Λαογραφικό Μουσείο της Κοινότητας.
Η Πεντάπολις είναι νέο χωριό 600
περίπου κατοίκων. Χτίστηκε το 1950 από κατοίκους 5
χωριών της περιοχής που πυρπολήθηκαν στην Κατοχή
από τους Γερμανούς.
Ένα ακόμα μικρό αξιόλογο χωριό
συμπληρώνει τον νέο Δήμο. Είναι η Συκέα
(Συκιά), 235 κατοίκων, απομονωμένη σε υψόμετρο 800 μ.,
στα ριζά της Γκιώνας, υπό την προστασία και
“απειλή” θεόρατου βράχου κάθετα κομμένου. Στη Β.
πλευρά της χαράδρας του χωριού υπάρχουν μεγάλα
συνεχόμενα σπήλαια, που συγκεντρώνουν το
καλοκαίρι πλήθος επισκεπτών και παραθεριστών.
Στη Συκιά δημιουργείται πανευρωπαϊκό
αναρριχητικό κέντρο με κτίριο υποστήριξης
αναρριχητών.
Δήμος Βαρδουσίων
Πρωτεύουσα το αρχοντικό χωριό Κροκύλειον,
η άλλη πατρίδα του Μακρυγιάννη. Είναι απ’ τα
γραφικότερα χωριά της Φωκίδας, με άφθονα νερά και
πλούσια βλάστηση, πολυσύχναστο παραθεριστικό
κέντρο.
Στα 1.000 μέτρα συναντάμε το Αλεποχώρι,
με γάργαρα νερά και πλούσια βλάστηση. Στο ίδιο
υψόμετρο των Βαρδουσίων, ασφαλτόδρομος οδηγεί
στο χωριό Πενταγιοί, γνωστό από τον
θρύλο της Μαρίας Πενταγιώτισσας.
200 μέτρα ψηλότερα προβάλλει η Αρτοτίνα,
μέσα στο πυκνό ελατόδασος των Βαρδουσίων.
Διαθέτει αξιόλογη λαογραφική συλλογή. Κοντά στην
Αρτοτίνα βρίσκεται η ιστορική Μονή Αγίου Ιωάννου
του Προδρόμου, ένα από τα γραφικότερα τοπία της
Ελλάδος, όπου μόνασε ο Αθανάσιος Διάκος. Το σπίτι
του ήρωα διατηρείται ακόμα στην Αρτοτίνα.
Κατηφορίζοντας τον ασφαλτόδρομο
συναντάμε το Διχώρι (Κοστάριτσα), όμορφο
παραθεριστικό κέντρο, πλαισιωμένο από πλατάνια,
λεύκες και καρυδιές. Όμορφα χωριά του Δήμου
Βαρδουσίων είναι ακόμα ο Ζοριάνος, οι Κερασιές,
ο Κόκκινος (Λούτσοβο), το Κουπάκι,
το Κριάτσιο, το Περιβόλι
(Αγλαβίστα), το Τρίστενο και το Ψηλό
Χωριό.
