Δείκτες Φέρουσας Ικανότητας στον Τουρισμό: Εφαρμογή δύο δεικτών για την Κρήτη
Τσελέντης Β., καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
Προκοπίου Δ., υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πειραιώς
Γιαλυράκης Εμμ., Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός ΕΜΠ
Μπουγά Δ., αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ
Πανεπιστήμιο Πειραιώς – Εργαστήριο Θαλασσίων Επιστημών
Τουρισμός και περιβάλλον
Πριν μερικά χρόνια οι μελετητές του τουριστικού φαινόμενου ήταν υποχρεωμένοι να αποδείξουν ότι υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα στον τουρισμό και το περιβάλλον. Σήμερα ύστερα από τη Διακήρυξη της Μαννίλας για τον Παγκόσμιο Τουρισμό (1980), τη Διάσκεψή του Ρίο για το Περιβάλλον (1992), την Agenda 21, που ενσωματώθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και πρόσφατα τον Παγκόσμιο Κώδικα Δεοντολογίας για τον Τουρισμό (1999), όπου σε όλα αυτά τα κείμενα, τα οποία δεσμεύουν και την Ελλάδα, θεσπίζονται οι αρχές της «βιώσιμης ανάπτυξης» και ταυτόχρονα η υποχρέωση της παγκόσμιας κοινότητας που εμπλέκεται με την τουριστική ανάπτυξη να προστατεύει το περιβάλλον. Οι ασχολούμενοι με τον τουρισμό πολιτικοί και επιχειρηματίες του κλάδου αναγνωρίζουν ότι μια υγιής τουριστική βιομηχανία εξαρτάται από ένα υγιές περιβάλλον και συζητούν για τουριστική ανάπτυξη, που προωθεί μορφές «περιβαλλοντικά συνετού τουρισμού». Έτσι κυβερνήσεις και επιχειρηματίες, προωθούν την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού ή εναλλακτικών, συμβατών με το περιβάλλον, όπως είναι ο συνεδριακός, ο πολιτιστικός ο αθλητικός, ο οικολογικός, ο θρησκευτικός και άλλες μορφές σε μια προσπάθεια να αμβλύνουν τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, να διευρύνουν την τουριστική περίοδο και να δημιουργήσουν νέα τουριστικά προϊόντα, που ανταποκρίνονται στην τουριστική ζήτηση και επηρεάζονται λιγότερο από τις διεθνείς συγκυρίες.
Ορισμός Παράκτιας Ζώνης
Παράκτια ζώνη ορίζεται η γεωγραφική περιοχή στην οποία οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του θαλασσίου και χερσαίου τμήματος συμβαίνουν σε μορφή σύνθετων οικολογικών συστημάτων που προκαλούνται από βιοτικά και αβιοτικά συστατικά συνυπάρχοντας και αλληλεπιδρώντας με τις ανθρώπινες κοινωνίες και τις σχετικές κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες.i
Ορισμός Φέρουσας Ικανότητας
Η φέρουσα ικανότητα υποδοχής μια περιοχής είναι ο μέγιστος αριθμός επισκεπτών που μπορεί να δεχτεί η περιοχή χωρίς να υπάρξει μη αποδεχτή επιβάρυνση. Η φέρουσα ικανότητα μια τουριστική περιοχή μπορεί να μετρηθεί σε όρους διάφορων παραγόντων:
- Φυσικούς παράγοντες: υπερβολική τροφοδότηση των εγκαταστάσεων
- Οικολογικούς / Περιβαλλοντικούς παράγοντες: υποβάθμιση φυσικών πηγών (περιβαλλοντικό κόστος) π.χ. αλλαγή συμπεριφοράς των ζώων, μείωση αριθμού ειδών ζώων, διάβρωση, ή αλλαγές στην ποιότητα του νερού.
- Αισθητικοί / Αντιληπτικοί / Ψυχολογικοί παράγοντες: υποβάθμιση της εμπειρίας αναψυχής των επισκεπτών λόγω συνωστισμού ή υποβάθμισης του περιβάλλοντος
- Κοινωνικοί παράγοντες: εχθρική αντιμετώπιση από την τοπική κοινότητα.
Η βέλτιστη φέρουσα ικανότητα (ή βέλτιστη χρησιμοποίηση των τουριστικών περιοχών) πρέπει να εξακριβωθεί προκειμένου ο τουρισμός να είναι βιώσιμος και τα κέρδη από τον τουρισμό να είναι τα μέγιστα σε μακροχρόνια περίοδο. Τα κέρδη είναι βέβαιο πως θα αυξηθούν παράλληλα με την αύξηση του αριθμού των τουριστών. Ωστόσο, εάν ο τουρισμός σε μια περιοχή ξεπεράσει την φέρουσα ικανότητα της, θα προκαλέσει φυσικές, οικολογικές, αισθητικές και κοινωνικές αρνητικές επιπτώσεις. Ως αποτέλεσμα η ελκυστικότητα και η δυνατότητα κερδών της τουριστικής περιοχής θα μειωθούν.
Είναι λοιπόν δυνατόν και σε πολλές περιπτώσεις το πιθανότερο ο τουρισμός να καταστρέφει τον τουρισμό. Η φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής υποδοχής μπορεί να επηρεαστεί από το ανθρώπινο μάνατζμεντ. Το καλό μάνατζμεντ βοηθά, μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού, μοιράζοντας τον τουρισμό στο χρόνο και στο χώρο ή συγκεντρώνοντάς τον σε περιοχές με μεγάλη φέρουσα ικανότητα.(ii)
Πατήστε για μεγέθυνση
Πατήστε για μεγέθυνση
Δείκτες Φέρουσας Ικανότητας
Οι περιβαλλοντικοί δείκτες σχετίζονται με την αποτίμηση καταστάσεων και την εκπόνηση συμπερασμάτων για την περιβαλλοντική κατάσταση σε μια περιοχή.
Η φέρουσα ικανότητα στον τουρισμό σχετίζεται με την εφαρμογή και επεξεργασία ειδικών δεικτών φέρουσας ικανότητας οι οποίοι αποτελούν συνδυασμό γεωγραφικών, τουριστικών και περιβαλλοντικών δεδομένων ποσοτικοποιημένων σε παραμέτρους. Οι δείκτες αποτελούν σημαντικότατο εργαλείο χάραξης αναπτυξιακής και περιβαλλοντικής πολιτικής παγκοσμίως από κράτη, τοπική αυτοδιοίκηση και επιχειρηματίες.
Κρήτη και Τουρισμός
Η Κρήτη αποτελεί το μεγαλύτερο πυλώνα τουρισμού στην Ελλάδα. Διαθέτει δύο διεθνή αεροδρόμια – Ηράκλειο και Χανιά από τα οποία κινούνται πάνω από 3,5 εκατ. αφίξεις τουριστών ετησίως, πιο συγκεκριμένα το 2009 οι αφίξεις πτήσεων εξωτερικού ήταν 3.414.079(iii). Στο νησί λειτουργούν 26 επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών εναλλακτικού τουρισμού (iv)και 69 καταδυτικά κέντρα(v).
Η Κρήτη διαθέτει παραλίες διαθέσιμες για κολύμβηση μήκους 154(vi) χιλιομέτρων που είναι εγκατεσπαρμένες σε όλο το νησί. Οι εκατομμύρια επισκέπτες της μπορούν να διαλέξουν παραλίες μοναχικές ή κοσμικές εντός ή εκτός οικισμών. Οι κάτοικοί της είναι 301.000 (2001).
Οι κλίνες της Κρήτης, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία είναι 170.630(vii), κατά εκτίμηση όμως υπολογίζονται πάνω από 200.000. Τα ξενοδοχεία βρίσκονται στο βόρειο άξονα Κίσσαμος – Χανιά – Ρέθυμνο – Ηράκλειο – ¶γιος Νικόλαος – Σητεία. Επίσης, κάποιες μονάδες βρίσκονται στην περιοχή της Ιεράπετρας, στα Σφακιά και νότια παραλιακή ζώνη Ρεθύμνου και στην περιοχή Τυμπακίου.
Δείκτης Επιβάρυνσης Παραλίας
Στον συγκεκριμένο δείκτη κλίνες/τετραγωνικό χιλιόμετρο εντοπίζεται η σχέση του τουρισμού με την παραλιακή ζώνη.
Δείκτης Έκτασης σε σχέση με την Τουριστική Υποδομή Καταλυμάτων
Στο δείκτη αυτό σχετίζεται η τουριστική βιομηχανία (κλίνες) με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Οι περιοχές που παρουσιάζουν υψηλές τιμές και στους δύο δείκτες είναι: Δήμος Ρέθυμνου, Δήμος Μαλίων, Δήμος Γαζίου και οι Δήμοι Νέας Κυδωνίας, Πλατανιά και Χανίων. Αυτό σημαίνει ότι είναι οι πιο περιβαλλοντικά ευαίσθητες στο νησί.
Αν οι δυο παραπάνω δείκτες συμπληρωθούν με τους υπόλοιπους απαραίτητους για την περιοχή, τότε έχουμε πλήρη της Εκτίμηση της Φέρουσας Ικανότητας στον Τουρισμό.
i. Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Περιοχών, Σύμβαση της Βαρκελώνης
ii. Σπυράτος Α. «Η φέρουσα ικανότητα της περιοχής υποδοχής»
iii. Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας
iv. Παγκρήτια Ένωση Εναλλακτικού Τουρισμού
v. Καταδυτικός Οδηγός Ελλάδας –Τζανάκης
vi. Καταμέτρηση: Προκοπίου 2010
vii. Περιφέρεια Κρήτης, Διεύθυνση Τουρισμού
Ο δρ. Δημήτρης Προκοπίου είναι εκπαιδευτής ενηλίκων, Ναυτιλιακών Σπουδών και Τουριστικών και Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Είναι σύμβουλος τουρισμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
