Χωρίς να υποτιμούμε ότι ο ελληνικός τουρισμός έχει και κάποιες παθογένειες που πρέπει να αντιμετωπισθούν, βλέπουμε τη θετική διάθεση της νέας κυβέρνησης και είναι σαφές ότι και στο νομοθετικό πλαίσιο χρειάζεται και εκσυγχρονισμός και απλουστεύσεις, κυρίως στις διευκολύνσεις των νέων επενδύσεων, που είναι απαραίτητες για να υποστηριχθεί η οικονομία.
Το 2020 είναι ένα έτος σημαδιακό για τον ελληνικό τουρισμό. Είναι δίσεκτο, και θα είναι έτος εορτασμού των 2.500 ετών (22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.) από την Ναυμαχία της Σαλαμίνας (που ξεκίνησαν ήδη), γεγονός που μπορεί να αναδείξει και τον ελληνικό θαλάσσιο τουρισμό. Είναι έτος Ολυμπιακών Αγώνων, και παρά την απόσταση από την Ιαπωνία (διοργάνωση στο Τόκιο), με το δεδομένο αυτό η Ελλάδα, που θα είναι στο προσκήνιο, μπορεί να αναδείξει την κοιτίδα του Ολυμπισμού, και να χρησιμοποιήσουμε την ευκαιρία να ξανανοίξουμε την ροή Ιαπώνων τουριστών προς την χώρα μας.
Αλλά το 2020 έχει άλλα, ακόμη πιο σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως, ότι ο νέος πρωθυπουργός, από την εκλογή του και μετά έχει δώσει προτεραιότητα στον τουρισμό, έχει τεθεί ο στόχος για τον μακροπρόθεσμο -δεκαετούς ορίζοντα- σχεδιασμό τουριστικής στρατηγικής, κάτι που έχει λείψει από την Ελλάδα, ενώ εδώ και πολλά χρόνια το έχουν θέσει σε εφαρμογή γειτονικές και ανταγωνιστικές μας χώρες.
Ο υπογράφων, προς διευκόλυνση της διαμόρφωσης συγκεκριμένης τουριστικής στρατηγικής, είχα, από την έναρξη της νέας διακυβέρνησης, προτείνει εξειδίκευση και είχα καταγράψει δέκα (10) συγκεκριμένους στόχους, που συνδυάζονταν με την κυβερνητική πολιτική (και είχαν περιγραφεί σε άρθρο μου στις 8 Ιουλίου 2019, πριν την ανακοίνωση του νέου Υπουργικού Συμβουλίου[1], αλλά και σε παλαιότερο άρθρο μου περί της τουριστικής στρατηγικής της 1ης Ιανουαρίου 2017[2]).
Είναι επίσης σαφές ότι οι περιβαλλοντικές συνθήκες έχουν αλλάξει και ο τουριστικός σχεδιασμός πρέπει να δώσει πολλή προσοχή στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την τουριστική ανάπτυξη, στοιχείο που έχει ήδη ανακοινώσει ο υπουργός Τουρισμού, με τον στόχο της “βιώσιμης ανάπτυξης”. Στο πλαίσιο της αποφυγής του υπερ-τουρισμού, σε μερικούς προορισμούς που έχουν εξελιχθεί σε “διεθνή brands”, χρειάζεται διεύρυνση της τουριστικής περιόδου, ενώ σε ιδιαίτερα προσφιλή αξιοθέατα, όπως μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, είναι σημαντικό να βρεθεί τρόπος να επεκταθεί το ωράριο επισκεψιμότητας. Άλλωστε, τι καλύτερο από το να μπορεί το βραδάκι ο τουρίστας να επισκέπτεται μουσεία και την ημέρα να πηγαίνει στην παραλία; Έτσι θα αποφεύγεται και ο συνωστισμός αλλά και θα δινόταν η δυνατότητα να απολαμβάνουν οι επισκέπτες καλύτερα τα εκθέματα και οι ξεναγοί θα είχαν το χρόνο να περιγράψουν τις μοναδικές ιδιαιτερότητές τους.
Ήδη από την προεκλογική περίοδο, σε συνεντεύξεις και σε άλλες ευκαιρίες, ο νυν πρωθυπουργός, είχε επισημάνει ως στρατηγικούς στόχους του τουρισμού (με τους οποίους συμφωνώ και επικροτώ), την ποιότητα, την γεωγραφική διάχυση, την επιμήκυνση της περιόδου, την εκπαίδευση των στελεχών, την προσέλκυση επενδύσεων, την προσέγγιση νέων τουριστικών αγορών, την ανάπτυξη των θεματικών και των νέων μορφών τουρισμού, όλες σημαντικές, κρίσιμες και απαραίτητες για την αναβάθμιση του ελληνικού τουρισμού. Είναι στόχοι που και ο υπουργός Τουρισμού αναφέρει συχνά, που προφανώς θα περιληφθούν στον δεκαετή στρατηγικό σχεδιασμό, με συγκεκριμένες δράσεις για την επίτευξη τους. Γιατί τους στόχους αυτούς, με τον ίδιο ή άλλο τρόπο έχουν αναφέρει και προηγούμενες Κυβερνήσεις, αλλά έχουμε υστερήσει στην εφαρμογή συγκεκριμένων “Σχεδίων Δράσεων” για την επίτευξή τους, και κυρίως έχουμε υστερήσει στην απολογιστική αξιολόγηση στο τέλος κάθε έτους, για να κάνουμε τις αναγκαίες προσαρμογές και αναμόρφωση, όπου χρειάζεται. Γιατί χωρίς απολογισμό και μετρήσιμα αποτελέσματα, οι προγραμματισμοί παραμένουν ευχολόγια.
Αναφέρθηκε και σε πρόσφατη συνέντευξή του, πολύ σωστά, ο υπουργός Τουρισμού, στην προσέλκυση τουριστών με μεγαλύτερη κατά κεφαλήν δαπάνη, που για να τους προσελκύσουμε πρέπει να προσφέρουμε και νέα και αναβαθμισμένα τουριστικά προϊόντα, και αυτά που από την φύση τους συνδυάζονται με δραστηριότητες που δικαιολογούν υπηρεσίες μεγαλύτερων τιμών. Eνδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε τις δραστηριότητες ποδηλατικού τουρισμού – για τις οποίες εβδομαδιαία πακέτα πωλούνται σε τιμές τάξεως 150-250 ευρώ μέσο όρο ανά ημέρα[3], δραστηριότητες καταδυτικού τουρισμού (που μπορούν να γίνονται καθ’όλη τη διάρκεια του έτους στις ελληνικές θάλασσες), για τις οποίες έχουμε ακούσει και περιμένουμε το νέο νομοθετικό πλαίσιο, δραστηριότητες προσέλκυσης των μικρότερων κρουαζιεροπλοίων που προσεγγίζουν λιμάνια και με λιγότερες λιμενικές υποδομές, που οι επιβαίνοντες αναζητούν διαφορετικές εμπειρίες και πληρώνουν γι’αυτές, τουρισμό γκόλφ, αν καταφέρουμε να αναπτύξουμε ένα δίκτυο γηπέδων ανά την Ελλάδα, όπως έχει κάνει με επιτυχία η Πορτογαλία και η γειτονική μας Τουρκία στο Belec στην Αττάλεια, συνεδριακό τουρισμό και των μικρότερων συνεδρίων, μέχρι 250-300 συμμετέχοντες, που είναι κατά πολύ τα πολυπληθέστερα διεθνώς, και πολλά άλλα, μεταξύ των οποίων και η αξιοποίηση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ως προορισμούς για short breaks (που ήδη περιλαμβάνεται στον προγραμματισμό του Υπουργείου).
Πρόσφατα ο υπουργός Τουρισμού ενεργοποίησε και το νέο θεσμό, του Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού, μέσω του οποίου σε πολιτικό επίπεδο θα υπάρχει συντονισμός της τουριστικής πολιτικής μεταξύ της Κυβέρνησης και των περιφερειών. Όπως ανέφερε ο υπουργός[4] “δουλεύουμε στενά με τις περιφέρειες, ώστε να δημιουργηθεί ένα ολιστικό πλάνο μάρκετινγκ, όπου κάθε περιφέρεια αναδεικνύει τα μοναδικά της χαρακτηριστικά και αλληλοσυμπληρώνεται με τις υπόλοιπες, ιδίως τις γειτονικές της, ώστε να πετύχουμε τη βιωσιμότητα τόσο στους προορισμούς όσο και στην εποχικότητα”. Στη λειτουργία του Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού, μεταξύ άλλων δράσεων, θα αναδειχθούν δια-περιφερειακές δράσεις με τις οποίες θα υποβοηθηθεί η τουριστική ανάπτυξη των οκτώ περιφερειών που έχουν την λιγότερη τουριστική κίνηση (είναι γνωστό ότι οι πέντε Περιφέρειες, του Νοτίου Αιγαίου, Κρήτης, Ιονίων Νήσων, Κεντρικής Μακεδονίας και Αττικής καλύπτουν το περίπου 75% της τουριστικής κίνησης, και οι άλλες οκτώ συνολικά το 25%).
Χωρίς να υποτιμούμε ότι ο ελληνικός τουρισμός έχει και κάποιες παθογένειες που πρέπει να αντιμετωπισθούν, βλέπουμε τη θετική διάθεση της νέας κυβέρνησης και είναι σαφές ότι και στο νομοθετικό πλαίσιο χρειάζεται και εκσυγχρονισμός και απλουστεύσεις, κυρίως στις διευκολύνσεις των νέων επενδύσεων, που είναι απαραίτητες για να υποστηριχθεί η οικονομία, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και κυρίως για να συμπορευθεί η τουριστική ανάπτυξη με άλλους τομείς της οικονομίας, με τους οποίους έχει άμεση εξάρτηση, όπως οι μεταφορές, η αγροτική παραγωγή, η προστασία, αλλά και η ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, και οι δραστηριότητες που μπορούν να είναι υποστηρικτικές στον τουρισμό.
Έτσι, με τα ανωτέρω δεδομένα, ας μας επιτραπούν μερικές σκέψεις για τα ακολουθητέα βήματα, για τη διαδικασία του στρατηγικού σχεδιασμού για τον τουρισμό (που έχουμε ακολουθήσει σε άλλα συμβουλευτικά έργα προς κυβερνήσεις άλλων χωρών στα οποία συμμετείχαμε ως εμπειρογνώμονες της ΕΕ), που έχουμε ενδείξεις για να πιστεύουμε ότι ήδη είναι υπό εξέλιξη.
- Προσδιορισμός κύριων στρατηγικών κατευθύνσεων
- Καταγραφή στόχων (με δείκτες για μετρήσιμα αποτελέσματα)
- Κατηγοριοποίηση τομέων αναπτυξιακής στρατηγικής (όπως επιχειρηματικοί – επενδυτικοί τομείς, γεωγραφικά διαμερίσματα – χωροταξία τουρισμού, ειδικές – εναλλακτικές – θεματικές μορφές, υποδομές – δομές – εγκαταστάσεις, κλπ.)
- Διαβουλεύσεις για την επιλογή των “εθνικών προϊόντων” τουρισμού
- Διαμόρφωση στρατηγικών προσεγγίσεων ανάπτυξης αγορών των επιμέρους προϊόντων
- Προσδιορισμός δυνητικών αγορών (τι ζητάνε οι αγορές; τι χαρτοφυλάκιο έχουμε να τους προσφέρουμε;)
- Εξέταση ανταγωνισμού ανά προϊόν
- Αναπτυξιακές απαιτήσεις – προϋποθέσεις ανά προϊόν και ανά γεωγραφική περιοχή, ειδικότερα:
– Προσβασιμότητα
– Προσδιορισμός τουριστικών πόρων
– Ανάγκες τουριστικών εγκαταστάσεων
– Πλαίσιο ανάδειξης πόρων
– Διαμόρφωση επενδυτικών ευκαιριών - Κάλυψη απαιτήσεων στελεχιακού δυναμικού για τις αναπτυξιακές προτεραιότητες
– Μεταδευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση
– Προγράμματα κατάρτισης και αναβάθμισης γνώσεων και δεξιοτήτων
– Σύνδεση εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας - Προσαρμογή, συμπλήρωση, διαμόρφωση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου
- Σχεδιασμός στρατηγικής σε “Εθνικό” επίπεδο, σε επίπεδο “προϊόντων”, σε “γεωγραφικό” επίπεδο (περιοχές – περιφέρειες), σε επίπεδο “τοπικών τουριστικών προορισμών”
Σχεδιασμός αντιστοίχισης αναγκαίων παρεμβάσεων και έργων
– Έργα δημόσιου τομέα
– Έργα ιδιωτικού τομέα
– Έργα επενδυτικού ενδιαφέροντος (προσέλκυση επενδύσεων) - Διαδικασία διαβουλεύσεων ενημέρωσης – αποδοχής – συμμετοχής αυτοδιοίκησης και επαγγελματιών
- Προγραμματισμός υλοποίησης αναπτυξιακής στρατηγικής
– Προτεραιοποίηση δράσεων και έργων
– Χρονοπρόγραμμα υλοποίησης
– Δομή και διαδικασία παρακολούθησης υλοποίησης και περιοδικών αναθεωρήσεων
Οι διαδικασίες αυτές είναι αυτονόητες, για να υπάρχει συνέργεια και συνεργασία στην υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού, αλλά και για να συνεισφέρουν και συνδράμουν όλοι στην επίτευξη των επιθυμητών στόχων.
Μελέτες και προτάσεις έχουν υπάρξει και στο παρελθόν πολλές, από διάφορους οργανισμούς, φορείς και μελετητές. Πολλές, απλώς κάθονται σε ράφια και σκονίζονται, ενώ λίγες έχουν αξιοποιηθεί ουσιαστικά. Η νέα στρατηγική του δεκαετούς τουριστικού σχεδιασμού του Υπουργείου Τουρισμού αναμένουμε ότι θα αναδείξει πρακτικές και δράσεις με αποτελεσματικότητα, και με τα, μέχρι σήμερα, δεδομένα της δραστηριοποίησης της κυβέρνησης και του υπουργείου, ελπίζουμε και περιμένουμε ότι εφέτος ο ελληνικός τουρισμός θα βαθμολογηθεί με “20”-άριστα- και από το άριστα και μετά ποιος ξέρει μέχρι πού μπορεί να φθάσει;
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ, καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με υπέρ 25-ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει συνεργαστεί στην υλοποίηση (άνω των 120) έργων ανάπτυξης και στρατηγικού σχεδιασμού (στρατηγικές, μελέτες, έρευνες πεδίου), και έχει πολυετή ακαδημαϊκή και διδακτική εμπειρία και δραστηριότητα σε θέματα διοίκησης, τουρισμού και περιφερειακής και επιχειρηματικής ανάπτυξης. Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (πάνω από 200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Έχει συμμετάσχει στον στρατηγικό σχεδιασμό και υλοποίηση, καθώς και στρατηγική τουριστικής προβολής, σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης τόσο στην Ελλάδα όσο και σε χώρες του εξωτερικού (ενδεικτικά: για την Κυβέρνηση της Βουλγαρίας “Στρατηγική τουρισμού χώρας 2006-2009′, για την Κυβέρνηση της Ρουμανίας “Στρατηγική Ειδικών μορφών τουρισμού στις Περιφέρειες – Niche tourism – 2007-2013”, για την Κυβέρνηση της Π.Γ.Δ.Μ. – Βόρειας Μακεδονίας “Στρατηγική οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης Νότιας Ζώνης”), και για διάφορες μορφές τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων – θεματικού, σε πολλές Περιφέρειες, Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και Δήμους της Ελλάδος.
1. Σχετικό άρθρο: Πετρέας Χρήστος (2019) “Στον απόηχο των εκλογών…η επόμενη μέρα για τον ελληνικό τουρισμό” δημοσιεύθηκε στις 8 Ιουλίου 2019 (επομένη των βουλευτικών εκλογών), στην διαδικτυακή τουριστική εφημερίδα Travel Daily News, https://traveldailynews.gr/columns/article/3427
2. Πετρέας Χρήστος (2017) “Τουριστική στρατηγική για το νέο έτος: More of the same ή The same for more?” Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα “H ΡΟΔΙΑΚΗ”, Ρόδου, δημοσιεύθηκε την 1η Ιανουαρίου 2017, http://www.rodiaki.gr/article/355163/toyristikh-strathgikh-gia-to-neo-etos-more-of-the-same-h-the-same-for-more#ixzz4fQltF6zB
3. https://www.grcycling.com/tours/ και https://www.actiontoursrentals.com/ και https://www.tourradar.com/p/bicycle-7-day
4. [17/12/2019] Πραγματοποιήθηκε η 1η Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού – http://www.mintour.gov.gr/PressRoom/PressReleases/pragmatopoih8hke-h-1h-synedriash-toy-perifereiakoy-symboylioy-toyrismoy
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ προορισμών καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, με υπέρ 25ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
