“My loss, your loss, whose loss?”
Διερευνώντας τις επιπτώσεις του Staff Turnover (ανανέωση δυναμικού) στις ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις
Ζητήματα που σχετίζονται με την ανανέωση εργατικού δυναμικού έχουν προσελκύσει το ερευνητικό ενδιαφέρον για αρκετά χρόνια.
Ερευνητές όπως οι Dalton et al (1983) υποστήριξαν ότι «μεγάλο ποσοστό της οργανωσιακής ανανέωσης εργατικού δυναμικού είναι αναπόφευκτη…και ότι επιχειρηματικοί πόροι και ενέργειες που στοχεύουν στη μείωση ή περιορισμό του φαινομένου είθισται να θεωρούνται ως χαμένοι πόροι ή μη κατάλληλα στοχευμένες δράσεις (Dalton et al., 1983, p. 190). Πιο πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν την παραπάνω παρατήρηση και προσθέτουν ότι μερικοί επαγγελματικοί κλάδοι και γεωγραφικές περιοχές πρέπει να αποδεχτούν τα αυξημένα και συνεχή ποσοστά ανανέωσης εργατικού δυναμικού ως μια αναπόφευκτη πραγματικότητα με συγκεκριμένο επιχειρηματικό κόστος (Saxenian, 1994; Cooper, 2001).
Μετά από μια ενδελεχή διερεύνηση 74 ερευνητικών άρθρων (διαθέσιμα από διεθνείς μηχανές αναζήτησης ακαδημαϊκών ερευνητικών εργασιών όπως Emerald και Science direct) στο ερευνητικό πεδίο της ανανέωσης δυναμικού ανέδειξαν ότι μέχρι στιγμής έχουν ερευνηθεί μόνο οι παρακάτω κατηγορίες σε εύρος επιχειρηματικών κλάδων (π.χ. τουριστικές επιχειρήσεις, πιστωτικά ιδρύματα κ.α.):
- η ανανέωση δυναμικού ως α) στρατηγική επαγγελματικής εξέλιξης και β) βασικό χαρακτηριστικό της τουριστικής βιομηχανίας
- γ) οργανωσιακοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της ανανέωσης δυναμικού (π.χ. εκπαίδευση, αυτονομία κλπ)
- δ) στρατηγικές περιορισμού εμφάνισης (people retention strategies) και
- ε) οι οικονομικές επιπτώσεις της ανανέωσης δυναμικού στις επιχειρήσεις
Αυτό που μας κάνει όμως εμάς ως ερευνήτριες να αναρωτηθούμε είναι το εξής…
…γιατί όταν μια επιχείρηση αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, αντί να διερευνηθούν όχι μόνο οι διάφοροι λόγοι και παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση του φαινόμενου και να γίνει μια καλύτερη και ολιστική εξέταση τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών αλλαγών/επιπτώσεων που επιφέρει στην επιχείρηση, η πλειοψηφία αρκείται και επαναπαύεται σε “plug and play”, λύσεις που δε προσφέρουν τίποτε περισσότερο πέρα από το να εξυπηρετούν ως «quick fixes»;
Θεωρούμε ότι η παρούσα ερευνητική δραστηριότητα υστερεί στην σε βάθος και πολύπλευρη εξέταση του φαινομένου αυτού με αποτέλεσμα να έχουν πλέον δημιουργηθεί πολλά νέα ερωτήματα τα οποία ακόμα είναι αναπάντητα. Όπως διαπιστώνεται από τις παραπάνω ερευνητικές κατηγορίες, πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις, (π.χ. σχετική έρευνα στην Αυστραλία ανέδειξε ότι ξενοδοχεία δαπανούν περίπου $109,909 ετησίως για να προσλάβουν και να εκπαιδεύσουν νέο προσωπικό (TTF, 2006), δεν έχουν ερευνηθεί επαρκώς τόσο οι αρνητικές όσο όμως και οι θετικές επιπτώσεις της ανανέωσης εργατικού δυναμικού (π.χ. συμπεριφορικές επιπτώσεις, διαχείριση γνώσης, δημιουργικότητα κλπ) από διάφορες προσεγγίσεις και πλευρές. Με άλλα λόγια, μια ολιστική προσέγγιση των επιπτώσεων της ανανέωσης εργατικού δυναμικού επιβάλλει σήμερα στην εποχή της κοινωνίας της γνώσης μια πολυ-επιστημονική (κυρίως ποιοτική και όχι ποσοτική) αλλά και πολύπλευρη έρευνα. Η προτεινόμενη προσέγγιση στόχο έχει να διερευνήσει και να συγκρίνει τις απόψεις για τις επιπτώσεις της ανανέωσης εργατικού δυναμικού από διάφορες ομάδες συμφερόντων (tourism stakeholders) και κυρίως εκείνης της επιχείρησης και των εργαζομένων.
Αν και η βιβλιογραφία δεν διαθέτει αρκετές εμπειρικές εργασίες που να αναδεικνύουν τις επιπτώσεις στον εργασιακό χώρο, υπάρχουν σημαντικές ερευνητικές εργασίες που επιβεβαιώνουν εναλλακτικές πολλά υποσχόμενες ερευνητικές προσεγγίσεις. Αυτό επιβεβαιώνεται και ερευνηυτικά συμπεράσματα οπως αυτα του Schmenner (1986, p.22), ο οποίος χαρακτήρισε την ανανέωση εργατικού προσωπικού ως σημαντικό παράγοντα που οδηγεί σε απρόβλεπτες και ετερογενείς συμπεριφορές.
Αρκετοί ερευνητές έχουν διαφωτίσει μερικές αγνοημένες, θετικές, όψεις της ανανέωσης εργατικού δυναμικού. Για παράδειγμα οι Dalton et al (1982; 1983) εμπλούτισαν την βιβλιογραφία επεκτείνοντας την τυπική κατηγοριοποίηση της ανανέωσης εργατικού δυναμικού. Δηλαδή, ενώ θεωρούσαμε την ανανέωση εργατικού δυναμικού ως ακούσια ή εκούσια, το 1982 αναγνώρισαν 2 επιπρόσθετες κατηγορίες –εκείνη της λειτουργικής και μη λειτουργικής. Με άλλα λόγια, αναγνώρισαν και την θετική/ωφέλιμη διάσταση της ανανέωσης εργατικού δυναμικού, για παράδειγμα την ανανέωση πληροφορίας και γνώσης που συμβάλλουν στη γένεση ιδεών και στην ενδυνάμωση ευκαιριών καινοτομίας.
Με δεδομένο ότι ζούμε πλέον στην κοινωνία της πληροφορίας, της γνώσης, ενώ η τουριστική βιομηχανία δραστηριοποιείται επίσης στην κοινωνία της εμπειρίας, θεωρούμε ότι η μονομερής διερεύνηση των οικονομικών επιπτώσεων της ανανέωσης εργατικού δυναμικού δεν αποτελεί μια ολιστική eερευνητική προσέγγιση του φαινομένου ενώ πέρα από ενημερωτικό χαρακτήρα δεν έχει να προσφέρει κάτι επιπρόσθετο για την αντιμετώπιση αλλά και αξιοποίηση του φαινομένου αυτού.
Συνδυάζοντας λοιπόν τα προαναφερθέντα με το γεγονός ότι:
- οι τουριστικές επιχειρήσεις προσφέρουν κατά βάση εμπειρίες, με αποτέλεσμα το εργατικό δυναμικό να έχει άμεση επαφή με τους πελάτες που είναι και οι πρώτοι και βασικοί αποδέκτες πληροφορίας και γνώσης;
- η ανανέωση εργατικού δυναμικού είναι απρόβλεπτο αλλά δεδομένο γνώρισμα του κλάδου…διαταράσσει την λειτουργία του εργασιακού περιβάλλοντος αφού η εισροή/εκροή προσωπικού όχι μόνο αναδιαμορφώνει οργανωσιακές ομάδες αλλά επίσης διαταράσσει τις συνεργατικές / κοινωνικές σχέσεις του προσωπικού με αποτέλεσμα να διαταράσσονται τα κοινωνικά δίκτυα στα οποία μετέχει το εργατικό δυναμικό και τα οποία συντελούν σε συμπεριφορικές αναταράξεις (π.χ. ανταλλαγή πληροφορίας, δημιουργία γνώσης κλπ). Για παράδειγμα απαιτούνται 3 μήνες από τη στιγμή που θα προσλάβουμε έναν υπάλληλο μέχρι τη στιγμή που θα είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος να αναλάβει τα καθήκοντα του (TTF, 2006);
- η γνώση είναι προϊόν της κοινωνικής συναλλαγής ανθρώπων που λειτουργούν και συνεργάζονται σε ένα συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα το προσωπικό να παράγει γνώση η οποία συνήθως δεν καταγράφεται (ρητή γνώση – explicit knowledge) αλλά μένει με τον ιδιοκτήτη/παραγωγό της (άρρητη – tacit knowledge)….
…διερωτόμαστε τα εξής….
…πού καταλήγει η γνώση πού έχει αποκομίσει ένας υπάλληλος, αν δεν υπάρχει κατάλληλη υποδομή και κουλτούρα πού να ενθαρρύνει την καταγραφή της και την παραμονή της στην επιχείρηση όπου την απέκτησε ο εργαζόμενος;
…πώς διαμορφώνονται οι εργασιακές, κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα στο προσωπικό που έχει παραμείνει μετά την εισροή/εκροή εργατικού δυναμικού σε μια επιχείρηση που υποστηρίζει και διευκολύνει την ανταλλαγή και δημιουργία γνώσης;
…είναι βιώσιμη η συνεχής επένδυση σε ποικιλόμορφες, βραχυπρόθεσμες και αμφίβολης αποτελεσματικότητας λύσεις διατήρησης του εργατικού δυναμικού (staff retention);
…μήπως πρέπει αντιθέτως να επενδύσει μια επιχείρηση σε λύσεις διατήρησης της οργανωσιακής γνώσης και όχι στην διατήρηση του εργατικού δυναμικού το οποίο έτσι και αλλιώς θα φύγει;
… χρειαζόμαστε από 1 έως 3 μήνες από τη στίγμα που θα προσλάβουμε προσωπικό μέχρι το σημείο που θα μπορέσει το νέο στέλεχος να αναλάβει τα καθήκοντα του, πώς επηρεάζονται τουριστικές-εποχιακές επιχειρήσεις?…μήπως πρέπει να ερευνήσουμε τα συμπεριφορικά γνωρίσματα (π.χ. relational knowledge) των κοινωνικών σχέσεων που συνάπτονται ανάμεσα στο εργατικό δυναμικό με στόχο την μείωση του χρονικού διαστήματος που απαιτείται για την προσαρμογή του εργατικού δυναμικού μετά από την είσοδο ή έξοδο εργατικού δυναμικού;
Συνθέτοντας λοιπόν μεθοδολογικές κατευθύνσεις και πορίσματα από τα επιστημονικά πεδία της Διαχείρισης Γνώσης, της Οργανωσιακής Συμπεριφοράς, και της Θεωρίας των Δικτύων, θεωρούμε απαραίτητη την διερεύνηση των επιπτώσεων της επαγγελματικής κινητικότητας στην Διαχείριση Γνώσης των τουριστικών επιχειρήσεων.
Εν κατακλείδι, περαιτέρω έρευνα και κατανόηση των επιπτώσεων της ανανέωσης εργατικού δυναμικού στην συλλογή, αποθήκευση, διάχυση πληροφορίας και δημιουργίας γνώσης, θα συμβάλλει θετικά και καθοριστικά στην μελλοντική χάραξη στρατηγικής των Ελληνικών Τουριστικών επιχειρήσεων.
Η Καλοτίνα Ε. Χαλκίτη (Υποψήφια Διδάκτωρ) και η Μαριάννα Σιγάλα (Διδάκτωρ) από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνούν τις επιπτώσεις της ανανέωσης του εργατικού δυναμικού στις Ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις.
Η συλλογή στοιχείων γίνεται με τη χρήση ερωτηματολογίου (δείτε δεξιά στήλη), για το οποίο θα χρειαστείτε περίπου 10 λεπτά.
Ως ερευνητές οι κυρίες Χαλκίτη και Σιγάλα θεωρούν απαραίτητη την εκπόνηση χρήσιμης, για την βιομηχανία, έρευνας, οπότε η συμμετοχή σας είναι απαραίτητη. Συμμετέχοντας στην έρευνα θα τους δώσετε την ευκαιρία να μελετήσουν ένα καίριο ζήτημα για τον Ελληνικό τουρισμό.
Υποστηρικτής επικοινωνίας της έρευνας είναι το Travel Daily News Greece & Cyprus.
