Κλιματική αλλαγή: Σε πορεία επίτευξης του στόχο του Κιότο η Ε.Ε.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται πλησιέστερα στην επίτευξη των στόχων της στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του Κιότο για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, χρειάζεται όμως να αναληφθούν πρόσθετες πρωτοβουλίες<...>και να υλοποιηθούν τάχιστα ώστε να υπάρξει επιτυχία. Αυτό είναι το συμπέρασμα της ετήσιας έκθεσης της Επιτροπής σχετικά με τη συντελεσθείσα πρόοδο στην πορεία επίτευξης των στόχων του Κιότο.

Οι τελευταίες προβλέψεις από τα κράτη μέλη δείχνουν ότι τα ήδη ληφθέντα μέτρα, μαζί με την αγορά πιστωτικών μορίων εκπομπών από τρίτες χώρες και δασοκομικές δραστηριότητες που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, θα περικόψουν τις εκπομπές από την ΕΕ-15 το 2010 σε επίπεδο 7,4% χαμηλότερο από το αντίστοιχο του επιλεγέντος έτους σύγκρισης (στις περισσότερες περιπτώσεις το 1990) – που υπολείπεται ελάχιστα από το στόχο μείωσης κατά 8% το έτος 2012. Επιπρόσθετες πολιτικές και μέτρα υπό συζήτηση σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο θα καταστήσουν δυνατή την επίτευξη του στόχου, και μάλιστα θα διαμορφώσουν το ποσοστό περικοπής σε 11,4%, αν υλοποιηθούν πάραυτα και πλήρως.

Ο αρμόδιος για το περιβάλλον Επίτροπος κ. Σταύρος Δήμας δήλωσε τα εξής: “Οι τελευταίες προβλέψεις δείχνουν ότι ο στόχος του Κιότο θα επιτευχθεί όταν τα κράτη μέλη θα έχουν πλέον θεσπίσει και υλοποιήσει τις πρόσθετες δράσεις που ευρίσκονται τώρα σε στάδιο συζήτησης. Ως εκ τούτου τα παρακινώ να το πράξουν τάχιστα. Η Επιτροπή έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου του Κιότο μέσω των αποφάσεών της για τα εθνικά σχέδια κατανομής στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS) στο διάστημα 2008-2012. Έτσι τίθενται επίσης γερά θεμέλια για την επίτευξη των πλέον φιλόδοξων στόχων μας για τις εκπομπές κατά το έτος 2020, για τους οποίους θα υποβάλουμε ορισμένες προτάσεις στις αρχές του επομένου έτους”.

Δεσμεύσεις στο πλαίσιο του Κιότο

Στο πλαίσιο του Κιότο, τα κράτη μέλη της ΕΕ-15 έχουν δεσμευθεί να μειώσουν τις συλλογικές εκπομπές τους θερμοκηπιακών αερίων στο διάστημα 2008-2012 σε επίπεδο 8% κατώτερο από το έτος αναφοράς. Δεν υπάρχει συλλογικός στόχος για τις εκπομπές των κρατών της ΕΕ-25 ή της ΕΕ-27. Τα περισσότερα από τα κράτη μέλη της EΕ-12 διαθέτουν εθνικές δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών σε επίπεδα 6% ή 8% κατώτερα από τα αντίστοιχα του έτους αναφοράς, στο ίδιο διάστημα. Η Κύπρος και η Μάλτα δεν έχουν στόχο μείωσης.

Εκπομπές κατά το παρελθόν και προβλέψεις έως το 2010

Όπως εξαγγέλθηκε τον Ιούνιο, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ-15 κατά το 2005 – το πλέον πρόσφατο έτος για το οποίο διατίθενται πλήρη στοιχεία – κινούνταν σε επίπεδα 2% χαμηλότερα από τα αντίστοιχα του έτους αναφοράς. Αυτό αντιπαραβαλλόταν με την άνω του 35% συντελεσθείσα οικονομική μεγέθυνση στο ίδιο χρονικό διάστημα. Για την ΕΕ-25, η μείωση των εκπομπών έως το 2005 αντιστοιχούσε σε 11% κάτω από τα επίπεδα του έτους αναφοράς.

Οι τελευταίες προβολές που κατάρτισαν τα κράτη μέλη δείχνουν ότι οι υφιστάμενες πολιτικές και τα αντίστοιχα μέτρα – εκείνα που έχουν ήδη υλοποιηθεί – αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση των εκπομπών της ΕΕ-15 σε επίπεδο 4% χαμηλότερο από εκείνο του έτους αναφοράς έως το 2010, το μέσο της περιόδου 2008-2012.

Σχέδια δέκα κρατών μελών της ΕΕ-15 για αγορά πιστωτικών μορίων από έργα εξοικονόμησης εκπομπών εκτελούμενα σε τρίτες χώρες, στο πλαίσιο των αγορακεντρικών μηχανισμών του Κιότο θα αποφέρουν περαιτέρω μείωση κατά 2,5%, διαμορφώνοντας το ποσοστό περικοπής σε 6,5%.

Οι προγραμματισμένες δραστηριότητες φύτευσης νέων δασών και αναδάσωσης, οι οποίες δημιουργούν βιολογικές “καταβόθρες” που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, θα συμβάλουν σε περαιτέρω περικοπή κατά 0,9%, αποφέροντας μείωση 7,4%, που αριθμητικά υστερεί 0,6% από το στόχο του Κιότο. Ο στόχος θα επιτευχθεί με σχετική ευκολία εφόσον τεθούν πάραυτα σε εφαρμογή και υλοποιηθούν πλήρως οι συζητούμενες τώρα πρόσθετες πολιτικές και τα αντίστοιχα μέτρα. Η συνολική μείωση των εκπομπών μπορεί να ανέλθει έτσι σε 11,4%.

Οι υπό συζήτηση σε επίπεδο Ε.Ε. πρόσθετες πολιτικές και μέτρα, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην εκπλήρωση του στόχου του Κιότο, περιλαμβάνουν τις προτάσεις της Επιτροπής για ένταξη της πολιτικής αεροπορίας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών από το έτος 2011 και επιβολή περικοπής των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από τα καύσιμα μεταφορών κατά 10% στο διάστημα μεταξύ 2011 και 2020. Και οι δύο προτάσεις συζητούνται τώρα στους κόλπους του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο της διαδικασίας συναπόφασης.

Σημαντική συμβολή στην εκπλήρωση του στόχου των κρατών μελών της ΕΕ-15 για μείωση κατά 8% θα προέλθει από τις αποφάσεις της Επιτροπής για περικοπή πολλών εθνικών σχεδίων κατανομής (ΕΣΚ) κατά τη δεύτερη περίοδο εμπορίας του ευρωπαϊκού ETS. Σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους αναφοράς, οι εν λόγω αποφάσεις θα μειώσουν τις εκπομπές από τα κράτη μέλη της ΕΕ-15 κατά 3,4% και τις εκπομπές από τα κράτη μέλη της ΕΕ-25 κατά 2,6% (στοιχεία για τις εκπομπές της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας δεν έχουν υποβληθεί σε ανεξάρτητη εξακρίβωση λόγω της πρόσφατης προσχώρησής τους). Μέρος της μείωσης αυτής μπορεί ήδη να απεικονισθεί στις προβλέψεις ορισμένων κρατών μελών.

Η έκθεση προόδου αναφέρει ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ-25 μπορούν να επιτύχουν τους εθνικούς στόχους τους στο πλαίσιο του Κιότο. Όσες χώρες δεν έχουν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο, πρόσφατα έλαβαν ή ετοιμάζονται να λάβουν συμπληρωματικά μέτρα. Όμως, αυτού του είδους τα μέτρα, για να είναι αποτελεσματικά και έγκαιρα ως προς τη μείωση των εκπομπών, οφείλουν να θεσπιστούν και να υλοποιηθούν τάχιστα.

Στόχοι εκπομπών για το 2020

Στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εφέτος τον Μάρτιο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. διακήρυξαν ότι η Ε.Ε. θα επιτύχει μείωση των εκπομπών της έως το έτος 2020 σε τάξη μεγέθους 30% κάτω από τα επίπεδα του 1990, υπό τον όρο ότι και οι υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες θα συμφωνήσουν να καταβάλουν ανάλογες προσπάθειες. Οι ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύθηκαν ότι η Ε.Ε. θα περικόψει οπωσδήποτε τις εκπομπές της τουλάχιστον κατά 20% στο ίδιο διάστημα, επικρότησαν δε τη δέσμη προτάσεων για το κλίμα και την ενέργεια, την οποία υπέβαλε η Επιτροπή εφέτος τον Ιανουάριο, ως βάση για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Οι τελευταίες προβλέψεις δείχνουν ότι προκειμένου να επιτύχει τους ανωτέρω στόχους το έτος 2020, η Ε.Ε. οφείλει να μειώσει πολύ δραστικότερα τις εκπομπές της μετά το 2012. Αυτό καταδεικνύει την ανάγκη να θεσπίσουν, η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη, το ταχύτερο δυνατό τις πολιτικές και τα μέτρα που περιλαμβάνονται στη δέσμη προτάσεων για το κλίμα και την ενέργεια. Η Επιτροπή έχει την πρόθεση να προτείνει ορισμένα καίριας σημασίας μέτρα στις αρχές 2008.

Στη διάσκεψη του Μπαλί πρέπει να δρομολογηθούν διαπραγματεύσεις και να καθοριστεί ένας «οδικός χάρτης» για νέα συμφωνία στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών

Στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος, που θα πραγματοποιηθεί στο Μπαλί της Ινδονησίας από τις 3 έως τις 14 Δεκεμβρίου, πρέπει να συμφωνηθεί η έναρξη διαπραγματεύσεων για μια εκτενή και φιλόδοξη παγκόσμια συμφωνία σχετικά με την κλιματική αλλαγή για την περίοδο μετά το 2012, όταν πλέον θα έχει λήξει η πρώτη περίοδος ανάληψης δεσμεύσεων στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Αυτό αποτελεί βασικό στόχο της Επιτροπής και των κρατών μελών της Ε.Ε. μετά την ιδιαίτερα ανησυχητική αξιολόγηση της παρούσας και της μελλοντικής αλλαγής του κλίματος που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC).

Ο επίτροπος κ. Σταύρος Δήμας, αρμόδιος για θέματα περιβάλλοντος, θα συμμετάσχει στις υψηλού επιπέδου συζητήσεις στο πλαίσιο της διάσκεψης του Μπαλί, από τις 12 έως τις 14 Δεκεμβρίου. Πριν από τη διάσκεψη αυτή θα πραγματοποιηθούν, στις μεν 8-9 Δεκεμβρίου συνάντηση των υπουργών εμπορίου με αντικείμενο τα σχετιζόμενα με το εμπόριο ζητήματα του κλίματος, στις δε 10-11 Δεκεμβρίου συνάντηση των υπουργών οικονομικών για τη χρηματοδότηση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

«Τα επιστημονικά στοιχεία για τη κλιματική αλλαγή, τα οποία ήλθαν στο φως με την αξιολόγηση της IPCC, είναι εντυπωσιακά και ανησυχητικά», δήλωσε ο επίτροπος κ. Δήμας. «Η μόνη υπεύθυνη αντίδραση είναι να ενισχυθούν οι παγκόσμιες προσπάθειες για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει στο Μπαλί να υπάρξει συμφωνία να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις προς την κατεύθυνση ενός φιλόδοξου στόχου και την επίτευξη μιας περιεκτικής συμφωνίας για το κλίμα, καθώς και για τον καθορισμό ενός «οδικού χάρτη» στον οποίο θα τάσσονται οι κύριες συνιστώσες της. Στη διάσκεψη πρέπει επίσης να καθοριστεί το τέλος 2009 ως προθεσμία για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων».

Ο κ. Δήμας συνέχισε ως εξής: «Στόχο της μελλοντικής συμφωνίας πρέπει να αποτελέσει ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη σε 2 βαθμούς Κελσίου, σε σχέση με τα επίπεδα στην προβιομηχανική εποχή, ούτως ώστε να είμαστε σε θέση να προλάβουμε τις πλέον καταστροφικές συνέπειες από την αλλαγή του κλίματος. Η συνάντηση του Μπαλί αποτελεί μοναδική ευκαιρία να συμφωνήσουμε στο φιλόδοξο αυτό επίπεδο, το οποίο να καθοδηγεί τις διαπραγματεύσεις μας κατά τα επόμενα δύο χρόνια”.

Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκρίθηκε από το Συμβούλιο των υπουργών περιβάλλοντος στις 30 Οκτωβρίου. Η Ε.Ε. κρίνει ότι μια συμφωνία για την αλλαγή του κλίματος μετά το 2012 πρέπει να περιλαμβάνει οκτώ βασικούς άξονες:

• Τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη σε 2 βαθμούς Κελσίου άνω της θερμοκρασίας πριν από τη βιομηχανική εποχή. Η τήρηση του ορίου αυτού θα απαιτήσει τον τερματισμό της αύξησης των παγκόσμιων εκπομπών κατά τη διάρκεια των επόμενων 10 έως 15 ετών και στη συνέχεια να μειωθούν μέχρι το 2050 κατά τουλάχιστον 50% κάτω από τα επίπεδα του 1990.
• Σοβαρότερες υποχρεωτικές απόλυτες μειώσεις εκπομπών από τις ανεπτυγμένες χώρες. Η Ε.Ε. προτείνει να μειώσουν οι ανεπτυγμένες χώρες συνολικά τις εκπομπές τους μέχρι το 2020 κατά 30% και μέχρι το 2050 κατά 60-80% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Εν αναμονή συμφωνίας για το ζήτημα αυτό, η ΕΕ προέβη σε μονομερή δέσμευση να μειώσει τις δικές της εκπομπές κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το 2020. Η Επιτροπή θα προτείνει δέσμη νομοθετικών μέτρων για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου στις αρχές του 2008.
• Εύλογη και ουσιαστική συνεισφορά από άλλες χώρες, ιδιαίτερα τις ταχέως αναδυόμενες οικονομίες, που να περιορίζει την ένταση εκπομπών ως προς την οικονομική τους μεγέθυνση.
• Ενίσχυση και επέκταση της παγκόσμιας αγοράς εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μεταξύ άλλων μέσω καινοτόμων και πιο ευέλικτων μηχανισμών. Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ε.Ε. (EU ETS) δείχνει ότι η αγορά εκπομπών διοξειδίων του άνθρακα λειτουργεί.
• Αύξηση της συνεργασίας για την έρευνα, ανάπτυξη και εφαρμογή των καθαρών τεχνολογιών που απαιτούνται για τη μείωση των εκπομπών.
• Ενδυνάμωση των προσπαθειών για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος. Η συνεργασία για την αντιμετώπιση των αναπόφευκτων συνεπειών από την αλλαγή του κλίματος πρέπει να ενισχυθεί, ιδιαίτερα δε να βοηθηθούν οι φτωχότερες και πλέον ευάλωτες χώρες.
• Αντιμετώπιση των εκπομπών από τη διεθνή αεροπλοΐα και ναυτιλία. Η ΕΕ συζητεί ήδη την ένταξη της πολιτικής αεροπορίας στο ΕU ETS.
• Μείωση των εκπομπών από την αποψίλωση των δασών, που ευθύνεται για ποσοστό έως 20% των παγκόσμιων εκπομπών CO2.

Οι συζητήσεις για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν μετά το 2012, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αλλαγή του κλίματος ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια και η Ε.Ε. πιστεύει ότι είναι πλέον επιτακτική ανάγκη η διαδικασία αυτή να στραφεί σε συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας.

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων αυτών έλαβε χώρα ανεπίσημος διάλογος για την μακροπρόθεσμη συνεργασία μεταξύ των 192 συμβαλλομένων μερών της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (UNFCCC). Ο διάλογος αυτός θα λήξει επίσημα στο Μπαλί και η Ε.Ε. επιθυμεί να δοθεί συνέχεια με τη μορφή διαδικασίας επίσημων διαπραγματεύσεων που να καλύπτουν όλα τα δομικά στοιχεία μιας μελλοντικής συμφωνίας. Παράλληλα, τα 176 συμβαλλόμενα μέρη του Πρωτοκόλλου του Κιότο συζητούν νέους στόχους μείωσης των εκπομπών για τις βιομηχανικές χώρες, οι οποίοι θα διαδεχθούν τους στόχους της περιόδου 2008-2012.

Η συνάντηση των υπουργών εμπορίου, στις 8-9 Δεκεμβρίου, θα αποτελέσει σημαντική ευκαιρία για την αντιμετώπιση εγκάρσιων ζητημάτων εμπορίου που αφορούν στο κλίμα. Η σύνοδος των υπουργών οικονομικών, στις 10-11 Δεκεμβρίου, θα εστιαστεί στις δυνατότητες αναπροσανατολισμού και αύξησης της κλίμακας των επενδύσεων σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η Ε.Ε. δεσμεύεται να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για την εξεύρεση της απαραίτητης χρηματοδότησης μέσω, μεταξύ άλλων, της επέκτασης της παγκόσμιας αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα και εργαλείων όπως είναι το Παγκόσμιο ταμείο ενεργειακής απόδοσης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (GEEREF).

Η Επιτροπή θα προωθήσει επίσης την πρωτοβουλία της για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συνασπισμού αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος με τις φτωχότερες αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες θα επηρεαστούν περισσότερο από την αλλαγή αυτή, ενώ διαθέτουν τα λιγότερα μέσα για την αντιμετώπισή της.

Σημειώνεται πως η σύνοδος του Μπαλί περιλαμβάνει την 13η διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών (COP-13) της UNFCCC και την 3η σύνοδο των συμβαλλομένων μερών (COP/MOP-3) του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στις υψηλού επιπέδου συζητήσεις, επικεφαλής της Ε.Ε. θα είναι η «τρόικα», αποτελούμενη από τον Πορτογάλο υπουργό περιβάλλοντος, κ. Francisco Nunes Correia, τον Σλοβένο υπουργό περιβάλλοντος, κ. Janez Podobnik και τον επίτροπο κ. Σταύρο Δήμα.