Η πολιτεία, η οικονομία, η Επι-κοινωνία και…η πολυσημία του ρήματος “εισπράττω” !
Αν και από τη θέση αυτή τα σχόλια που γίνονται αφορούν την Επικοινωνία των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, κάποιες φορές αισθάνομαι την ανάγκη (μιλώντας πάντα για Επικοινωνία) να αναφερθώ και σε θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος, που όμως θεωρώ πως είναι αλληλένδετα με τα συνήθη αυτού του χώρου.
Επισημαίνεται διαρκώς πως οι επιχειρήσεις σήμερα χρειάζονται επιτακτικά την Επικοινωνία και μάλιστα καταγράφεται ως μειονέκτημα η αδιαφορία τους για τις τεχνικές της. Πολύ περισσότερο, λοιπόν, αναγκαία είναι για την πολιτεία, η οποία διαχειρίζεται υπό τύπον επιχειρηματικής δραστηριότητας την κρατική μηχανή. Ο καθένας, βέβαια, γνωρίζει/εκτιμά πως η πολιτεία δε στερείται συμβούλων, άρα λογικό θεωρείται πως η Επικοινωνία τυγχάνει ιδιαίτερης φροντίδας. Κάποιες, όμως, παρατηρήσεις και συγκρίσεις, που νομίζω πως με λίγη προσοχή ο καθένας μπορεί να κάνει μεταξύ της ελληνικής πραγματικότητας και αυτής άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μάλλον πείθουν για το αντίθετο.
Για να πραγματευτούμε με σοβαρούς όρους το εν λόγω θέμα, πρέπει να θέσουμε καταρχήν κάποιες βασικές αξιωματικές παραδοχές : 1) Η πολιτεία/κράτος γίνεται αποδέκτης, δηλαδή “εισπράττει” -κατά μιαν εκδοχή- τα αιτήματα των πολιτών, τα οποία λογικά οφείλει να διαχειριστεί και (υπό προϋποθέσεις) να ικανοποιήσει. 2) Η πολιτεία/κράτος για να λειτουργήσει και να μπορεί να υλοποιήσει τα παραπάνω χρειάζεται φυσικά χρήματα, άρα πρέπει να “εισπράττει”/να έχει έσοδα, προερχόμενα μεταξύ άλλων και από έμμεσους φόρους, κάθε είδους τέλη και χρηματικές κυρώσεις παραβάσεων. 3) Η παραβατική συμπεριφορά, οφειλόμενη άλλοτε στο ατομικό συμφέρον, την αδιαφορία, την ανθρώπινη ατέλεια κλπ, είναι φαινόμενο που πρέπει να τιμωρείται για λόγους σωφρονισμού και παραδειγματισμού. 4) Η πολιτεία/κράτος σκόπιμο είναι να φροντίζει με τα μέσα που διαθέτει να διαμορφώσει στους πολίτες κατάλληλη κουλτούρα, ώστε σταδιακά να είναι σε θέση περισσότερο να πείθει και λιγότερο να πειθαναγκάζει, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά παραβάσεις “μικρού βεληνεκούς”. 5) Εκτός από την εκπαίδευση, που αποδίδει σε μέσο ως μακρό χρόνο, ισχυρό μέσο για την επίτευξη του παραπάνω στόχου είναι η κατάλληλη επικοινωνία, δια της οποίας ο πολίτης πρέπει να “εισπράττει” το πνεύμα της πολιτείας, να αισθανθεί εταίρος και -κατά το δυνατόν- να συναινέσει. Αναγκάστηκα να θέσω αυτούς τους δομικούς όρους, ώστε να κατανοηθεί εύκολα το σκεπτικό των δύο παρακάτω περιπτώσεων για την Επικοινωνία κράτους-πολίτη :
Στη γειτονική Ιταλία η πολιτεία με ανακοίνωση στα σημεία πώλησης τσιγάρων (καπνοπωλεία και αυτόματους πωλητές) πληροφορεί τους καπνιστές πως από το Νοέμβριο του 2010 θα μπορούν να αγοράζουν τσιγάρα με την επίδειξη ή εισαγωγή στο μηχάνημα της ατομικής ηλεκτρονικής κάρτας υγείας, που θα βεβαιώνει πως ο αγοραστής (πέραν του αυτονόητου ορίου ηλικίας) είναι υγιής και τουλάχιστον δεν επιβαρύνει με την επιλογή του την ήδη βεβαρημένη υγεία του. Είναι βέβαιο πως και στην Ιταλία η πολιτεία χρειάζεται το φόρο των τσιγάρων και τον εισπράττει. Όμως, η κίνηση αυτή θεωρείται ισχυρά επικοινωνιακή, γιατί ο πολίτης από την πλευρά του “εισπράττει” το ενδιαφέρον του κράτους για την υγεία του. `Αλλωστε, σε συνάρτηση με το σκεπτικό αυτό, δε νομίζω ότι πρέπει να θεωρηθεί τυχαία η άμεση και ευρύτατη απήχηση που είχε στη γειτονική χώρα η απαγόρευση του καπνίσματος σε αντίθεση με τη χώρα μας.
Αν το παραπάνω ευελπιστούν οι εμπνευστές του να λειτουργήσει ως κίνητρο ευαισθητοποίησης, ένα άλλο “κίνητρο” δυστυχώς οδηγεί, κατά τη γνώμη μου, στο αντίθετο αποτέλεσμα. Οι οδικές παραβάσεις -κατά κοινή παραδοχή- θέτουν τεράστιο θέμα ασφάλειας, ευαισθησίας, κλπ και πρέπει πράγματι να επισύρουν ισχυρά και αποτρεπτικά πρόστιμα. Το παράδοξο, λοιπόν, δεν είναι το ύψος των οικονομικών κυρώσεων, αλλά ο τρόπος με τον οποίο η πολιτεία επιχειρεί να εισπράξει τα χρήματα. Καλεί, λοιπόν, τους παραβάτες να πληρώσουν την οφειλή τους εντός συγκεκριμένου/σύντομου χρόνου, προσφέροντας ως κίνητρο τη μείωσή της στο μισό. Ο πολίτης, βέβαια, συνήθως σπεύδει για προφανείς λόγους και μπορούμε επίσης να κατανοήσουμε πως η πολιτεία προβαίνει στην κίνηση αυτή για να εισπράξει κάποια χρήματα με μεγαλύτερη βεβαιότητα. Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, όμως, που δεν είναι φυσικά μόνο οικονομικό, δεν επιτυγχάνεται. Η κοινή γνώμη “εισπράττει” το μέτρο όχι ως σωφρονισμό, αλλά ως “εκδίκηση” και -όπως η εμπειρία βεβαιώνει- ο καθένας αναζητά τρόπους να αποφύγει την τιμωρία, χωρίς να παύσει να παρανομεί συνειδητά ή ασυνείδητα. Είναι βέβαιο πως εδώ η πολιτεία επικοινωνιακά αποτυγχάνει να πείσει και να σφυρηλατήσει την κυκλοφοριακή (και όχι μόνο) συνείδηση του πολίτη.
Μιλώντας για Επικοινωνία δεν πρέπει, νομίζω, να διακρίνουμε πεδία δράσης και να αντιμετωπίζουμε ξεχωριστά τις επικοινωνιακές τεχνικές επιχειρηματικών κλάδων από αυτές της πολιτείας σε ό,τι αφορά το στόχο, δηλαδή την επικοινωνία καθεαυτή. Το αντικείμενο, βέβαια, μπορεί να διαφέρει, αλλά σε κάθε περίπτωση ο πομπός απευθύνεται σε δέκτες των οποίων η γνώμη τον ενδιαφέρει, γιΆ αυτό και επιχειρεί να την επηρεάσει. Όταν, λοιπόν, αρχικά έγινε λόγος για αλληλεπίδραση της θεματολογίας, εννοούσα πως όλα σχετίζονται, ακόμα και αν οι σχέσεις δεν είναι ευδιάκριτες. Αξίζει εδώ να θυμηθούμε από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία τα περί «φαύλης πολιτείας» είτε εξαιτίας «φαύλων» αρχόντων είτε πολιτών είτε νόμων.
*Ο Φώτης Παντόπουλος είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων Επιχειρήσεων. Για οποιαδήποτε παρατήρηση μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί του στο info@prsolutions.gr .
Ο Φώτης Παντόπουλος είναι επικοινωνιολόγος, ερευνητής Στρατηγικής Επικοινωνίας & Οργανωσιακής Συμπεριφοράς και Σύμβουλος Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων Επιχειρήσεων. Είναι δημιουργός του έργου Innovatebiz στην Ολλανδία και της εταιρείας INVESTIMA στις ΗΠΑ, όπου και δραστηριοποιείται σε πεδία που άπτονται της Επικοινωνίας. Ακόμη, ερευνητής στο Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διευθυντής Ασφαλείας, Ψηφιακού Μετασχηματισμού & Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου Διαχείρισης Ανθρωπογενών και Φυσικών Καταστροφών (ΙΔΑΦΚ) και επιστημονικός υπεύθυνος του “Σχολείου Διδακτικής”.
