Οι επιπτώσεις των συμμαχιών στις λειτουργίες των αεροπορικών εταιρειών
Δρ. Κώστας Ιατρού
Οι αερομεταφορές αποτέλεσαν περισσότερο από κάθε άλλο κλάδο το μοχλό, πιο ορθά ίσως θα λέγαμε τον κινητήρα, της παγκοσμιοποίησης και της κατάλυσης των συνόρων. Είναι ταυτόχρονα ένας κλάδος παραδοσιακά ασταθής, ευάλωτος στις οικονομικές και πολιτικές κρίσεις και ένας κλάδος υψηλής εντάσεως κεφαλαίου. Ίσως και γι αυτό κάθε φορά που ανακοινώνεται συνεργασία μεταξύ αεροπορικών εταιρειών, οι επονομαζόμενες συμμαχίες, οι τιμές των μετοχών τους εκτοξεύοντας στα ύψη. Αυτό όμως που οδηγεί κατά κύριο λόγο στην δημιουργία συμμαχιών είναι τόσο η επιθυμία των ίδιων των αεροπορικών εταιρειών να προσφέρουν στους επιβάτες-πελάτες τους ένα πραγματικά παγκόσμιο δίκτυο όσο και η προσπάθεια τους να παρακάμψουν τις εθνικές νομοθεσίες που δεν επιτρέπουν σε ξένες αεροπορικές εταιρείες να αποκτήσουν πλειοψηφική συμμετοχή στους εθνικούς αερομεταφορείς. Οι συμμαχίες αποτελούν πια το κανόνα στις αερομεταφορές, αφού οι τέσσερις αεροπορικές συμμαχίες, δηλαδή οι Wings, Star Alliance, oneworld, SkyTeam, ελέγχουν το 56% των παγκοσμίων εσόδων από επιβατοχιλιόμετρα (World Revenue Passenger Kilometres-RPK).
Η παρούσα έρευνα εξετάζει την άποψη των ίδιων των αεροπορικών εταιριών με στόχο να κατανοηθούν καλύτερα οι λόγοι που τις ωθούν στην υιοθέτηση των συμμαχιών και τα οφέλη που παράγουν για τους συμμάχους.
Τα αποτελέσματα προέρχονται από την διδακτορική διατριβή με τίτλο «Η επίπτωση των αεροπορικών συμμαχιών στην επιβατική κίνηση των συμμάχων» που έγινε από τον Νοέμβριο του 2002 έως τον Φεβρουάριο του 2003 στην οποία συμμετείχαν όλες τις αεροπορικές εταιρείες – μέλη αεροπορικών συμμαχιών, και συγκεκριμένα 28 εταιρείες τον καιρό της εκπόνησης της διατριβής. Αυτή η έρευνα αποσκοπούσε στο να αξιολογήσει:
- Πως αντιλαμβάνονται οι ίδιες οι αεροπορικές εταιρείες τις επιπτώσεις των συμμαχιών στις γενικότερες λειτουργίες τους και ειδικότερα στην επιβατική κίνηση. Η επιβατική κίνηση επιλέχθηκε επειδή αποτελεί τη πιο σημαντική παράμετρο για την μέτρηση της λειτουργίας ενός αερομεταφορέα.
- Πως οι διαφορετικοί τρόποι συνεργασίας επηρεάζουν τη λειτουργία της συμμαχίας.
- Πως οι διαφορετικοί τύποι δρομολογίων επηρεάζονται από τις συμμαχίες.
- Αν οι αεροπορικές εταιρείες διαφορετικών μεγεθών, που λειτουργούν από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και ανήκουν σε διαφορετικές συμμαχίες έχουν επηρεαστεί με διαφορετικό τρόπο.
Όλες σχεδόν, εκτός από μερικούς περιφερειακούς αερομεταφορείς της Ευρώπης, οι αεροπορικές εταιρείες δηλώνουν ικανοποιημένες από την μέχρι τώρα συνεργασία τους με τις άλλες εταιρείες καθώς η συμμαχία έχει επιδράσει θετικά αυξάνοντας κατά πρώτο λόγο την επιβατική κίνηση, και δευτερευόντως τα έσοδα, τα ποσοστά πλήρωσης, συμβάλλοντας παράλληλα σε μικρή μείωση του κόστους. Αναφερόμενες όμως στο θέμα των αεροπορικών ναύλων, οι συμμετέχοντες έδωσαν συγκεχυμένες απαντήσεις καθώς άλλες δηλώνουν ότι οι τιμές των εισιτηρίων αυξήθηκαν και άλλες ότι μειώθηκαν.
Το 90% των ερωτώμενων δήλωσαν ότι παρατηρήθηκε αύξηση της επιβατικής κίνησης μέσα σε ένα με δύο χρόνια μετά την προσχώρηση τους στην συμμαχία. Οι αεροπορικές εταιρείες αποδίδουν την αύξηση αυτή στην δημιουργία των προγραμμάτων επιδότησης των συχνών επιβατών, γνωστά ως frequent flyer programmes, FFPs.
Αναλύοντας την επιβατική κίνηση ανά είδος δρομολογίου, διαπιστώθηκε ότι η μεγαλύτερη αύξηση επιβατικής κίνησης παρατηρήθηκε στα κομβικά δρομολόγια (hub-hub routes): 45% των ερωτώμενων ανέφερε αύξηση μεγαλύτερη από 16% σε αυτά τα δρομολόγια. Στα δρομολόγια κομβικών-μη κομβικών προορισμών (hun-non hub routes) η αντίστοιχη αύξηση κινείται στα πλαίσια του 6-15% σύμφωνα με 45% από τους συμμετέχοντες. Τέλος, η αύξηση της επιβατικής κίνησης στα δρομολόγια που συνδέουν μη κομβικούς προορισμούς (non hub-non hub routes) κινήθηκε σε συγκρατημένα πλαίσια και δεν ξεπέρασε το 10% στις περισσότερες περιπτώσεις. Τα πορίσματα αυτά εξηγούνται αν αναλογισθούμε ότι οι περισσότερες εταιρείες λειτουργούν με βασική το σύστημα «δικτύου ακτινωτού τύπου» (hub-and-spoke) και οργανώνουν το δικτύου των συμμαχιών με τρόπο που ευνοεί τα δρομολόγια μεταξύ κομβικών αεροδρομίων. Τα πορίσματα αυτά επιβεβαιώνονται από περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων που καταδεικνύουν ότι είναι κυρίως οι αερομεταφορείς που εκτελούν διεθνείς – υπερατλαντικές και υπερειρηνικές – πτήσεις οι οποίες δηλώνουν ότι οι συμμαχίες επέδρασαν θετικά στα δρομολόγια μεταξύ κομβικών αεροδρομίων.
Στην ερώτηση ποια μορφή συνεργασίας – πτήσεις κοινών κωδικών (code share), συντονισμός προγραμμάτων επιδότησης των συχνών επιβατών, στρατηγικές συμμαχίες με εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία (antitrust immunity) στρατηγικές συμμαχίες χωρίς εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία – απέφερε τα περισσότερα θετικά αποτελέσματα, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι οι πτήσεις κοινών κωδικών και οι στρατηγικές συμμαχίες με εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία αποτελούν τις πιο αποδοτικές μορφές συνεργασίας. Αν και η συνεργασία στα πλαίσια μιας στρατηγικής συμμαχίας με εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία αποτελεί πολύ πρόσφατο φαινόμενο, αποτελεί και θα αποτελέσει στο μέλλον πολύ σημαντικό παράγοντα καθώς επιτρέπει στους συμμάχους να συντονίζουν τις δραστηριότητες τους ως προς το προγραμματισμό των δρομολογίων και των τιμολογήσεων.
Η ανάλυση των απαντήσεων ανά αεροπορική συμμαχία αναδεικνύει τη SkyTeam ως η συμμαχία της οποίας τα μέλη έχουν τα πλέον θετικά αποτελέσματα, με την Star Alliance να ακολουθεί. Αντίθετα, κανένα μέλος της συμμαχίας oneworld δεν μοιάζει να είναι απόλυτα ικανοποιημένο από την συμμαχία, γεγονός το οποίο ενδεχομένως οφείλεται στην έλλειψη στενής συνεργασίας μεταξύ των συνεργαζόμενων αερομεταφορέων. Τέτοια συνεργασία δεν μπορεί να προχωρήσει καθώς η oneworld είναι η μόνη συμμαχία που δεν έχει εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία για την συνεργασία μεταξύ των βασικών μελών της. Η ανά συμμαχία σύγκριση των αποτελεσμάτων επιβεβαιώνει ότι η καθιέρωση στρατηγικής συμμαχίας με εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία αποτελεί βασική παράμετρο για την επιτυχία μιας συμμαχίας και ιδιαίτερα όσο αφορά την αύξηση της επιβατικής κίνησης και τη μείωση του κόστους.
Όλα σχεδόν τα μέλη της SkyTeam και της Wings δηλώνουν ότι η μεγαλύτερη αύξηση επιβατικής κίνησης σημειώθηκε στα κομβικά δρομολόγια τους, ενώ για την ίδια κατηγορία δρομολογίων αύξηση δηλώνει το 80% των μελών της oneworld και το 50% Star Alliance. Η SkyTeam είναι επίσης η συμμαχία εκείνη που δηλώνει τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης σε όλες τις παραμέτρους, δηλαδή επιβατική κίνηση, έσοδα, ποσοστά πληρότητας, μείωση κόστους. Ίσως επειδή είναι η συμμαχία που έχει προχωρήσει σε στενότερη συνεργασία και ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων μεταξύ των μελών.
Όταν οι απαντήσεις αναλύονται ανάλογα με το μέγεθος των αεροπορικών εταιρειών προκύπτει ότι οι μεγάλες εταιρείες φαίνονται γενικά ικανοποιημένες από τις συμμαχίες, καθώς 2/3 χαρακτηρίζουν τις συμμαχίες ως «άριστες» και το 1/3 ως «καλές». Αντίθετα οι μεσαίου και μικρού μεγέθους αερομεταφορείς δηλώνουν ικανοποιημένοι αλλά ταυτόχρονα εκφράζουν και μερικές επιφυλάξεις, ίσως γιατί αισθάνονται ότι έχουν περιορισμένο ρόλο στις διαδικασίες λήψεων αποφάσεων της συμμαχίας.
Οι μεγάλες εταιρείες διαπίστωσαν αύξηση της επιβατικής κίνησης κατά 5% κυρίως στα κομβικά δρομολόγια τους μέσα σε ένα χρόνο από τη δημιουργία της συμμαχίας και πιστεύουν ότι η χρήση κοινών κωδικών και η εξαίρεση από την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία είναι οι μορφές συνεργασίες που επιδρούν πιο θετικά στην αύξηση της κίνησης. Οι μεσαίες και μικρές αεροπορικές εταιρείες διαπίστωσαν μεγαλύτερη αύξηση της επιβατικής τους κίνησης, ακόμα και 15%, αλλά γι αυτές η αύξηση χρειάστηκε περισσότερο χρόνο, 2 χρόνια, για να πραγματοποιηθεί. Αυτές οι εταιρείες αποδίδουν την αύξηση της επιβατικής κίνησης στην υιοθέτηση των προγραμμάτων των συχνών επιβατών και στην χρήση κοινών κωδικών.
Από την ανάλυση των στοιχείων ανά γεωγραφική περιοχή προκύπτει ότι η Κεντρική και Νότια Αμερική είναι η περιοχή που κατέγραψε τη μεγαλύτερη αύξηση τόσο στην επιβατική κίνηση όσο και στα έσοδα και στους συντελεστές πληρότητας αφού όλοι οι εκπρόσωποι δηλώνουν αύξηση μεγαλύτερη από 15%. Οι περισσότεροι αερομεταφορείς αυτής της περιοχής είχαν περιορισμένο διεθνές δίκτυο πριν την συμμετοχή τους σε συμμαχίες και μέσω των συμμαχιών αποκτούν πρόσβαση σε περισσότερους προορισμούς. Γι’ αυτό και το 75% των αερομεταφορέων αυτής της περιοχής χαρακτηρίζουν τις συμμαχίες ως «άριστες». Αντίθετα, οι αερομεταφορείς της Ευρώπης είχαν εκτεταμένο διεθνές δίκτυο και πριν από τη δημιουργία των συμμαχιών και γι αυτό δηλώνουν μικρότερη αύξηση της επιβατικής κίνησης. Αυτοί οι αερομεταφορείς επικεντρώνονται στη μείωση του κόστους αφού ο ανταγωνισμός σε αυτή την περιοχή είναι πολύ πιο έντονος. Σημαντικά μεγάλη αύξηση, 6 – 15%, δηλώνουν επίσης οι αεροπορικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ασία και στην Ωκεανία που σίγουρα επωφελήθηκαν από την διοργάνωση σημαντικών αθλητικών εκδηλώσεων τα τελευταία χρόνια. Τέλος, οι εταιρείες που ευνοούνται περισσότερο από την εξαίρεση από την αντιμονοπωλική νομοθεσία είναι αυτές της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης.
Συμπέρασμα
Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από τις απαντήσεις των αεροπορικών εταιρειών που συμμετέχουν σε συμμαχίες είναι ότι οι συμμαχίες παράγουν πολλά θετικά αποτελέσματα: συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στην αύξηση της επιβατικής κίνησης, που με τη σειρά της συμβάλλει στην ανάπτυξη των εσόδων και των συντελεστών πληρότητας. Συμβάλλουν παράλληλα σε μείωση του κόστους, αν και η μείωση αυτή παραμένει μάλλον περιορισμένη. Η μεγαλύτερη αύξηση της επιβατικής κίνησης σημειώνεται στα δρομολόγια μεταξύ κομβικών προορισμών. Η μορφή συνεργασίας που επιφέρει τα πιο θετικά αποτελέσματα είναι η στρατηγική συμμαχία με εξαίρεση από τις αντιμονοπωλιακές νομοθεσίες, η πιο ολοκληρωμένη και προηγμένη μορφή συνεργασίας. Οι περισσότερες συμμαχίες ωστόσο δεν έχουν προχωρήσει πέρα από τη χρήση κοινών κωδικών και τον συντονισμό των προγραμμάτων συχνών επιβατών. Το επόμενο στάδιο των συμμαχιών θα είναι η ολοκλήρωση των διαφορετικών λειτουργιών των συμμάχων ώστε να μπορέσουν να αποκομίσουν όλα τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας συνεργασίας.
Η συντακτική ομάδα του TravelDailyNews Greece & Cyprus διαθέτει πάνω από 35 χρόνια εμπειρία σε Β2Β τουριστική ειδησεογραφία καθώς επίσης και σε θέματα marketing και επικοινωνίας.
