Απόψεις
Η σημασία της εκπαίδευσης και δια βίου κατάρτισης στον τουριστικό τομέα
του Δρ. Θωμά Μαυροδόντη
Είναι πλέον από όλους παραδεκτό ότι ο τουρισμός είναι ο σπουδαιότερος κλάδος οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως. Ο ευρύτερος τουριστικός τομέας συμβάλλει όσο κανένας άλλος στο σχηματισμό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στις περισσότερες χώρες της υφηλίου. Τόσο από πλευράς δημιουργίας εισοδήματος, όσο και από πλευράς αύξησης της απασχόλησης και των επενδύσεων, ο τομέας των ταξιδιών έρχεται πρώτος, και με διαφορά, μεταξύ όλων των υπολοίπων τομέων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη χώρα μας, που δε διακρίνεται για την ανταγωνιστικότητά της σε άλλους τομείς. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται εναργώς στις συναλλαγές μας με την αλλοδαπή. Πράγματι, όσον αφορά στις συναλλαγές μας με άλλες χώρες, οι τουριστικές εισπράξεις από τον εισερχόμενο τουρισμό έχουν προ πολλού και κατά πολύ υπερκεράσει το κονδύλιο των συναλλαγματικών εισπράξεων από εξαγωγές ελληνικών προϊόντων. Οι τελευταίες υπολείπονται ακόμη και των αντίστοιχων εισπράξεων του μικροσκοπικού Λουξεμβούργου!
Βεβαίως, παρά τη σπουδαιότητά του, ο τουρισμός είναι ένας ιδιαίτερα ευπαθής τομέας, ευεπίφορος σε διεθνή γεγονότα, όπως είναι δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες και αναταράξεις λόγω πολιτικών γεγονότων, όπως οι πόλεμοι και οι τρομοκρατικές ενέργειες, όπως αυτές της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η πρόσφατη σημαντική άνοδος της τιμής του πετρελαίου και η ένταση του ανταγωνισμού, έχουν επιφέρει αναδιατάξεις στις ροές τουριστικής ζήτησης. Νέοι ανταγωνιστές έχουν κάνει την εμφάνισή τους στον τουριστικό ορίζοντα. Μέσα σε αυτό το οξυμμένο ανταγωνιστικό κλίμα, με το ολιγοπώλιο και ολιγοψώνιο των μεγάλων τουριστικών οργανισμών να ποδηγετεί την τουριστική ζήτηση και προσφορά, η χώρα μας αντιμετωπίζει προκλήσεις επανατοποθέτησης του τουριστικού της προϊόντος. Το ζητούμενο είναι η προσαρμογή στο νέο ανταγωνιστικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον μέσα από κατάλληλες και καλά συντονισμένες και επικεντρωμένες πρακτικές και πολιτικές. Όλη αυτή την προσπάθεια συνοψίζεται σε μια λέξη: Ποιότητα.
Ποιότητα στη παροχή τουριστικών υπηρεσιών, με απλά λόγια σημαίνει αυτό που στην αγγλική λέγεται “value for money”, δηλαδή ο επισκέπτης να απολαμβάνει τις καλύτερες κατά το δυνατόν υπηρεσίες σε σχέση με τις δαπάνες που πραγματοποιεί. Δεδομένου ότι ο τουριστικός τομέας είναι εντάσεως εργασίας, καταλυτική είναι, εν προκειμένω η συμβολή του εργατικού δυναμικού. Ένα καλά εκπαιδευμένο, καταρτισμένο και έμπειρο προσωπικό, μπορεί να συνεισφέρει τα μέγιστα στην αναβάθμιση των προσφερόμενων τουριστικών υπηρεσιών. Απαραίτητο είναι λοιπόν ένα αποτελεσματικό σύστημα παροχής τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί σημαντικά οι σχολές και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που παρέχουν τουριστική εκπαίδευση και κατάρτιση, δημόσια και ιδιωτική, από το μέσο (Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση – ΤΕΕ) και αδιαβάθμητο επίπεδο (Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης – ΙΕΚ), μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Ανώτερες Σχολές του ΟΤΕΚ), την ανώτατη προπτυχιακή εκπαίδευση στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) – προς το παρόν τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων—Τ.Ε.Ι.) και μεταπτυχιακή (Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας). Υπάρχουν, βεβαίως, και αρκετά Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών που απονέμουν, με τη μέθοδο της δικαιόχρησης, πτυχία πανεπιστημίων του εξωτερικού, καθώς και αναρίθμητα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης τα οποία παρέχουν βραχείας διάρκειας επαγγελματική κατάρτιση. Το ζητούμενο, βεβαίως, είναι αν τα πάσης φύσεως αυτά ιδρύματα, παρέχουν την καλύτερη δυνατή γνώση. Επί του προκειμένου, πρέπει να επισημανθεί ότι η κατάσταση στην παροχή ποιοτικής τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης δεν είναι η καλύτερη δυνατή συμβαδίζει με το χαμηλό επίπεδο όλου του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας.
Παρόλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημόσια εκπαίδευση και κατάρτιση σε όλα τα επίπεδα, έχουν, εντούτοις, πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια αξιοσημείωτα βήματα προόδου. Όσον αφορά στη δημόσια τουριστική εκπαίδευση και κατάρτιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν ιδρυθεί νέα τμήματα τουριστικών επιχειρήσεων ΤΕΙ, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό τους σε οκτώ (Αθήνα, Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Ηρακλείου, Πατρών, Ηγουμενίτσας/ΤΕΙ Ηπείρου, `Αμφισσας/ΤΕΙ Λαμίας, Σπετσών/ΤΕΙ Πειραιά).
Μετά τη νομική κατοχύρωση του ανώτατου χαρακτήρα των σπουδών στα Τ.Ε.Ι., το διδακτικό προσωπικό των ιδρυμάτων έχει εμπλουτιστεί με νέους διδάσκοντες υψηλών προσόντων, ενώ τα πολλά παλαιά στελέχη, σε όλες τις διδακτικές βαθμίδες, αναβάθμισαν τα προσόντα τους με τη λήψη μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου σπουδών.
Παράλληλα με την αναβάθμιση των προσόντων των διδασκόντων έχουν αναμορφωθεί τα προγράμματα σπουδών με εισαγωγή νέων μαθημάτων και νέων μεθόδων διδασκαλίας βασισμένων στις νέες τεχνολογίες. Με την ενίσχυση, μέσω προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και με εθνικούς πόρους όπως τα προγράμματα Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. Ι & ΙΙ, Αρχιμήδης Ι & ΙΙ, EQUAL, TEMPUS, MUNDUS, ERASMUS / SOCRATES κ.α., έχουν δημιουργηθεί ευκαιρίες για αναβάθμιση της έρευνας και των σπουδών. Ειδικότερα το αντίστοιχο τμήμα του Αλεξάνδρειου Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης έχει παράγει έργο που το κάνει να διακρίνεται από πολλά άλλα τμήματα ιδίως όσον αφορά στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Η εξωστρέφεια αυτή έχει αναγνωριστεί από την εκπαιδευτική κοινότητα και τον επιχειρηματικό κόσμο. Ένα από τα προγράμματα είναι η Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL, στην οποία το τμήμα συμμετέχει ως ένας εκ των εταίρων της Αναπτυξιακής Σύμπραξης Ηράκλειτος. Στην ομάδα του συμμετέχουν διδάσκοντες όλων των βαθμίδων και του τμήματος και από το Πανεπιστήμιου Αιγαίου καθώς και εξωτερικοί συνεργάτες.
Η διάχυση των πληροφοριών σχετικά με την υλοποίηση του EQUAL από το Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων θα πραγματοποιηθεί με τη διεξαγωγή ημερίδας που θα πραγματοποιηθεί τον επόμενο μήνα στη Θεσσαλονίκη, της οποίας η πρόσκληση και το πρόγραμμα θα ανακοινωθούν προσεχώς από τo Travel Daily News.
Ο δρ. Θωμάς Μαυροδόντης είναι Καθηγητής του Τμήματος Τουριστικών Επιχειρήσεων του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης και Αντιπρόεδρος της Α.Σ. «Ηράκλειτος».
