Η πρωτοβουλία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ενεργοποίηση του χωροταξικού σχεδιασμού, με την προώθηση ομάδας Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ανταποκρίνεται σε πάγια αιτήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας – ΤΕΕ και είναι ασφαλώς θετική, όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση του ΤΕΕ…
Η πρωτοβουλία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ενεργοποίηση του χωροταξικού σχεδιασμού, με την προώθηση ομάδας Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ανταποκρίνεται σε πάγια αιτήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας – ΤΕΕ<...>και είναι ασφαλώς θετική, όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση του ΤΕΕ.
Ανεξάρτητα όμως από τη χρονική σειρά θεσμοθέτησης των διαφόρων Πλαισίων, εκείνο που θα έπρεπε να πρυτανεύει, κατά το ΤΕΕ, είναι ο έγκαιρος και συστηματικός μεταξύ τους συντονισμός και κυρίως με το Γενικό Χωροταξικό Σχέδιο. Η παράλληλη εκπόνηση αυτών των μελετών, που επιχειρείται αυτό τον καιρό, επέτρεπε κάτι τέτοιο, αλλά τα έως σήμερα δημοσιοποιημένα κείμενα αφήνουν αμφιβολίες για το βαθμό αξιοποίησης αυτής της δυνατότητας.
Υπενθυμίζεται πως έχουν ήδη ανακοινωθεί οι προωθούμενες από το ΥΠΕΧΩΔΕ ρυθμίσεις για τη χωροταξική οργάνωση της τουριστικής δραστηριότητας. Έπονται – σύντομα κατά τις εξαγγελίες – οι ρυθμίσεις για τη χωρική οργάνωση της βιομηχανικής δραστηριότητας και τέλος το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο, ενώ δεν θα βραδύνει – καθώς έχει παρέλθει ο χρόνος που προβλέπεται απ’ τη νομοθεσία – η αναθεώρηση των Περιφερειακών Χωροταξικών Σχεδίων.
Το ΤΕΕ δεν έχει συμμετάσχει σε οποιοδήποτε επίπεδο της μελέτης των δεδομένων, του προσδιορισμού των στόχων και της διαμόρφωσης των προτάσεων. Δεν έχει, συνεπώς, διαδραματίσει τον θεσμοθετημένο ρόλο του ως Τεχνικού Συμβούλου της Πολιτείας, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι μείζων και ουσιαστικός, αφού χαράσσεται η αναπτυξιακή πορεία του τόπου.
Δεν αρκεί ότι το ΤΕΕ θα λάβει μέρος στον κοινωνικό διάλογο που έπεται στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας.Το ΤΕΕ, προκειμένου να μελετήσει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις και να διατυπώσει – ως οφείλει – συγκεκριμένες προτάσεις, που θα υποβοηθήσουν την Πολιτεία στο μείζον θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού και της χωρικής οργάνωσης της ανάπτυξης της χώρας, θα έπρεπε να διαθέτει το σύνολο των τευχών και των χαρτών που συνοδεύουν τις μελέτες που εκπονήθηκαν. Μόνο μέσα από τη μελέτη όλων αυτών, θα μπορούσε να εξετάσει τη συμβατότητα των επιστημονικών συμπερασμάτων με τις τελικές προωθούμενες πολιτικές. Κατά συνέπεια, οι παρατηρήσεις του διατυπώνονται με τις αυτονόητες επιφυλάξεις.
Ειδικότερα, λοιπόν, σε ότι αφορά την Κ.Υ.Α. για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό, το ΤΕΕ παρατηρεί τα εξής:
Δίνει μεγαλύτερο βάρος στη διευκόλυνση των επενδύσεων και τη μεγέθυνση του τουρισμού, παρά στην ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης και της ορθολογικής χωροταξικής οργάνωσης. Εάν εφαρμοστούν οι ρυθμίσεις του θα συνεχίσει να αναπτύσσεται ο τουρισμός στη χώρα μας κατά τον τρόπο που αναπτύχθηκε έως σήμερα και να εντείνει τα πολλά και οξυμένα προβλήματα που αυτός ο τρόπος δημιούργησε.
Οι δύο σημαντικές «νέες» προβλέψεις που θέτει (προώθηση του προτύπου μαζικού τουρισμού και η περαιτέρω εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης στις τουριστικά αναπτυγμένες περιοχές) ακυρώνουν τις δυνατότητες, αλλά και τις υψηλές προσδοκίες, για τη στροφή του τομέα προς την ανάπτυξη ποιοτικού τουρισμού, καθώς επιστρέφουμε στις έως σήμερα κυριαρχούσες πρακτικές και αντιλήψεις. Επιπροσθέτως, με τις προωθούμενες ρυθμίσεις, καθώς εφαρμόζονται σχεδόν αδιακρίτως σε όλη την επικράτεια, καταστρέφονται οι δυνατότητες που ακόμη διαθέτει η χώρα για ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και για συνδυασμό του με την ανάδειξη των στοιχείων του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.
Η φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, οφείλει να αποτελεί κριτήριο της πολιτικής του Ε.Π.Χ.Σ. Τουρισμού. Κύριο ζητούμενο, ακόμη και από το προτεινόμενο Πλαίσιο, είναι η διασφάλιση της αρχής της αειφορίας και ειδικότερα των αρχών της πρόληψης και της προφύλαξης, καθώς, επίσης, η δημιουργία των προϋποθέσεων ανάπτυξης με βάθος χρονικό και οικονομικό. Πλην, όμως, από το κείμενο της Κ.Υ.Α. αυτό δεν καθίσταται φανερό και σαφές. Είναι αναγκαία, κατά συνέπεια, η συζήτηση και διαβούλευση της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το Ε.Π.Χ.Σ. Τουρισμού, που θα πρέπει ειδικότερα να συσχετισθεί με: τη διαχείριση των υδατικών πόρων, την προστασία του τοπίου και της φύσης και τη διαχείριση των αποβλήτων.
Η έμφαση στις νέες μορφές τουρισμού κρίνεται ως θετικό στοιχείο, ωστόσο απουσιάζει εκείνη η συγκεκριμένη παρέμβαση που θα αποσκοπούσε στην εξυγίανση των ήδη αναπτυγμένων περιοχών. Είναι ενδεικτικό ότι για τις «τουριστικά αναπτυγμένες περιοχές» πουθενά δεν αναφέρεται η έννοια του κορεσμού (π.χ. ακτές βόρειας Κρήτης, Ρόδος), ενώ αντιθέτως προωθείται η ανάληψη δράσεων για την αύξηση της χωρητικότητας, με κατασκευή νέων καταλυμάτων. Μάλιστα, το πρόβλημα επεκτείνεται, καθώς οι ρυθμίσεις επιτρέπονται πλέον σε πολλές περιοχές της χώρας, οι οποίες έως σήμερα δεν είχαν αναπτυχθεί τουριστικά (ακτές Δυτικής Ελλάδας – από Ήπειρο μέχρι Πύλο, Ανατολική και Νότια Κρήτη, ο μεγάλος, ο μικρός και ο μεσαίος νησιωτικός χώρος, κλπ.). Να σημειωθεί ότι σε ορισμένα θεσμοθετημένα Περιφερειακά Πλαίσια «κορεσμένων τουριστικά περιοχών» ήδη υπάρχει κατεύθυνση για αναβάθμιση – με επεκτάσεις και συμπληρώσεις σε υποδομές, όπου χρειάζεται – των υφισταμένων μονάδων και για αποφυγή δημιουργίας νέων.
Παράλληλα, με τις προτάσεις του Πλαισίου δεν αντιμετωπίζονται τα προβλήματα των υφιστάμενων μορφών οργανωμένης χωροθέτησης του τουρισμού (ΠΟΤΑ – Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης, ΠΟΑΠΔ – Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων, ΠΕΡΠΟ – Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης), τα οποία γίνονται φανερά και από την ελάχιστη ή μηδενική έως σήμερα αξιοποίησή τους.
Το βασικό μεθοδολογικό εργαλείο που χρησιμοποιείται, ο καθορισμός περιοχών προτεραιότητας για διάφορες μορφές τουρισμού, είναι χρήσιμο. Ωστόσο, η εφαρμογή του παρουσιάζει αδυναμίες: δημιουργείται ένα πολύπλοκο σύστημα με επικαλύψεις μεταξύ περιοχών διαφορετικού τύπου και ασάφεια ως προς τι ισχύει σε αυτές τις περιπτώσεις, υπάρχουν αστοχίες στην οριοθέτηση ορισμένων περιοχών, και – κυρίως – λείπουν τα επιχειρησιακά κριτήρια για τις χωροθετήσεις των (μεγάλων, κυρίως) επενδύσεων μέσα σε κάθε περιοχή και τα όρια χωρητικότητας ανά περιοχή, κάτι που οδηγεί στον κίνδυνο υπερβολικής ανάπτυξης-μαζικής οικοδόμησης. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στην περίπτωση της νέου τύπου οργανωμένης τουριστικής-παραθεριστικής κατοικίας: πρόκειται για υποτομέα με μεγάλη δυναμική, αλλά η ανάπτυξή του χωρίς έλεγχο θα οδηγήσει σε προβλήματα γνωστά από άλλες χώρες του εξωτερικού.
Παρά το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο Πλαίσιο τίθενται ορισμένες προβλέψεις, δεν προωθείται με συστηματικό τρόπο ο αναγκαίος δραστικός περιορισμός της διάχυτης εκτός σχεδίου δόμησης, που ίσως είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού έως σήμερα.
Γενικότερα, οι περισσότερες κατευθύνσεις του Πλαισίου οδηγούν σε μικρή πραγματική επίδραση στη διαμόρφωση ενός άλλου «μοντέλου» ελληνικού τουρισμού.
Η πρόνοια, εξάλλου, για την εφαρμογή του Πλαισίου είναι ανεπαρκής. Θέματα όπως ο εναρμονισμός των υποκείμενων επιπέδων σχεδιασμού (Περιφερειακών χωροταξικών Πλαισίων, πολεοδομικών σχεδίων) και η θεσμοθέτηση των κανονιστικών μέτρων του Πλαισίου δεν είναι επεξεργασμένα και είναι βέβαιο ότι θα απαιτηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα για την ολοκλήρωσή τους.
Επιπροσθέτως, δεν γίνεται καμία διασύνδεση – συσχέτιση με αντίστοιχες αναφορές του ΕΣΠΑ 2007 – 2013 τόσο σε στρατηγικό επίπεδο, όσο και σε επιχειρησιακό, κάτι που κρίνεται απαραίτητο δεδομένου ότι και τα δύο αναφέρονται στην ίδια χρονική περίοδο. Θυμίζουμε ότι στο Προσχέδιο Νόμου (Αρθρο 24, παρ.7) για τα Συστήματα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) της 4ης Προγραμματικής Περιόδου 2007-13, προβλέπεται η εναρμόνιση των υφισταμένων ΠΠΧΣΑ, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, κλπ. με το Εθνικό και τα Ειδικά Χωροταξικά εντός διετίας από ισχύ Νόμου. Το ΤΕΕ στα σχόλια του για τα ΣΔΕ έχει διατυπώσει την άποψη «να απαλειφθεί η σχετική παράγραφος και αντ’ αυτής να εξεταστεί το θέμα με τη συνεργασία ΥΠΕΧΩΔΕ – ΤΕΕ – ΚΕΔΚΕ (π.χ. μέσω Κοινής Ομάδας Εργασίας) σε εξ αρχής καθορισμένο χρόνο».
