Ευθέως
Σχιστομάτηδες τσολιάδες
Κάμε η Ελλάδα να υψωθεί σ’ Ανατολή και Δύση
Κ. Παλαμάς
Έχετε προσέξει ποτέ ότι οι παραδοσιακές
κουκλίτσες που πωλούνται ως ενθύμια (σουβενίρ,
επί το ελληνικότερον) και απεικονίζουν τους
ένδοξους Έλληνες τσολιάδες είναι ολίγον τι
…σχιστομάτηδες; Μα φυσικά και μοιάζουν με τους
συμπαθέστατους Γιαπωνέζους, καθώς
κατασκευάζονται σε εργοστάσια της περιοχής της
νοτιοανατολικής Ασίας. Βέβαια, αυτό θα κάνει
ειδικά τους Γιαπωνέζους τουρίστες να αγοράζουν
πολλές τέτοιες κούκλες, καθώς -έστω και με τη
φουστανέλα- θα τους θυμίζουν τη χώρα τους!
Βέβαια, για να αφήσουμε τα
χαριτολογήματα και να έρθουμε στην ουσία, είναι
γεγονός πως στη χώρα μας η σύζευξη τουρισμού και
παράδοσης είναι μάλλον σε νηπιακό στάδιο. Βέβαια,
γίνονται κατά καιρούς κάποιες προσπάθειες, τόσο
από πλευράς τουριστικών φορέων, όσο και
παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης, όμως δεν
υπάρχει -τις περισσότερες φορές- μακρόπνοη
προοπτική και βάθος χρόνου, ο δε σχεδιασμός των
όποιων εκδηλώσεων γίνεται ερασιτεχνικά,
βεβιασμένα, με καθαρά εμπορικούς σκοπούς και
χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κάτι πολύ βασικό: η
παράδοση εκπροσωπεί την υπόσταση της ίδιας της
πατρίδας μας. Γιατί δεν νομίζω ότι είναι
παραδοσιακές γιορτές αυτές που σαν μανιτάρια
ξεφυτρώνουν σε όλη την ελληνική επικράτεια: από
γιορτή σαρδέλας στην Πρέβεζα, μέχρι γιορτή μήλου
στη Ζαγορά Πηλίου. Ακόμη και γιορτή πατάτας έμαθα
ότι διοργανώνεται σε περιοχή της Πελοποννήσου.
Όλα αυτά μπορούν να υφίστανται ως γιορτές, δεν
είναι όμως παραδοσιακές. Είναι άλλο το κάθε λογής
πανηγύρι που επινοεί ο καθένας, και άλλο πράγμα η
παράδοση.
Εξετάζοντας τη σχέση τουρισμού και
παράδοσης, θα μπορούσε να αντιλέξει κανείς ότι
-εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον- οι δύο αυτές
έννοιες είναι αντικρουόμενες και επομένως δεν
μπορούν να συνεξεταστούν και τούτο επειδή το ένα
είναι τελείως αγνό (η παράδοση), ενώ το άλλο (ο
τουρισμός) μια καθαρά κερδοσκοπική
δραστηριότητα.
Φαινόμενο κυρίως της μεταπολεμικής
εποχής στη χώρα μας, ο τουρισμός, όπως
αναπτύχθηκε και διαμορφώθηκε, έλαβε διαστάσεις
βασικού και μέχρι ενός σημείου κρίσιμου
παράγοντα στην τύχη όχι μόνο οικονομικών, αλλά
και των αναπτυξιακών και σταθεροποιητικών
βηματισμών, και στήριγμα της εθνικής υπόστασης
για το μέλλον. Προσδιοριστικός και
αποφασιστικός ο ρόλος του, απέναντι στις
διαμορφούμενες διεθνείς σχέσεις. Έξω από την
κερδοσκοπική του πλευρά (που ασφαλώς είναι
σημαντική η συμβολή του στην οικονομική
σκοπιμότητα και έναν αξιόλογο τομέα πλουτισμού)
έχει ο τουρισμός και τις άλλες πλευρές του στην
πολιτιστική διαμόρφωση της χώρας.
Είπαμε από τη μια πλευρά για τον
Τουρισμό. Από την αντίπερα όχθη εξετάζουμε την
Παράδοση, η οποία έχει όχι μόνο βαθύτατα
ερείσματα, αλλά και αποτελεί ένα κεφάλαιο
αξιοποιήσιμο από την πλευρά του τουρισμού.
Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι η παράδοση αποτελεί
θεμέλιο του πολιτισμού και μπορούμε να την
ανιχνεύσουμε σε πολλές πλευρές της ζωής
(παροιμίες, δημώδης λογοτεχνία, παραδοσιακά
επαγγέλματα, ο λαϊκός πολιτισμός με όλες τις
εκφάνσεις του, καθώς και η ανάγκη για επιβίωση
παραδοσιακών μορφών ζωής).
Ο τουρισμός και η παράδοση έχουν ένα
κοινό σημείο επαφής και στενής σύνδεσης μεταξύ
τους. Δημιουργούν μια γέφυρα που μπορεί και
πρέπει να συνδέσει το χάσμα, που σε παλιότερες
εποχές δεν παρουσίαζε. Ο συνδετικός κρίκος που
έχει δημιουργηθεί στην εποχή μας ανάμεσα στις
δύο αυτές έννοιες θα πρέπει να μας φέρει
ευκολότερα και με σιγουριά από τη μια όχθη στην
άλλη.
Έτσι όχι μόνο δεν θα εξορίσουμε από τη
γενέτειρα τους πανάρχαιους εφέστιους θεούς μας,
που τους αναζητούμε κάποτε άσκοπα σε ξένους
τόπους, έξω από τον ελλαδικό χώρο, αλλά θα τους
γνωρίζαμε καλύτερα και στην πηγή τους,
αναζητώντας τους είτε στα ψηλά βουνά μας, είτε
στα πεδινά και στα θαλασσόβρεχτα ακρογιάλια μας,
για να αναφερθούμε στους στίχους του εθνικού μας
ποιητή, Διονύσιου Σολωμού που γράφει: «Δόξα
έχει η μαύρη πέτρα σου και το ξερό χορτάρι».
Ο τουρισμός – είναι η αλήθεια – πλησιάζει
τους ανθρώπους και γκρεμίζει τα τείχη που άλλοτε
χώριζαν χώρες, λαούς και ανθρώπους, λιώνει τους
πάγους ανάμεσα σε συνήθειες και ιδεολογικές
διακρίσεις, φέρνει τον έναν κοντά στον άλλο,
διευκολύνει τον διάλογο, απαλύνει διάφορες
φυλετικές, πολιτικές και κοινωνικές διακρίσεις
και έτσι οι άνθρωποι βρίσκουν μια κοινή γλώσσα
συνεννόησης. Εξάλλου, δεν είναι μόνον η επισκεπτική
μανία και η λαχτάρα της γνωριμίας άγνωστων ή
πρωτόγνωρων τόπων και ανθρώπων, αποκλειστικά και
μόνο από περιηγητική πλευρά αυτό που κινεί και
σπρώχνει τους λαούς στην επιθυμία της
μετακίνησης. Είναι μια εσωτερική ψυχική ανάγκη
λύτρωσης του σύγχρονου κουρασμένου ανθρώπου να
ξεφύγει από τη ρουτίνα της καθημερινότητας.
Η βιοτεχνία, η χειροτεχνία, η λαϊκή
τέχνη, οι λαογραφικοί θησαυροί (μουσειακές
συλλογές, παραδοσιακά εργαστήρια κ.λπ.), η
παραδοσιακή μας ζωή (ήθη και έθιμα, γιορτές κ.λπ.),
η παραδοσιακή μας μουσική και όλος ο πλούτος του
λεγόμενου λαϊκού μας πολιτισμού πρέπει να
μείνουν έξω από ξενικές προτιμήσεις και
επιδράσεις βλαπτικές, σε ένα αυστηρό χώρο που θα
ξεχωρίζει και θα κρατά ανέπαφο το εθνικό χρώμα.
Θα εκφράζουν το πρόσωπο το γνήσια ελληνικό, θα
απεικονίζουν τις πραγματικές μα συνήθειες, που
δεν θα αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία μας, το αποδεικτικό
της εθνικής μας ταυτότητας. Αυτά φυσικά θα
γίνονται παράλληλα, με τους αναγκαίους
βηματισμούς που επιβάλλει η πρόοδος. Είναι πολύ
χαρακτηριστικό αυτό που είπε ο Γάλλος κοινωνικός
ανθρωπολόγος Gustave Lebon: «Χωρίς σταθερές
παραδόσεις, δεν υπάρχει πολιτισμός. Χωρίς τον
βαθμιαίο παραμερισμό των παραδόσεων, δεν υπάρχει
πρόοδος».
Ο τουρισμός όχι μόνο δεν πρέπει να
γίνεται πρόσκομμα και παρεμπόδιση στην προώθηση
και διατήρηση της παράδοσης, αλλά αντίθετα να
αποτελεί προγεφύρωμα για την έξω από τα
σύνορα της χώρας μας αναγνώριση και της εξάπλωσή
της σε διεθνές πολιτισμικό επίπεδο. Να σταθεί το
ασφαλέστερο τείχος υπεράσπισης και προφύλαξης
ταυτόχρονα από κάθε κίνδυνο παραποίησης. Να
γίνει η ζώνη ασφαλείας και θωράκισης μέσα από τα
γεωγραφικά μας σύνορα και εγγύηση σε
αντιπαράθεση, με τις διαβρωτικές συνέπειες, με
την είσοδο ξένων επιδράσεων, για να διατηρήσουμε
τη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας. Ακόμα θα
πρέπει να σταθεί αφορμή για να περισώσουμε ως
πιστοί θεματοφύλακες όλη την παραδοσιακή μας
κληρονομιά, σε όλα τα επίπεδα και τις μορφές της
ζωής.
Οι ιθύνοντες νόες (Πολιτεία, αλλά και
τουριστικοί φορείς) πρέπει σήμερα να δώσουν το
μεγάλο «παρών», έτσι ώστε ο παραδοσιακός
πολιτισμός μας όχι μόνο να επιβιώσει ανόθευτος
και ανεπηρέαστος, αλλά να προβληθεί και να
διαφημιστεί έτσι ώστε η διατήρηση της παράδοσης
να συνδεθεί και να συμπορεύεται με την
τουριστική μας ανάπτυξη, από κοινού κι
εποικοδομητικά.
