Τι έχει γίνει τα τελευταία χρόνια για αλλαγή του παραγόμενου προϊόντος; Πέρα από τη προσπάθεια να πειστούμε ως κοινωνία ότι η κατασκευή μεγάλων μονάδων πολυτελείας σε συνδυασμό με παραθεριστικές κατοικίες με τη χρηματοδότηση μέσα από το αναπτυξιακό νόμο είναι η λύση, απολύτως τίποτα
του Γιάννη Σπιλάνη
Παρακολουθώντας εδώ και πολλά χρόνια την τουριστική επικαιρότητα αναρωτιέται κανείς αν όσοι έχουν την ευθύνη της χάραξης και της υλοποίησης της τουριστικής πολιτικής (Υπουργείο -όταν υπάρχει-, ΕΟΤ, Συνδικαλιστικοί και επαγγελματικοί φορείς, Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές) έχουν μπει στον κόπο να αναλύσουν σοβαρά την κατάσταση και τις εξελίξεις (στην ελληνική και τη διεθνή αγορά) όπως έχει αναλυθεί αρκετές φορές (παλαιότερα από φορείς όπως το ΚΕΠΕ και ο ΕΟΤ και από πολλούς μελετητές με σχετική ανάθεση), να επισημάνουν τα προβλήματα και τα αίτια που τα έχουν προκαλέσει και με βάση την ανάλυση αυτή να προχωρήσουν σε προτάσεις πολιτικών με στόχο να αντιμετωπίσουν τα συγκεκριμένα προβλήματα που έχουν επισημανθεί.
Μία από τις πλέον πρόσφατες ολοκληρωμένες μελέτες, αυτή που έγινε το 2007 με τη προοπτική της σύνταξης του Χωροταξικού του Τουρισμού, κατέληξε μια σειρά από απολύτως γνωστά και άλλα λιγότερο γνωστά συμπεράσματα που πολλά από αυτά είχαν “μεταφερθεί” στην ΚΥΑ με την οποία έγινε η έγκριση του. Μεταξύ άλλων αναφέρονται μια σειρά από σωστές διαπιστώσεις περί κυριαρχίας του μαζικού τουρισμού, περιβαλλοντικής υποβάθμισης, υψηλής εποχικότητας, χαμηλής ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, κυριαρχίας του αεροπλάνου κ.λπ. Εξίσου ικανοποιητική ήταν και η περιγραφή των στόχων μια και αναφέρεται στην αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, στην ανάδειξη των φυσικών, πολιτιστικών, οικονομικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων των περιφερειών, στην ποιοτική περιβαλλοντική αναβάθμιση, στη θεματική, χρονική και χωρική διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος, στη βελτίωση της απόδοσής του, στη διασύνδεσή του με τους άλλους τομείς της οικονομίας.
Παρ’όλο που η μελέτη, αλλά και η ΚΥΑ, ανάφερε ρητά την ύπαρξη προβλήματος στο τουριστικό προϊόν που παράγεται στη χώρα και στην ανάγκη σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών για να αλλάξει η απόδοση του, το ίδιο το Υπουργείο προτείνοντας το συγκεκριμένο Χωροταξικό του Τουρισμού «αγνόησε» τα συμπεράσματα της μελέτης που είχε υιοθετήσει και πρότεινε ως κύριο εργαλείο πολιτικής την αύξηση της προσφοράς νέων κλινών και μάλιστα σε “μείγμα” τουριστικών – παραθεριστικών κλινών, αντιγράφοντας μοντέλα άλλων χωρών.
Η συζήτηση για το ποιες διαρθρωτικές αλλαγές έπρεπε να γίνουν στο παραγόμενο τουριστικό προϊόν ώστε να αυξηθεί τόσο η ζήτηση του από τη παγκόσμια αγορά όσο και η τιμή στην οποία πωλείται (σκέψεις που κάνει ο κάθε επιχειρηματίας καθημερινά αλλιώς είναι καταδικασμένη η επιχείρηση του) ώστε να αντιμετωπιστούν θέματα κυριαρχίας μαζικού τουρισμού ήλιου και θάλασσας, ποιότητας υπηρεσιών, υψηλής εποχικότητας κ.λπ. δεν έγινε. Οπως και όλες οι συζητήσεις που έχουν ως αντικείμενο διαρθρωτικές αλλαγές στη χώρα δεν προχώρησαν γιατί απαιτούν δύσκολες αποφάσεις από όλους, κυρίως από τους «κυβερνώντες» και τους επιχειρηματίες του τουρισμού που έχουν συνηθίσει να αλληλοκατηγορούνται και να μην πράττουν με βάση τον δικό τους τομέα ευθύνης. Ολοι οι «υπεύθυνοι» έχουν μετατραπεί σε «ανεύθυνους» σχολιαστές της κατάστασης, αφήνοντας σε άλλους, ποιους άραγε, να δράσουν.
Τι έχει γίνει τα τελευταία χρόνια για αλλαγή του παραγόμενου προϊόντος; Πέρα από τη προσπάθεια να πειστούμε ως κοινωνία ότι η κατασκευή μεγάλων μονάδων πολυτελείας σε συνδυασμό με παραθεριστικές κατοικίες με τη χρηματοδότηση μέσα από το αναπτυξιακό νόμο είναι η λύση, απολύτως τίποτα. Ποιος είναι ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος που έγινε από τότε; Το διαπιστώνει κανείς πολύ εύκολα επισκεπτόμενος όλους τους παραδοσιακούς μας προορισμούς (νησιά και παράκτιες περιοχές): δόμηση, δόμηση, δόμηση παντού, εντός και κυρίως εκτός οικισμού. Οι παραθεριστικές κατοικίες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα (προφανώς όχι με στόχο τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος και την βελτίωση της εποχικότητας, αλλά το αντίθετο), δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στις υπαρκτές τουριστικές επιχειρήσεις λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού (παράνομη ενοικίαση), ενώ πλήττουν και την απασχόληση (ζητούνται μόνο καθαρίστριες, κηπουροί και φύλακες) και την οικονομία, τοπική και εθνική (απώλεια φόρων και εισφορών). Όποιος έχει αμφιβολία ας δει τι γίνεται στο διαδίκτυο.
Ταυτόχρονα με περισσή ευκολία όλοι οι εμπλεκόμενοι υιοθέτησαν και πάλι ότι φταίει η κακή επικοινωνιακή μας πολιτική. Χωρίς να αναλύσουν τα ευρήματα όλων των ερευνών που καταδεικνύουν ότι οι τουρίστες που επισκέπτονται έναν τόπο και ειδικά τη χώρα μας κάνουν την επιλογή τους από πληροφορίες που προέρχονται από ευχαριστημένους φίλους και συγγενείς ή και παλαιότερες δικές τους εμπειρίες, αλλά και όλο περισσότερο από το διαδίκτυο, ενώ ο ρόλος των εκθέσεων και άλλων “παραδοσιακών” εργαλείων έχει ελαχιστοποιηθεί, εξακολουθούν αμέριμνοι την ίδια πολιτική. Ταξιδεύοντας λοιπόν ανά τον κόσμο, προσπαθούν να πείσουν, άραγε ποιόν, να επισκεφθεί τη χώρα μας για να αγοράσει άραγε ποιο τουριστικό προϊόν; Αυτό που πουλάμε εδώ και 5 δεκαετίες, έχοντας χάσει και το λούστρο της “ελληνικής φιλοξενίας” και της «επίσκεψης στην κοιτίδα του πολιτισμού”; Αλήθεια έχουν σκεφτεί όσοι προωθούν αυτή τη λύση, ότι οι πολιτικές μάρκετινγκ αν δεν συνοδεύονται από ένα αντίστοιχο προϊόν είναι καταδικασμένες σε αποτυχία; Και αν δεν το γνωρίζουν, δεν βλέπουν με τα αποτελέσματα της καμπάνιας τύπου “Ζήσε το μύθο σου” εδώ και τόσα χρόνια;
Με τα φετινά αποτελέσματα του τουρισμού μπορούμε να πανηγυρίσουμε και να εφησυχάσουμε. Ήρθαν πολλοί περισσότεροι και ξόδεψαν περισσότερα χρήματα με βάση τα προσωρινά στοιχεία. Βέβαια σκόπιμα δεν θυμόμαστε ότι αυτό οφείλεται κύρια στην «αραβική άνοιξη» που απέτρεψε πολλούς να επισκεφθούν τις χώρες της νότιας Μεσογείου και όχι μόνο και φαίνεται να (θέλουμε να) αγνοούμε τις τιμές που υπάρχουν ακριβώς σε αυτές τις ανταγωνίστριες χώρες. Οι μελέτες σε επίπεδο Μεσογείου το δείχνουν ξεκάθαρα: επικράτηση του All Inclusive και ημερήσια δαπάνη 30-50 ευρώ (ακόμη και από τους περιβόητους Ρώσους που επισκέπτονται τη νότια Τουρκία και τους περιμένουμε μαζί με τους λοιπούς πρώην ανατολικο-ευρωπαίους, τους Κινέζους, του Ινδούς, τους Κορεάτες και όποιους άλλους ως σωτήρες του ελληνικού τουρισμού ξεχνώντας ποιοι έρχονται να δουλέψουν στη χώρα μας ή σε άλλες χώρες -βλέπε Μέση Ανατολή- με μεροκάματα πείνας). Το ίδιο ισχύει και για τις μαζικές κρουαζίερες των 2.500 και 3.000 ατόμων.
Άλλωστε, τί προσφέρουμε για να προσελκύσουμε τις πλούσιες ελίτ αυτών των χωρών στην Ελλάδα; Τι διαφορετικό τους προσφέρουμε για να επιλέξουν την Ελλάδα ως προορισμό; Αντί να επενδύουμε στη διαφορετικότητα και στην αξία του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού μας πλούτου, έχουμε βαλθεί να μοιάσουμε με τους άλλους καταστρέφοντας το κεφάλαιό μας. Το Μουσείο της Ακρόπολης δε φτάνει για να αναστρέψει αυτή τη κατάσταση.
*Ο Γιάννης Σπιλάνης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Η συντακτική ομάδα του TravelDailyNews Greece & Cyprus διαθέτει πάνω από 35 χρόνια εμπειρία σε Β2Β τουριστική ειδησεογραφία καθώς επίσης και σε θέματα marketing και επικοινωνίας.
