Απόψεις
Τουρισμός και Περιβάλλον
του Φώτη Κοκοτού
Ο Τουρισμός φαίνεται συχνά στα μάτια πολλών ανθρώπων εκτός του κλάδου σαν μία μεγάλη `μπίζνα`, που καταστρέφει παρθένες ακρογιαλιές και βουνοπλαγιές, ρυπαίνει τη χώρα με εκατομμύρια πλαστικά και οχλεί τους φιλήσυχους πολίτες με μπαράκια, μηχανάκια, τζετ-σκι κ.ο.κ.. Δεν είναι αβάσιμες αυτές οι απόψεις, καθώς πολλά περιβαλλοντικά εγκλήματα έχουν εκτελεστεί στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης ή χρησιμοποιώντας αυτήν σαν δικαιολογία και εφαλτήριο για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι οικοδομικές άδειες, που δόθηκαν στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 για τερατουργήματα ξενοδοχείων `μονομπλόκ` σε πολλές περιοχές της χώρας (π.χ. στο Καρπενήσι Ευρυτανίας, στην Αγία Μαρίνα Αίγινας, στην Ελούντα Λασιθίου και αλλού), πολλά από τα οποία έμειναν στο στάδιο του φέροντος οργανισμού και ρυπαίνουν οπτικά μερικές από τις ομορφότερες περιοχές της πατρίδας μας. Αντιστοίχως, η άναρχη δόμηση εκτός σχεδίου πόλεως κυρίως κατά τη δεκαετία του 1980 και ένθεν σε περιοχές, που γειτνιάζουν με υπέροχες παραλίες (τα παραδείγματα είναι πάμπολλα) με ανεπαρκής ή ανύπαρκτες υποδομές και τερατώδες αισθητικό αποτέλεσμα, έχουν επίσης αμαυρώσει την εικόνα του Τουρισμού.
Αν προσθέσει κανείς σε αυτά και την κάκιστη νοοτροπία του σύγχρονου Έλληνα να απορρίπτει απερίσκεπτα τα σκουπίδια και τα μπάζα του όπου βολεύει, συνδυασμένη με την πεποίθηση ότι η αποκομιδή αυτών αποτελεί ευθύνη τού – ανοργάνωτου, αναποτελεσματικού, και συχνά διεφθαρμένου – Κράτους λίγο έχουν βοηθήσει στον εξωραϊσμό της εικόνας του κλάδου όσο βεβαίως και της υπαίθρου μας. Δεδομένου όμως ότι ο Τουρισμός αποτελεί πλέον κολώνα της οικονομίας μας και βασική μας ελπίδα για την ανάπτυξη και ευμάρεια της Ελληνικής περιφέρειας, καθίσταται βασική ευθύνη όλων ημών, που ασχολούμαστε με τον κλάδο να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα και να συμμετάσχουμε ενεργά στην αποκατάσταση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων του παρελθόντος.
Η επισήμανση του προέδρου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), κ. Σταύρου Ανδρεάδη, ότι η επένδυση στην προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί επένδυση στο μέλλον του Τουρισμού και κατ` επέκταση στην οικονομική μας ευημερία, όσο προφανής και αν φαίνεται, ποσώς μάλλον έχει γίνει βίωμα των παραγόντων και εργαζομένων στον κλάδο. Η αλήθεια είναι ότι πολλές επιχειρήσεις του Τουρισμού συνεχίζουν να παράγουν καθημερινώς χιλιάδες τόνους απορριμμάτων χωρίς καμία διαχείριση πέραν της απόρριψής τους σε χωματερές, να κατασκευάζουν μπαράκια και ξενοδοχεία σε περιοχές προστασίας, όπως υδροβιότοπους και παραλίες ωοτοκίας της Μεσογειακής χελώνας, να ενοικιάζουν δίχρονα μηχανάκια δεκαετίας και ρυπογόνα τζετ-σκι, να προωθούν τουριστικούς προορισμούς, όπου αποδεδειγμένα τελούνται περιβαλλοντικά εγκλήματα για τα οποία έχουμε συχνά παραπεμφθεί στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κ.ο.κ..
Στο άρθρο αυτό δεν θα ήθελα απλώς να επισημάνω τα αυτονόητα, αλλά να εκφράσω και ορισμένες προτάσεις μου για την βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης. Σίγουρα δεν θα καλύψω όλες τις εκφάνσεις του θέματος, καθώς τα ζητήματα του περιβάλλοντος χαρακτηρίζονται από ευρύτητα και μεγάλη πολυπλοκότητα, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι θα αποτελέσουν μία καλή αρχή για μία εποικοδομητική συζήτηση.
Δύο είναι οι βασικοί άξονες επάνω στους οποίους θα πρέπει να κινηθούν οι δράσεις μας, ο ένας συλλογικός και ο άλλος ατομικός. Στο συλλογικό επίπεδο χρειάζεται κατά την άποψή μου συντονισμός δράσεων από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Ο ΣΕΤΕ, όντας μακράν ο σοβαρότερος εκπρόσωπος του Ελληνικού Τουρισμού και έχοντας στο ενεργητικό του σειρά εξαιρετικών μελετών, που έχουν πολλάκις αποτελέσει βάση συζητήσεων και προβληματισμών, καθώς και διαμόρφωσης πολιτικής τόσο στον ίδιο τον κλάδο όσο και στο ευρύτερο κυβερνητικό πλαίσιο, είναι ο ιδανικός φορέας για τον ρόλο αυτό.
Μία μελέτη του Συνδέσμου για την περιβαλλοντική συνείδηση και δράση των τουριστικών επιχειρήσεων θα πρέπει να αποτελέσει την αρχή μίας ευρύτερης δραστηριοποίησης του κλάδου σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Στα πλαίσια της μελέτης αυτής θα πρέπει να διερευνηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κλάδου, αλλά και να αξιολογηθούν τεχνοοικονομικά όλες οι δράσεις που αναλαμβάνει ο τουριστικός τομέας για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως επίσης και να γίνουν συγκεκριμένες προτάσεις για την περαιτέρω πορεία του θέματος. Χωρίς μία τέτοια μελέτη οποιαδήποτε δράση θα χαρακτηριστεί αναπόφευκτα από προχειρότητα και αναποτελεσματικότητα, ενώ η δημοσιοποίησή της θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη από την προβολή και τον προβληματισμό που θα δημιουργήσει.
Σε ατομικό επίπεδο, οι επιχειρήσεις του Τουρισμού (και κατ` επέκταση οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε παρεμφερείς και επικουρικές δραστηριότητες) θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις όποιες ελπίδες τους ότι το μείζον πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων θα μπορέσει σύντομα να διευθετηθεί από την κεντρική κυβέρνηση ή τις τοπικές αυτοδιοικήσεις. Αυτό που χρειάζεται είναι η ενεργή συμμετοχή των τουριστικών επιχειρήσεων με ιδιωτικούς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις, που ασχολούνται κατ` αρχήν με την ανακύκλωση και τον καθαρισμό περιοχών, αλλά και συμβούλους περιβάλλοντος που μπορούν να προτείνουν τρόπους μείωσης των παραγομένων ρύπων.
Στο πλαίσιο αυτό, η στήριξη οργανώσεων που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί υποχρέωση κάθε επιχείρησης του Τουρισμού. Κοιτώντας λίγο μακρύτερα, και καθώς υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα επιχειρήσεων που έχουν υιοθετήσει πρακτικές μείωσης της ενεργειακής τους κατανάλωσης με μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας και χρήση ανανεώσιμων πηγών αυτής, θα πρέπει κάθε επιχείρηση να ψάξει τρόπους μείωσης της ενεργειακής επιβάρυνσης που προκαλεί. Η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας επάνω στο θέμα αυτό έχει ήδη αποτελέσει θέμα συνεδρίων και συμποσίων, ενώ οι επιδοτήσεις που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία κάνουν ακόμη πιο ελκυστική την επένδυση σε τέτοιου είδους τεχνολογίες.
Τέλος, χωρίς να έχουμε καθόλου εξαντλήσει το θέμα, θεωρώ σημαντικό παράγοντα επιτυχίας του γενικότερου εγχειρήματος την χρήση της οικονομικής ισχύος και επιρροής του Τουρισμού σε άλλους τομείς της οικονομίας όπως η π.χ. τα τρόφιμα και ποτά, την υιοθέτηση από πλευράς των επιχειρήσεων συγκεκριμένων περιβαλλοντικών κριτηρίων τα οποία θα συνεπικουρούν στην επιλογή συνεργατών και προμηθευτών. Επειδή η προστασία του περιβάλλοντος είναι βασική μας υποχρέωση, θα πρέπει να εμφυσήσουμε αντίστοιχη νοοτροπία σε όλους μας τους συνεργάτες, εντός και εκτός των επιχειρήσεών μας.
Πιστεύω ότι σαν πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να θεσπίσουμε υπεύθυνους περιβαλλοντικής διαχείρισης σε όλες τις επιχειρήσεις του τουρισμού ανεξαρτήτως μεγέθους, οι οποίοι θα ενταχθούν σε κοινή βάση δεδομένων και θα λαμβάνουν καθοδήγηση και βοήθεια στο έργο τους από κεντρικό συλλογικό όργανο όπως ο ΣΕΤΕ, ο οποίος θα πρέπει κατ` επέκταση να αποκτήσει και ο ίδιος έμπειρο προσωπικό για την επίτευξη του εγχειρήματος αυτού. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι πρωτίστως ευθύνη όλων ημών και δευτερευόντως ευθύνη του Κράτους.
