Τελευταία νέα
ΑρχικήΣτήλεςΆρθραΤουριστικές Σπουδές στην Ελλάδα: Προβληματισμοί και Προτάσεις

Τουριστικές Σπουδές στην Ελλάδα: Προβληματισμοί και Προτάσεις

Τουριστικές Σπουδές στην Ελλάδα: Προβληματισμοί και Προτάσεις
Θωμάς Μαυροδόντης, Σπύρος Αβδημιώτης, Παναγιώτης Κασσιανίδης

Σε ειδικό αφιέρωμα, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο TDN με τίτλο «Τουριστικές σπουδές στην Ελλάδα ή το εξωτερικό; Το δίλημμα παραμένει…», η κα. Δώρα Σγάρτσου αναφέρεται στο δίλημμα των σπουδαστών που θέλουν να επιλέξουν τουριστικές σπουδές ανάμεσα στη χώρα μας και στο εξωτερικό. Αυτό αφορά κυρίως εκείνους που είτε δεν πέτυχαν να περάσουν σε κάποιο τμήμα τουριστικών επιχειρήσεων των ΤΕΙ ή των σχολών του Ο.Τ.Ε.Κ. είτε αυτούς που δεν θέλησαν να δώσουν εξετάσεις για πολλούς και διαφόρους λόγους. Η κα. Σγάρτσου παρουσιάζει τις ενδεχόμενες διεξόδους στο δίλημμα που προκύπτει, συνοπτικά και αποτελεσματικά.

Τίθενται, όμως, ορισμένα ερωτήματα στα οποία επιχειρείται να δοθεί κάποια απάντηση είτε από την ίδια είτε από υπεύθυνους φορέων ιδιωτικής τουριστικής εκπαίδευσης. Οι απαντήσεις που δίδονται είναι ευπρόσδεκτες και χρήσιμες. Θα μπορούσαν, όμως, για να σχηματιστεί μια όσον το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα στους πολυπληθείς αναγνώστες του TDN, να συμπληρωθούν με τις απόψεις εκπροσώπων της άλλης πλευράς, δηλαδή των φορέων της δημόσιας τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως επίσης των τουριστικών επιχειρηματιών. Αυτό δεν έγινε μέχρι τώρα, ίσως λόγω του ότι διανύουμε την περίοδο της θερινής ραστώνης. Στα επόμενα θα επιχειρηθεί μια καλόπιστη συμβολή στους αναφυέντας προβληματισμούς και προτάσεις στο πλαίσιο και του εποικοδομητικού διαλόγου που άρχισε από το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης με το Φόρουμ Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.

Τουριστική Εκπαίδευση ή Κατάρτιση;

Το αφιέρωμα αναφέρεται αποκλειστικά σχεδόν στην τουριστική εκπαίδευση και δη σε επίπεδο ανώτατης, παραλείποντας τον τομέα της τουριστικής εκπαίδευσης σε δευτεροβάθμιο, μεταλυκειακό ή αδιαβάθμητο επίπεδο. Δε γίνεται, επίσης, αναφορά στο θέμα της κατάρτισης και της δια βίου εκπαίδευσης, ζητήματα κεφαλαιώδους σημασίας για την παροχή ποιοτικών τουριστικών υπηρεσιών. Η ανάδειξη της χώρας μας ως ενός από τους σπουδαιότερους τουριστικούς προορισμούς έγινε και χάρη στην πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα πλειάδας επιχειρηματιών αλλά στηρίχτηκε σε ένα πλήθος υπαλλήλων κάθε επιπέδου, από τα κατώτερο προσωπικό μέχρι τα ανώτερα στελέχη. Όπως αναφέρουν κάποιοι από τους συνεντευξιαζόμενους ο αριθμός των εργαζομένων κάθε βαθμίδος στον ευρύτερο τουριστικό τομέα της χώρας μας υπολογίζεται από 500.000-1000000 άτομα, περίπου 10-20% του εργατικού δυναμικού. Το μεγάλο εύρος των υπολογιζόμενων ποσών και ποσοστών υπάρχει λόγω της μη δυνατότητας επακριβούς καθορισμού του τι αποτελεί τουριστική δραστηριότητας. Όπως και να έχει το πράγμα, υπάρχει στη χώρας μας ένας τεράστιος αριθμός εργαζόμενων πρεσβευτών της πρώτης γραμμής του τουρισμού μας, όπως τους χαρακτηρίζει ο κ. Σκουλάς. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατώτερων βαθμίδων των εργαζομένων στις πάσης φύσεως τουριστικές επιχειρήσεις δεν έχουν αποφοιτήσει από κάποια σχολή και δεν έχουν καν καταρτιστεί συστηματικά στο αντικείμενο και στα καθήκοντα της θέσης που υπηρετούν. Χρειάζεται, λοιπόν, εκτός από την έγνοια για ανώτερα, ηγετικά στελέχη των τουριστικών επιχειρήσεων, και η φροντίδα για συνεχή παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης στην στρατιά των χαμηλόβαθμων εργαζομένων στον τουριστικό τομέα.

Πανεπιστημιακή Προπτυχιακή Τουριστική Εκπαίδευση

Μέχρι στιγμής δεν παρέχεται στη χώρα μας σε προπτυχιακό επίπεδο δημόσια πανεπιστημιακή τουριστική εκπαίδευση. Λειτουργούν τις τελευταίες δεκαετίες σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα τμήματα τουριστικών επιχειρήσεων των ΤΕΙ (ΤΤΕ/ΤΕΙ) και δύο σχολές του Οργανισμού Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ο.Τ.Ε.Κ.). Από το 2001 τα ΤΕΙ έχουν αναβαθμιστεί σε ΑΕΙ, δηλαδή είναι και αυτά, μαζί με τα πανεπιστήμια, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ήδη σε κάποιες ειδικότητες, σε συνεργασία με πανεπιστήμια λειτουργούν μεταπτυχιακά τμήματα, όχι όμως σε τουριστικές σπουδές. Μετά την αξιολόγηση των αντίστοιχων τμημάτων δίνεται από την Πολιτεία η δυνατότητα έναρξης αυθύπαρκτων μεταπτυχιακών σπουδών και αυτό αναμένεται να πραγματοποιηθεί σύντομα, τουλάχιστον στα κεντρικά ΤΤΕ/ΤΕΙ.

Προβάλλεται από ορισμένους το επιχείρημα ότι είναι απαράδεκτο σε μια τόσο προηγμένη τουριστικά χώρα να μη λειτουργούν τμήματα τουριστικών σπουδών στα πανεπιστήμια. Παρά το ευλογοφανές της επιχειρηματολογίας μπορούν να παρατηρηθούν τα παρακάτω:

  1. Η ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων τουριστικών σπουδών είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν αποτελεί όμως πανάκεια. Οι αναμενόμενοι μετά από 4-5 χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας τους πτυχιούχοι δε θα λύσουν το πρόβλημα της εξεύρεσης ικανών στελεχών του τουριστικού τομέα. Αρκετοί από αυτούς τους αποφοίτους είτε θα συνεχίσουν με μεταπτυχιακές σπουδές είτε θα ετεροαπασχοληθούν λόγω των προβλημάτων εποχικότητας, χαμηλών αμοιβών και έλλειψης ουσιαστικής επαγγελματικής κατοχύρωσης. Η κα. Σγάρτσου, επισημαίνει το πρόβλημα των εκατοντάδων πτυχιούχων μεταπτυχιακών σπουδών που δε βρίσκουν ανάλογη με τα προσόντα τους απασχόληση στις τουριστικές επιχειρήσεις. Αυτό οφείλεται στην αδυναμία απορρόφησής τους από την παραγωγή, λόγω των χαμηλών αμοιβών, της εποχικότητας της απασχόλησης και της μη ανταπόκρισης των προσόντων τους στις απαιτήσεις του κλάδου. Έτσι, δημιουργείται μια στρατιά κατόχων τίτλων μεταπτυχιακών σπουδών που θα πιέζουν για διεξόδους επαγγελματικής αποκατάστασης, ιδιαίτερα στον ευρύτερο, και σε μεγάλο βαθμό κορεσμένο και αναποτελεσματικό, δημόσιο τομέα. Εξάλλου, πολλά στελέχη που εργάζονται στην τουριστική βιομηχανία δεν έχουν καν πτυχίο τουριστικών επιχειρήσεων αλλά είναι απόφοιτοι από άλλες ειδικότητες. Τίποτε δεν αποκλείει έναν κάτοχο πτυχίου θεολογικής ή ξένων γλωσσών, πόσον μάλλον ένα κάτοχο ΜΒΑ, να εξελιχθεί σε ανώτερο στέλεχος ή, ακόμη, και να γίνει ιδιοκτήτης ή μέτοχος κάποιας τουριστικής επιχείρησης.
  2. Ένας μεγάλος αριθμός των εγγραφόμενων για την απόκτηση ενός πτυχίου αποσκοπεί, όπως προαναφέρθηκε, στο διορισμό στο δημόσιο τομέα, ή αν ήδη εργάζεται σε αυτόν στην αναβάθμιση των προσόντων τους για λήψη αυξημένων επιδομάτων και κατάληψη ανώτερης θέσης. Δε νομίζουμε ότι θα δοθεί ποτέ κάποια προτεραιότητα στους πτυχιούχους πανεπιστημιακών τουριστικών τμημάτων σε σχέση με αυτών των ΤΕΙ, γιατί αυτό θα συναντούσε έντονες αντιδράσεις.
  3. Το επιχείρημα ότι δεν είναι επιτρεπτό να μην υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα τουριστικής εκπαίδευσης σε μια τόσο τουριστικά ανεπτυγμένη χώρα θα μπορούσε να ενισχυθεί με το ότι σε πολλές χώρες λειτουργούν αντίστοιχα τμήματα. Απάντηση σε αυτές τις αιτιάσεις θα μπορούσε να δοθεί με το ότι στην Κύπρο, μια ανάλογα με το μέγεθός της πολύ περισσότερο ανεπτυγμένη χώρα από τη δική μας, δεν υπάρχει αντίστοιχη πανεπιστημιακή μονάδα. Επίσης, εξίσου, με τον τουρισμό, ίσως και σημαντικότερος από κάποιες απόψεις παραγωγικός κλάδος, είναι η εμπορική ναυτιλία. Πράγματι, ο ελληνικών συμφερόντων εμπορικός στόλος είναι ο πρώτος στον κόσμο. Θα περίμενε κάποιος οι σχολές εμποροπλοιάρχων να είναι πανεπιστημιακού επιπέδου. Και όμως αυτό δε συμβαίνει.
  4. Παρά την απήχηση και το κύρος που έχει στο ελληνικό κοινό η λέξη πανεπιστήμιο, η κατάσταση που επικρατεί σε αυτά κάθε άλλο παρά ικανοποιητική είναι. Αναποτελεσματικότητα, κακοδιαχείριση, κομματισμός, έλλειψη αξιολόγησης, άσυλο που παραπέμπει στην αγγλική απόδοση του όρου (ίδρυμα φρενοβλαβών) δεν περιποιούν τιμή στον όρο. Αυτά είναι γνωστά σε όλους. Παραπέμπω σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» με τίτλο «Ανοικτό ή Θερινό Πανεπιστήμιο;» ( http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_01/08/2008_279728). Βεβαίως, παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στα ΤΕΙ. Τη θλιβερή κατάντια των ελληνικών ΑΕΙ, που άγονται και φέρονται από δυναμικές και θλιβερές μειοψηφίες – κατά το «η ουρά κουνάει το σκύλο και όχι ο σκύλος την ουρά» – διεκτραγωδεί, κάπως υπερβολικά, βεβαίως, και ο αγαπητός κ. Ριζάκης στο πρόσφατο άρθρο του στο TDN ( http://www.traveldailynews.gr/makeof.asp?central_id=1696&permanent_id=2), ο οποίος περιγράφει με μελανά χρώματα τον κατήφορο της τουριστικής παιδείας στη χώρα μας.
  5. Πρέπει να επισημανθεί ότι το υπό ίδρυση πανεπιστημιακό τμήμα θα έχει ως αντικείμενο σπουδών και έρευνας θέματα τουριστικής πολιτικής και οικονομίας και περιφερειακής τουριστικής και δε θα έχει μάλλον σχέση με το μάνατζμεντ τουριστικών επιχειρήσεων. Συνεπώς δεν κατανοώ την πρεμούρα κάποιων επιφανών εκπροσώπων φορέων τουριστικών επιχειρήσεων να υποτιμούν τα ΤΤΕ/ΤΕΙ και να υπερτονίζουν την ανάγκη ίδρυσης πανεπιστημιακών τμημάτων. Αυτή η ελιτίστικη συμπεριφορά μπορεί να εκληφθεί ότι έχει κάποια χροιά εκπαιδευτικού ρατσισμού.
  6. Εν κατακλείδι, οι συγγραφείς του παρόντος άρθρου δεν έχουν καμιά ένσταση για ίδρυση πανεπιστημιακών προπτυχιακών τμημάτων, θεωρώντας ότι είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό είναι εξάλλου θέμα της Πολιτείας. Κρίνουν, όμως, ότι πίσω από αυτή την κίνηση κρύβονται συμφέροντα τοπικών φορέων για αναβάθμιση της περιοχής τους και αύξησης της καταναλωτικής ζήτησης από τους εισερχόμενους φοιτητές (βλ. άρθρο στην Καθημερινής με τίτλο «Η διασπορά των ΑΕΙ» στο http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_31/07/2008_279582, όπου αναφέρεται ότι, συνολικά, έχει υπολογιστεί ότι η συμβολή των φοιτητών στις οικονομίες των νομών της χώρας με ΑΕΙ ξεπερνά τα 450 εκατ. ευρώ ετησίως). Δεν πρέπει, επίσης, να παραβλέπονται οι πιέσεις που ασκούνται από κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών – ιδίως διδακτορικών – που επιθυμούν μια ακαδημαϊκή καριέρα και περιφερειακών πανεπιστημίων που επιθυμούν να διευρύνουν τον αριθμό των τμημάτων τους. Η ίδρυση ενός ή περισσότερων τέτοιων τμημάτων δεν αποτελεί ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για αναβάθμιση της παρεχόμενης τουριστικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Ίσως και αποτελέσει την τελική πράξη για κατάργηση των περισσοτέρων τμημάτων τουριστικών επιχειρήσεων των ΤΕΙ (ΤΤΕ/ΤΕΙ). Ήδη, ακόμη και χωρίς να έχουν καν ιδρυθεί πανεπιστημιακά τμήματα, από τα λειτουργούντα ΤΤΕ/ΤΕΙ (Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Ηρακλείου, Πάτρας, Πειραιά/Παράρτημα Σπετσών, Λαμίας/Παράρτημα Aμφισσας, Ηπείρου/Παράρτημα Ηγουμενίτσας) έχουν αλλάξει προσανατολισμό τα δύο τελευταία και αντιμετωπίζουν πρόβλημα συνέχισης της λειτουργίας τους όλα εκτός των 2-3 κεντρικών. Αυτό το έχει επισημάνει ο κ. Σκουλάς ως προς το ΤΤΕ/ΤΕΙ Κρήτης. Το πρόβλημα προέκυψε λόγω α. του επιπλεόν ειδικού μαθήματος στο οποίο καλούνται να εξεταστούν οι υποψήφιοι φοιτητές και β. της καθιέρωσης της βάσης του 10 στις πανελλαδικές εξετάσεις. Λόγω αυτής, της πολύ σωστής ρύθμισης, μόνο για φέτος από τους 89.987 υποψηφίους βαθμολογήθηκαν κάτω από τη βάση σε όλες τις κατευθύνσεις 32.272 σπουδαστές (ποσοστό 35,86%). Το ποσοστό αποτυχίας είναι ακόμη μεγαλύτερο για την τεχνολογική κατεύθυνση (41%). Έτσι, για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος δεν θα πληρωθούν περίπου 13.000 θέσεις σε πανεπιστήμια και ΤΕΙ, κυρίως της περιφέρειας. Μέσα σε αυτές τις χιλιάδες θέσεις είναι και κάποιες εκατοντάδες που αφορούν ΤΤΕ/ΤΕΙ. Η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων δηλώνει ως πρώτη προτίμηση τμήματα των ΑΕΙ (πανεπιστήμια και ΤΕΙ) που εξασφαλίζουν άμεσο διορισμό στο δημόσιο (όπως είναι τα παιδαγωγικά τμήματα δημοτικής εκπαίδευσης των πανεπιστημίων), καθώς και άλλα που προσδίδουν κύρος στους αποφοίτους ή εξασφαλίζουν σχετικά εύκολη επαγγελματική αποκατάσταση. Τα ΤΤΕ/ΤΕΙ είναι πολύ χαμηλά στις προτιμήσεις των υποψηφίων και αυτό αναμένεται να συνεχιστεί εντονότερο στην περίπτωση που θα ιδρυθούν πανεπιστημιακά αντίστοιχα τμήματα.

Δημόσια ή ιδιωτική Τουριστική Εκπαίδευση;

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ιδρυθεί δεκάδες Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών (ΕΕΣ) τα οποία προσφέρουν τουριστική εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδο, σε συνεργασία με ιδρύματα του εξωτερικού. Κάποια από αυτά προσφέρουν αποκλειστικά τουριστικές σπουδές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των ιδρυμάτων που συμμετέχουν και διαφημίζονται στην έρευνα του TDN. Τα ΕΕΣ αποτελούν μια ακόμη ελληνική πρωτοτυπία. Διατείνονται ότι προσφέρουν ανώτατη εκπαίδευση σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, χωρίς να υπόκεινται ουσιαστικά σε κανένα έλεγχο από την Πολιτεία. Αποτελούν κερδοσκοπικές επιχειρήσεις και ουσιαστικά έχουν συντελέσει στην παραβίαση του άρθρου 16 του συντάγματος, εισάγοντας πανεπιστημιακές σπουδές στην Ελλάδα κυριολεκτικά «από το παράθυρο». Πρόσφατα, αναγκάστηκε η κυβέρνηση, υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ψηφίσει νόμο με τον οποίο, με ορισμένες διαδικασίες, θα αναγνωρίζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τίτλοι σπουδών των εν λόγω ιδρυμάτων. Μένει να δούμε πώς θα εφαρμοστούν οι σχετικές διατάξεις χωρίς τις αντιδράσεις των θιγομένων από αυτές. Το πρόβλημα, βεβαίως, δεν αφορά ειδικότητες όπως οι νομικές σπουδές, η ιατρική και ορισμένες ειδικότητες τεχνολόγων των οποίων οι επαγγελματικές οργανώσεις αντιδρούν σθεναρά και αποτελεσματικά στο να προασπίσουν τα επαγγελματικά δικαιώματα των μελών τους, αποφοίτων ελληνικών πανεπιστημίων ή ιδρυμάτων της αλλοδαπής μετά από αναγνώριση από την Πολιτεία του τίτλου σπουδών (ΔΙΚΑΤΣΑ/ΔΟΑΤΑΠ).

Το θέμα που ανακύπτει, εν προκειμένω, αφορά αν θα αναγνωριστούν επαγγελματικά δικαιώματα και ισοτιμηθούν τίτλοι σπουδών αποφοίτων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων άλλων ειδικοτήτων, και στην περίπτωσή μας τουριστικών σπουδών. Όπως λέει και ο κ. Σκουλάς το θέμα δεν είναι το πτυχίο για το πτυχίο αλλά τι γνώσεις αντιπροσωπεύει αυτό. Για όσους θα κατευθυνθούν στον ιδιωτικό τομέα η επαγγελματική κατοχύρωση/πιστοποίηση μικρό ρόλο θα παίξει, δεδομένου ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις γνωρίζουν πολύ καλά τι θέλουν και θα επιλέξουν με βάση το βιογραφικό συνολικά και τις συστάσεις. Οι επιδόσεις και εμπειρία του προσωπικού στους χώρους εργασίας και οι προσωπικές γνωριμίες μετρούν πολύ περισσότερο από τα πτυχία. Ενίοτε, η υποχρέωση της τουριστικής επιχείρησης να χορηγήσει επίδομα λόγω τίτλου σπουδών μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά στην πρόσληψη στελεχών. Το θέμα, συνεπώς, αφορά, κατά τη γνώμη μας, αν θα αναγνωριστεί σε κατόχους τίτλους που αποκτώνται από ιδιωτικά εκπαιδευτήρια να καταλαμβάνουν θέσεις στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ως γνωστόν, ο διορισμός στο δημόσιο αποτελεί το όνειρο κάθε νεοέλληνα λόγω της ασφάλειας, των καλών συνθηκών εργασίας χωρίς υπερβολικούς ελέγχους της απόδοσης και των ικανοποιητικών, συγκριτικά με τον ιδιωτικό τομέα, αμοιβών που εξασφαλίζουν οι ευτυχείς δημόσιοι υπάλληλοι.

Γενικά δεν έχουμε ενστάσεις ούτε στη λειτουργία των ΕΕΣ ούτε στην αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων για τον ιδιωτικό τομέα απασχόλησης. Κάποια τέτοια κέντρα λειτουργούν πολύ αποδοτικά και παρουσιάζουν το τεράστιο πλεονέκτημα της ευελιξίας και των άριστων δημόσιων σχέσεων. Παραπέμπουμε σχετικά σε εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στις φιλόξενες ιστοσελίδες του TDN ( http://www.traveldailynews.gr/makeof.asp?central_id=827&permanent_id=2), με τίτλο «Τουριστική Εκπαίδευση και Κατάρτιση στην Ελλάδα: Δημόσια ή Ιδιωτική;»

Επιτροπή Πρωτοβουλίας για την Προβολή της Ελλάδας ως Διεθνούς Εκπαιδευτικού Προορισμού Τουριστικού Μάνατζμεντ

Η σύσταση της εν λόγω επιτροπής, παρόλο που φαίνεται σωστή πρωτοβουλία δημιουργεί εύλογα ερωτήματα. Οι βασικοί σκοποί της πρωτοβουλίας είναι οι ακόλουθοι:

  • Η συγκράτηση της εξόδου Ελλήνων φοιτητών για σπουδές στο εξωτερικό αφού μπορούν να έχουν παιδεία και εκπαίδευση υψηλών διεθνών προδιαγραφών που προσφέρουν τόσον ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα.
  • Η προβολή της ανώτατης εκπαίδευσης στο τουριστικό και ξενοδοχειακό μάνατζμεντ ως προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει η χώρα μας.
  • Η προβολή της Ελλάδος ως προορισμού τουριστικής και ξενοδοχειακής παιδείας και εκπαίδευσης προκειμένου να προσελκύσουμε φοιτητές και φοιτήτριες από πολλές χώρες, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του τουρισμού μας.

Παρά το εύλογο των δύο πρώτων βασικών επιδιώξεων της εν λόγω πρωτοβουλίας η τρίτη από αυτές είναι αλυσιτελής, τουλάχιστον όσον αφορά τη δημόσια τουριστική εκπαίδευση σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Πράγματι σε κανένα δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, όπου υφίστανται τέτοιες σπουδές, δεν διδάσκεται ολοκληρωμένο πρόγραμμα σε ξένη γλώσσα και δή στα αγγλικά. Μόνο για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε πανεπιστημιακό ίδρυμα θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι μπορεί να γίνει αυτό. Μεμονωμένα και λιγοστά μαθήματα στα αγγλικά διδάσκονται σε μερικά ΤΤΕ/ ΤΕΙ (αυτό σίγουρα υπάρχει στο Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης) για να μπορούν να τα παρακολουθήσουν φοιτητές από αντίστοιχα τμήματα του εξωτερικού στο πλαίσιο ανταλλαγών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το ERASMUS/SOCRATES, TEMPUS, MUNDUS κ.α. Για να γίνει αυτό όμως απαιτούνται ικανός αριθμός ανταλλαγών με το εξωτερικό, πράγμα που ελάχιστα τμήματα των ΤΕΙ μπορούν με τις παρούσες συνθήκες να επιδιώξουν και διατηρήσουν. Με βάση, λοιπόν, τις κείμενες διατάξεις κανένα ΑΕΙ στη χώρα μας δεν μπορεί να παράσχει ολοκληρωμένο πρόγραμμα με μαθήματα που να διδάσκονται σε ξένη γλώσσα. Η μόνη περίπτωση που θα μπορούσε να γίνει αυτό είναι του νεοϊδρυθέντος Διεθνούς Πανεπιστημίου με έδρα τη Θεσσαλονίκη, το οποίο θα αρχίσει να λειτουργεί από το προσεχές ακαδημαϊκό έτος. Μέχρις στιγμής, όμως, δεν προβλέπεται να δημιουργηθεί αντίστοιχο τμήμα.

Συνεπώς, σχετικά με την εισδοχή ξένων φοιτητών, μένουν, προς το παρόν, μόνον τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που παρέχουν τουριστική εκπαίδευση. Από ό,τι γνωρίζω, ελάχιστα από αυτά παρέχουν ολοκληρωμένη εκπαίδευση σε άλλη γλώσσα πλην των ελληνικών. Συνεπώς, η πρωτοβουλία αναφέρεται κυρίως στην ιδιωτική εκπαίδευση και μένει να δειχτεί η αποτελεσματικότητά της με αύξηση του αριθμού των εγγραφόμενων αλλοδαπών σπουδαστών.

Ο ρόλος των ΤΕΙ στο τουριστικό εκπαιδευτικό σύστημα

Επειδή και από τους συνεντευξιαζόμενους αλλά και από εκπροσώπους κάποιων τουριστικών φορέων διατυπώνονται απόψεις σχετικά με το ρόλο και τη συμβολή των Τμημάτων Τουριστικών Επιχειρήσεων των ΤΕΙ (ΤΤΕ-ΤΕΙ) που απέχουν αρκετά από την πραγματικότητα θα επιθυμούσαμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα, επιμένοντας σε αυτά που συμβαίνουν στο τμήμα στο οποίο υπηρετούμε, μετά λόγου γνώσεως.

  1. ΤΤΕ/ΤΕΙ λειτουργούν από της ίδρυσης των ΤΕΙ το 1984. Αυτά αποτελούν συνέχεια των ΚΑΤΕΕ) προηγουμένως ΚΑΤΕ. Μέχρι το 2001 τα εν λόγω ιδρύματα ανήκαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και έκτοτε αποτελούν, μαζί με τα πανεπιστήμια, τον ένα εκ των δύο πόλων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) που λειτουργούν στη χώρα μας.
  2. Τα ΤΕΙ προσφέρουν ένα συνδυασμό τεχνολογικών και θεωρητικών γνώσεων κατά τη διδασκαλία. Επιπρόσθετα στα ΤΕΙ διεξάγεται κυρίως εφαρμοσμένη έρευνα.
  3. Τα ΤΕΙ βρίσκονται στη διαδικασία αξιολόγησης που θα οδηγήσει στη λειτουργία αυτόνομων μεταπτυχιακών σπουδών και, εν ευθέτω χρόνω, στη χορήγηση διδακτορικών διπλωμάτων.
  4. Η διάρκεια σπουδών δεν είναι 3 έτη, όπως έχει λεχθεί εσφαλμένα αλλά 4 έτη, συμπεριλαμβανομένης εξάμηνης διάρκειας πρακτικής άσκησης. Ουσιαστικά, κάποιος φοιτητής για να λάβει το πτυχίο του θα πρέπει να φοιτήσει περισσότερο από 4 έτη, μιας και έχει υποχρέωση εκπόνησης πτυχιακής εργασίας που απαιτεί χρονοβόρο έρευνα.
  5. Το διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό των ΤΕΙ συνεχώς εμπλουτίζεται με συναδέλφους που έχουν αυξημένα προσόντα, και ακαδημαϊκά και εργασιακή εμπειρία υψηλού επιπέδου.
    Για τις τρεις ανώτερες βαθμίδες Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (Καθηγητής, Αναπληρωτής Καθηγητής και Επίκουρος Καθηγητής) απαιτείται διδακτορικό δίπλωμα, δημοσιεύσεις και συναφής εργασιακή εμπειρία ενώ για τους Καθηγητές Εφαρμογών χρειάζεται μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών και συναφής επαγγελματική προϋπηρεσία.
  6. Στα ΤΕΙ δε διδάσκονται κυρίως εργαστηριακά μαθήματα ή μαθήματα που δεν απηχούν τις ανάγκες των τουριστικών επιχειρήσεων, όπως έχουν κάποιοι την εντύπωση. Ίσως αυτό ίσχυε επί ΚΑΤΕΕ και ΚΑΤΕ, όμως, σταδιακά, τα προγράμματα έχουν προσαρμοστεί και συνεχίζουν να εξελίσσονται σύμφωνα με τις ανάγκες της τουριστικής βιομηχανίας.
    Τα προγράμματα σπουδών των ΤΤΕ/ΤΕΙ ανανεώνονται τώρα ευκολότερα λόγω της ανεξαρτησίας των τμημάτων να τα διαμορφώσουν ανάλογα με τις ανάγκες της αγοράς και όχι αυτές των διδασκόντων ή κάτω από τις τάσεις ομοιομορφίας που επέβαλε πριν το Ινστιτούτο Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΙΤΕ). Στα προγράμματα έχουν ενσωματωθεί οι ανάγκες και τάσεις της σύγχρονης τουριστικής αγορά και έχει διατηρηθεί μια ισόρροπη κατανομή του χρόνου διδασκαλίας μεταξύ των λεγόμενων θεωρητικών μαθημάτων και των εργαστηριακών. Ως παράδειγμα, ο αναγνώστης παραπέμπεται στο νέο πρόγραμμα σπουδών που θα ισχύσει από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος στο ΤΤΕ του Αλεξάνδρειου ΤΕΙ Θεσσαλονίκης (βλ. http://www.tour.teithe.gr/new_program_guide_disc.php). Εν προκειμένω, το τμήμα, ακολουθώντας με προσοχή τις εξελίξεις της τεχνολογίας και του τουρισμού ως δραστηριότητας με σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ανανέωσε το πρόγραμμα σπουδών του στοχεύοντας τόσο στην βέλτιστη εκπαίδευση, όσο και στην επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης. Είναι πρόδηλο ότι η εντατικοποίηση/μαζικοποίηση των δράσεων των υπηρεσιών τουρισμού και φιλοξενίας ‒ με τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία τον πολιτισμό και το περιβάλλον ‒ έχει τις ρίζες της στην έλλειψη ορθής τουριστικής συνείδησης, η οποία επιτυγχάνεται μόνο μέσω της ολοκληρωμένης τουριστικής εκπαίδευσης. Στο τμήμα, επίσης, δίνεται η δέουσα βαρύτητα στα μαθήματα των νέων τεχνολογιών. Οι φοιτητές μαθαίνουν όχι μόνο τις αρχές του ηλεκτρονικού εμπορίου, τη διασύνδεσή του με τις ευρύτερες ηλεκτρονικές αγορές, την ενδοεπιχειρησιακή και διεπιχειρησιακή δικτύωση, αλλά γίνεται προσπάθεια να κατανοήσουν τις αλλαγές που επιφέρει η ανάπτυξη του σημασιολογικού ιστού στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στον τουρισμό. Με όλα τα παραπάνω, παρέχεται στους φοιτητές η δυνατότητα γνωριμίας-ενασχόλησης-προβληματισμού και σχεδίασης όλων των μεθόδων-προϊόντων εφαρμογής στην παροχή υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή αυτή τη στιγμή. Μέσα από την εκμάθηση της λειτουργίας τους πετυχαίνεται όχι μόνο η πρακτική εκπαίδευση αλλά και η δυνατότητα αξιολόγησης – αξιοποίησης τους από τον κάθε φοιτητή στη μελλοντική επαγγελματική δραστηριότητα που επιθυμεί να ακολουθήσει. Το τμήμα δεν μαθαίνει απλά ,αλλά μέσα από την εκπαίδευση «προκαλεί» τον κάθε φοιτητή να εφαρμόσει, να προσαρμόσει και να σχεδιάσει με τις γνώσεις του. Δημιουργεί ερεθίσματα και αποτελέσματα.
  7. Το ΤΤΕ/ΤΕΙ Θεσσαλονίκης λειτουργεί ως ενδιάμεσος και καθοδηγητής για την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων, με τη βαρύτητα που δίνει για μία συνεχή επαφή με την παραγωγή εξασφαλίζοντας τις απαραίτητες επαφές που θα χρειάζονται οι φοιτητές για την επαγγελματική τους αποκατάσταση.
  8. Παράλληλα, με τα παραπάνω εκτεθέντα, το ΤΤΕ/ΤΕΙ Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε διαδικασία αξιολόγησης σύμφωνα με τις αρχές της Ανεξάρτητη Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ), εμφανίζει σημαντική επιστημονική και ερευνητική δραστηριότητα, ενώ επιχειρείται η εντονότερη διασύνδεση του με την αγορά εργασίας και το ευρύτερο τουριστικό κύκλωμα. Πιο συγκεκριμένα, το τμήμα τα τελευταία δύο έτη κατάφερε, μεταξύ των άλλων: α. να γίνει συνεκδότης (co-editor) σε επιστημονικό περιοδικό, β. μέλη του ΕΠ είναι κριτές αναγνωρισμένων επιστημονικών περιοδικών, γ. μέλη του ΕΠ είναι μέλη επιστημονικών επιτροπών σε διεθνή συνέδρια, δ. μέλη του ΕΠ δραστηριοποιούνται στο ΔΣ διεθνών Οργανισμών.

Επιλεγόμενα

Μετά από τα παραπάνω εκτεθέντα, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε με τη διαπίστωση ότι «όλοι οι καλοί χωρούν». Παρά τις μεμψιμοιρίες, δικαιολογημένες σε αρκετό βαθμό, το σύστημα της τουριστικής εκπαίδευσης της χώρας μας έχει βελτιωθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν. Η πανεπιστημιακή μεταπτυχιακή τουριστική εκπαίδευση έχει δημιουργήσει ένα απόθεμα γνώσεων, στελεχών και διδακτικού προσωπικού εγνωσμένης αξίας με διεθνή αναγνώριση. Τα ΤΤΕ/ΤΕΙ, παρά τα προβλήματα, βελτιώνονται συνεχώς και αναμένουν καλύτερες ημέρες με το να επιτραπεί στα ΤΕΙ να μετονομαστούν σε Τεχνολογικά Πανεπιστήμια, όπως έχει γίνει σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποια ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ασχέτως του ονόματος που έχουν, παράγουν ποιοτικό έργο και εμπλουτίζουν την προσφορά ικανών στελεχών του τουριστικού τομέα.

Η ιδιωτική τουριστική αγορά είναι αυτή που απορροφά τη συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων των πάσης φύσεως και διαβαθμίσεως τουριστικών σχολών κρατικών και μη. Δυστυχώς, παρά το μέγεθός του, ο κλάδος αντιμετωπίζει τον έντονο ανταγωνισμό, μια και είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένος από τη διεθνή αγορά που είναι ευμετάβλητη και απρόβλεπτη. Η επικράτηση του μαζικού τουρισμού, και ιδίως του τύπου all inclusive, θέτει έντονα προβλήματα ανταγωνιστικότητας των ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων, οι οποίες για να επιβιώσουν προσπαθούν να συμπιέσουν το κόστος παραγωγής. Λόγω του ότι η τουριστική βιομηχανία είναι εντάσεως εργασίας οι τουριστικές επιχειρήσεις προσπαθούν να συμπιέσουν το κόστους μειώνοντας τις απολαβές των εργαζομένων, προσλαμβάνοντας μεγάλο ποσοστό ασκουμένων και ανειδίκευτων. Το θέμα της ανταγωνιστικότητας και της δημιουργίας ενός προλεταριάτου ανέργων ή υποαπασχολουμένων πτυχιούχων είναι υπαρκτό και το θίγει εναργώς, αν και υπερβολικά, ο κ. Ριζάκης. Μην ξεχνάμε ότι, παρά τις ευοίωνες προοπτικές για τις μελλοντικές τάσεις της τουριστικής ζήτησης, οι τουριστικοί προορισμοί έχουν τον κύκλο ζωής τους και ότι πάσης μορφής κρίσεις μπορούν να ανατρέψουν τα δεδομένα. Η αντιμετώπιση αυτών των κρίσεων πραγματοποιείται, μεταξύ των άλλων, και με την επιδίωξη αναβάθμισης όλων των ποιοτικών παραμέτρων της τουριστικής προσφοράς. Βασική παράμετρο αποτελεί η ποιοτική εκπαίδευση προσαρμοσμένη στα πραγματικά δεδομένα της αγοράς. Οι επιχειρηματίες θα εκτιμήσουν τους αποφοίτους που είναι έτοιμοι να αποδώσουν άμεσα ποιοτικές υπηρεσίες στις επιχειρήσεις τους.

Education is not filling a bucket but lighting a fire!
William Butler Yates (1865-1939)
Nobel laureate

Editors - Travel Media Applications | Ιστοσελίδα | + Άρθρα

Η συντακτική ομάδα του TravelDailyNews Greece & Cyprus διαθέτει πάνω από 35 χρόνια εμπειρία σε Β2Β τουριστική ειδησεογραφία καθώς επίσης και σε θέματα marketing και επικοινωνίας.

29/03/2024
28/03/2024
27/03/2024
26/03/2024
22/03/2024
21/03/2024