Η σπουδαιότητα της εκπαίδευσης και κατάρτισης στην αναβάθμιση του σύγχρονου τουριστικού προϊόντος: Η συμβολή του Προγράμματος της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL
του Σπύρου Αβδημιώτη
Η εκπαίδευση σχετίζεται άμεσα με την αλλαγή και την επιλογή. Όταν αυξάνονται οι γνώσεις, η κατανόηση και οι δεξιότητες ενός ανθρώπου, τότε αυτός αναπτύσσει τη συνεχώς αυξημένη ικανότητα επηρεασμού και διαμόρφωσης του περιβάλλοντός του. Κατά συνέπεια, ο άνθρωπος ή η ομάδα αποκτούν την δυνατότητα ελέγχου και επηρεασμού της αλλαγής, χωρίς να γίνονται θύματά της. Η ενδυνάμωση δια μέσω της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης, οδηγεί σε ανθρώπινο δυναμικό έτοιμο να αφιερωθεί στο έργο του αναπτύσσοντας ενθουσιασμό, ασφάλεια και ικανότητες λήψης αποφάσεων. Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, όσο περισσότερες και βαθύτερες είναι οι δεξιότητες ενός ατόμου, τόσο ικανότερο είναι το άτομο αυτό στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Στο χώρο της τουριστικής και ξενοδοχειακής βιομηχανίας, που χαρακτηρίζεται από το ταχύτατα μεταβαλλόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον, αυτοί οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και πολλαπλών μέσων εκπαίδευση στερούνται επιλογής και δε συνεισφέρουν στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Αυτό είναι αντιπαραγωγικό τόσο για το μεμονωμένο άτομο όσο και για την τουριστική βιομηχανία.
Η τουριστική δραστηριότητα, και κυρίως οι οικονομικές και αναπτυξιακές της διαστάσεις, κέντρισαν από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον όχι μόνο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αλλά και της πολιτείας. Σε παγκόσμιο επίπεδο ο τουρισμός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες οικονομικές – μεταξύ άλλων – δραστηριότητες και οι κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής διαπίστωσαν και στην πράξη την τεράστια δυναμική του.
Καθώς οι τουριστικές επιχειρήσεις προσπαθούν διαρκώς να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν, γίνεται προφανές ότι η επιτυχία τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη σωστά εκπαιδευμένου και καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού. Αναμφίβολα, για να είναι επιτυχής η εκπαίδευση στελεχών και λοιπού προσωπικού οφείλει να επικουρείται από τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Συνεπώς, η «εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση» μπορεί να περιγραφεί και ως μορφή εκπαίδευσης η οποία περιλαμβάνει την αξιοποίηση εφαρμογών της πληροφορικής και της τεχνολογίας της επικοινωνίας σε περισσότερα από ένα γεωγραφικά σημεία ταυτοχρόνως.
Το έργο με τίτλο: «ΑΛΗΛΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ», το οποίο εντάχθηκε στην Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL και υλοποιείται από την Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Ηράκλειτος», στόχευσε ακριβώς στην υποστήριξη της προσαρμογής του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες συνθήκες εργασίας, στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών και στη βελτίωση της επαγγελματικής του κατάστασης, μέσω της απόκτησης νέων γνώσεων και δεξιοτήτων, έχοντας ως απώτερο σκοπό, την προώθηση, διάδοση και ενίσχυση πρακτικών, ολοκληρωμένων λύσεων δια βίου κατάρτισης σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινου δυναμικού, έχοντας σαν βασική ομάδα στόχο εργαζομένους στις ΜΜΕ, που προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες, καθώς και ανέργους. Παράλληλα, το έργο, του οποίου η υλοποίηση περατώνεται στις 31/12/2007, φιλοδοξεί να αναγνωριστεί ως μια ολοκληρωμένη λύση για τις ΜΜΕ και γενικά για όλες τις επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον τουρισμό, ενός μοντέλου δια βίου κατάρτισης-εκπαίδευσης, στηριγμένου σε πραγματικά υλοποιήσιμες λύσεις, βασισμένες στις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης ενηλίκων.
Οι ομάδες στόχος του έργου ήταν οι υπάλληλοι τουριστικών γραφείων, ξενοδοχείων και τουριστικών λεωφορείων, οι διευθυντές και ιδιοκτήτες τουριστικών γραφείων, ξενοδοχείων και τουριστικών λεωφορείων και τέλος οι υπάλληλοι και διευθυντές Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που τα τελευταία έτη, δραστηριοποιούνται σημαντικά στο χώρο. Μια άλλη ομάδα στόχος ήταν αυτή των ανέργων εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία δεν είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει παρακολουθώντας ένα παραδοσιακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε κάποιο ίδρυμα της τριτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Για κάθε μια από τις ομάδες στόχους, διενεργήθηκε εκτεταμένη πρωτογενής έρευνα μέσω δομημένων ερωτηματολογίων και προσωπικών συνεντεύξεων, αλλά και δευτερογενούς, βασισμένη στη ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, προκειμένου να εντοπιστούν οι αδυναμίες ή ελλείψεις θεωρητικής και πρακτικής κατάρτισης, σε ό,τι αφορά τους υπαλλήλους και εξειδίκευσης, σε ότι αφορά τους διευθυντές των εν λόγω επιχειρήσεων. Τα επίπεδα ανταπόκρισης των δειγμάτων κρίνονται ως απολύτως ικανοποιητικά για την διασφάλιση της συλλογής έγκυρων και αξιόπιστων αποτελεσμάτων.
Η πλειοψηφία των ξενοδοχείων που απάντησαν βρίσκεται στις τουριστικά ανεπτυγμένες παραθεριστικές περιοχές της Κρήτης και της Χαλκιδικής (51,7%). Ποσοστό 19.9% των απαντήσεων προέρχεται από ξενοδοχεία της Στερεάς Ελλάδος, της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Συνολικά, ποσοστό άνω του 60% των ξενοδοχείων του δείγματος είναι παραθεριστικά ξενοδοχεία, ενώ το 29,2% είναι ξενοδοχεία πόλης.
Τα τουριστικά γραφεία από την Αττική αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα μεταξύ των συναφών επιχειρήσεων του δείγματος με ποσοστό 38,3%. Σημαντικό ποσοστό κατέχουν επίσης τα τουριστικά γραφεία της Κρήτης (12,8%). Το 7,3% των γραφείων του δείγματος ασχολούνται αποκλειστικά με τον εξερχόμενο τουρισμό (outgoing), το 20,8% αποκλειστικά με τον εισερχόμενο τουρισμό (incoming), ενώ το υπόλοιπο 71,9% συνδυάζει τις δύο αυτές δραστηριότητες. Συνολικά, στο δείγμα υπερισχύουν με ποσοστό 54,2% τα γραφεία που ασχολούνται κυρίως με εισερχόμενο τουρισμό. Εξάλλου, η έκδοση αεροπορικών εισιτηρίων (ticketing) αποτελεί την κύρια ή την αποκλειστική δραστηριότητα για το 43,8% των γραφείων του δείγματος, ενώ η οργάνωση συνεδρίων και incentives για το 12,8% των γραφείων. Το 41,7% των απαντήσεων ήρθε από μέλη της ΙΑΤΑ.
Οι επιχειρήσεις μεταφορών με ιδιόκτητα λεωφορεία και πούλμαν επέδειξαν τη μεγαλύτερη ανταπόκριση φτάνοντας κατά μέσο όρο το 98.7% και στις περιφέρειες του δείγματος.
Οι τουριστικές / ξενοδοχειακές επιχειρήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ανταποκρίθηκαν στην ταχυδρομική συμπλήρωση των ερωτηματολογίων στο ποσοστό του 9.1%, για τον λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμο να διενεργηθεί προσωπική συνέντευξη με παράλληλη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 94.5% και στις τέσσερις περιφέρειες του δείγματος.
Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν σημαντικές ανάγκες κατάρτισης υπαλλήλων και διευθυντών στο επίπεδο α) των ξένων γλωσσών, β) των νέων τεχνολογιών σε επίπεδο προώθησης πωλήσεων (web tourism) γ) στα συστήματα ελέγχου των on line κρατήσεων τόσο των ξενοδοχείων όσο και των τουριστικών γραφείων δ) της έκδοσης και εν γένει διαχείριση των ηλεκτρονικών εισιτηρίων ε) των συστημάτων παραγγελειοληψίας και τέλος, διαχείρισης βάσεων ERP (τι είναι1) και συστημάτων ελέγχου προμηθειών και κοστολόγησης.
Η συστηματική αξιολόγηση των δεδομένων και στη συνέχεια η στατιστική επεξεργασία τους στο γραφείο έρευνας και ανάπτυξης του Τμήματος Τουριστικών Επιχειρήσεων του Αλεξάνδρειου ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, κατέληξαν στη σύνταξη ισάριθμων με τις ομάδες στόχους, προγραμμάτων σπουδών προσαρμοσμένων στις σύγχρονες απαιτήσεις του τουριστικού φαινομένου. Τα προγράμματα σπουδών εφαρμόστηκαν σε δύο βασικά στάδια, α) της φυσικής διδασκαλίας με τη χρήση σύγχρονων παιδαγωγικών μεθόδων υποστηριζόμενων από ηλεκτρονικά μέσα και β) της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης (σύγχρονης και ασύγχρονης), στην οποία χρησιμοποιήθηκε η πλατφόρμα τηλεκατάρτισης CENTRA με την αρωγή της εταιρίας ΚΟΡΥΜΒΟΣ Α.Ε. Για την αποτελεσματική κατάρτιση και εύρυθμη λειτουργία της διαδικασίας, δημιουργήθηκαν εκπαιδευτικές γωνίες, στις οποίες οι καταρτιζόμενοι είχαν τη δυνατότητα συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία, συλλογής δευτερογενών στοιχείων και εντοπισμού, μέσω του διαδικτύου μελετών περίπτωσης και καλών πρακτικών.
Οι εταίροι του έργου θεώρησαν βαρύνουσας σημασίας την αξιολόγηση τόσο σε επίπεδο εσωτερικό όσο και εξωτερικό, των αποτελεσμάτων της εκπαίδευσης, αλλά και των προβλημάτων που προέκυψαν κατά την υλοποίηση του έργου, τα οποία ήταν όχι μόνο γραφειοκρατικής υφής αλλά και ουσιαστικής. Για την επίλυση των προβλημάτων αυτών πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις των μελών της αναπτυξιακής σύμπραξης «Ηράκλειτος», που συστάθηκε για τις ανάγκες του έργου.
Εν κατακλείδι, το έργο «ΑΛΗΛΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ» της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL στόχευσε στην προσπάθεια υποστήριξης του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες συνθήκες εργασίας, στην απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων και στην προώθηση και διάδοση της δια βίου κατάρτισης. Εκ του αποτελέσματος σε πρακτικό αλλά και σε επιστημονικό επίπεδο κρίθηκε και η απόλυτη επιτυχία του στην αγορά εργασίας της χώρας μας.
Ο κ. Σπύρος Αβδημιώτης είναι Τακτικός Καθηγητής Εφαρμογών στο Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης.
