Οι δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας στα πλαίσια του ΕΣΠΑ

Ο γενικός γραμματέας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, κ. Παντελής Σκλιάς, στην ομιλία του κατά τη διάρκεια διημερίδας του Υπουργείου<...> Τουριστικής Ανάπτυξης στις 28-29 Μαρτίου 2009, αναφέρθηκε στις δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης στα πλαίσια του ΕΣΠΑ για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Ακολουθεί η εισήγησή του:

1. Το Πλαίσιο για την τουριστική ανάπτυξη στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας – Ο σχεδιασμός και εφαρμογή του ΕΣΠΑ στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Το όραμα για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας είναι να μπορεί να απαντά στις απειλές και να προωθεί τις ευκαιρίες που της παρουσιάζονται, να διορθώνει τις αδυναμίες της και να αναπτύσσει τις δυνατότητες της. Για την υλοποίηση αυτού του οράματος, η Περιφέρεια πρέπει να επιτύχει υψηλή ανταγωνιστικότητα, να ενισχύσει την εξωστρέφεια της, να βελτιώσει το επίπεδο των ανθρώπινων πόρων της, να περιορίσει τον αναπτυξιακό δυϊσμό, να αναπτύξει σημαντικούς δεσμούς περιφερειακής συνεργασίας και να περιορίσει στον ελάχιστο δυνατό βαθμό την εξάρτηση της από την οικονομία της Αττικής.

Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας είναι οι εξής:

α. Επίτευξη υψηλής ανταγωνιστικότητας, ψηφιακής σύγκλισης και εξωστρέφειας.
Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της Προτεραιότητας αποσκοπούν στην ανασυγκρότηση του παραγωγικού ιστού προς τομείς, κλάδους και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, οι οποίοι ενσωματώνουν τις εξελίξεις στην τεχνολογική πρόοδο και την καινοτομία με τρόπο που να εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο συνεργιών μεταξύ των τριών τομέων παραγωγής. Αποσκοπούν επίσης στην προώθηση της ψηφιακής σύγκλισης και της οικονομίας της γνώσης, στην επέκταση της επιχειρηματικότητας με κυρίαρχα εξαγωγικό προσανατολισμό, στην κινητοποίηση των ενδογενών πόρων και στην προσέλκυση εξωτερικών επενδύσεων και δραστηριοτήτων υψηλής τεχνογνωσίας.

β. Αντιστροφή του αναπτυξιακού δυϊσμού και ομογενοποίηση του οικονομικού και κοινωνικού χώρου της Περιφέρειας.
Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της Προτεραιότητας αποσκοπούν στην προικοδότηση της Περιφέρειας με εκείνες τις υποδομές που θα της επιτρέψουν να αναπτυχθεί υπό καθεστώς Στόχου 2, να εξασφαλίσει συνέργιες όλων των τομέων της οικονομίας της, να επιτύχει σταδιακή απεξάρτηση των μειονεκτικών περιοχών από τις κλασσικές δράσεις Στόχου 1 και να μειώσει τον ενδο-περιφερειακό αναπτυξιακό δυϊσμό.

γ. Διασφάλιση του περιβάλλοντος και εξασφάλιση της αειφορίας.
Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της Προτεραιότητας αποσκοπούν στην ενσωμάτωση των απαιτήσεων της αειφορίας στην οικονομική δραστηριότητα, στη διαμόρφωση λειτουργικού αστικού δικτύου για την προαγωγή του επίπεδου διαβίωσης των πολιτών και την αναζωογόνηση των αστικών κέντρων. Επίσης αποσκοπούν στην προστασία του περιβαλλοντικού πλούτου με τη διευθέτηση των συγκρούσεων στις χρήσεις του χώρου, την πρόληψη και μείωση της ρύπανσης, τη συμπλήρωση των υποδομών συλλογής, διαχείρισης και τελικής διάθεσης αποβλήτων και την ενθάρρυνση της εναλλακτικής διαχείρισης η οποία παρουσιάζει και επενδυτικό ενδιαφέρον. Παράλληλα, μια σειρά από παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της προτεραιότητας αποσκοπούν στην ολοκλήρωση του συστήματος κοινωνικών υποδομών της Περιφέρειας για την εξισορρόπηση των αντιθέσεων, την ομογενοποίηση του κοινωνικού χώρου και τη διατήρηση της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής.

δ. Αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων: ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής και βελτίωση της δημόσιας διοίκησης.
Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της Προτεραιότητας αποσκοπούν στην προσαρμογή των ανθρώπινων πόρων της Περιφέρειας στις καινοτομίες, στην ψηφιακή σύγκλιση και στην οικονομία της γνώσης, στην αύξηση της προσαρμοστικότητας τους, στη βελτίωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας και στην προώθηση της τοπικά εξειδικευμένης και κλαδικά στοχευμένης έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που απαιτεί η επίτευξη των στόχων των Προτεραιοτήτων 2, αλλά και 3, στην ενίσχυση της Ανοιχτής Διοίκησης, στον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών και των ανθρώπινων πόρων της, στη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και στη διάδοση της δια βίου μάθησης. Αυτή η αναπτυξιακή προτεραιότητα ενσωματώνεται στους Aξονες Προτεραιότητας των ΕΠ του ΕΚΤ, λόγω της μονοταμειακότητας των προγραμμάτων και του “κλειδώματος” των πόρων για τις “μεταβατικές” Περιφέρειες.

ε. Λειτουργική σύνδεση με τις όμορες Περιφέρειες και εξισορρόπηση.
Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στο πλαίσιο αυτής της Προτεραιότητας αποσκοπούν στην ανάπτυξη δεσμών συνεργασίας και αναπτυξιακών συνεργιών με τις όμορες Περιφέρειες, στην ολοκλήρωση των διαπεριφερειακών συνδέσεων και στη σταδιακή αποδέσμευση ορισμένων περιοχών της Περιφέρειας από το σημερινό καθεστώς εξάρτησης από την οικονομική δραστηριότητα της Αττικής.

Η Δημόσια Δαπάνη για την Στερεά Ελλάδα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2007 – 2013 ανέρχεται σε 734 εκατ. ευρώ. Η χρηματοδότηση των πολιτικών έχει ως εξής:

• Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηματικότητα 252 εκατ. ευρώ
• Εκπαίδευση 78 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη
• Τουρισμός 48 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη
• Ψηφιακή Σύγκλιση 90 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη
• Υγεία 84 εκατ, ευρώ δημόσια δαπάνη
• Πολιτισμός 26 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη
• Περιβάλλον 42 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη
• Προσπελασιμότητα 114 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη

Για την επίτευξη των ανωτέρω προτεραιοτήτων, στο πλαίσιο του ΠΕΠ “Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας – Ηπείρου” θα διατεθούν στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας ονοματισμένες πιστώσεις ύψους 734 εκατ. ευρώ. Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας θα κατευθυνθούν επιπλέον πόροι από τα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΚΤ, καθώς και πόροι του Ταμείου Συνοχής μέσω των ΕΠ Προσπελασιμότητα και Περιβάλλον.

Το συνολικό ενδεικτικό ποσό, που κατανέμεται στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, ανέρχεται στο ύψος των περίπου 2,4 δισ. ευρώ, χωρίς σε αυτό να υπολογίζεται το ποσό που θα συνεισφέρει ο στόχος της διασυνοριακής συνεργασίας και τα Ταμεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Αλιείας.

Σημαντικού χαρακτήρα παρεμβάσεις μεταφορών, οι οποίες προβλέπεται να υλοποιηθούν στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013, είναι ενδεικτικά οι ακόλουθες:
– Συνέχιση της κατασκευής / αναβάθμισης τμημάτων του ΠΑΘΕ,
– Κατασκευή του Αυτοκινητόδρομου Κεντρικής Ελλάδας (τμήμα Στερεάς),
– Βελτίωση άλλων διευρωπαϊκών αξόνων,
καθώς και μικρότερης εμβέλειας παρεμβάσεις, περιφερειακού χαρακτήρα, που αποσκοπούν στη διασύνδεση του μεταφορικού και επικοινωνιακού δικτύου της Περιφέρειας με το αντίστοιχο εθνικό και ευρωπαϊκό, στη διαμόρφωση λειτουργικού αστικού δικτύου της Περιφέρειας, καθώς και στη διασύνδεσή της με τις όμορες περιφέρειες.

2. Οι γενικές επισημάνσεις τις ανάλυσης για την ανάπτυξη του τουρισμού στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες Προγραμματικές Περιόδους, στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας λόγω της εισόδου στον Στόχο 2 θα εφαρμοστεί ένα και μόνο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, το ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας που αποτελεί τμήμα του ενιαίου ΠΕΠ Χ.Ε. “Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας – Ηπείρου”. Αυτό σημαίνει ότι η στρατηγική για την τουριστική ανάπτυξη θα υλοποιηθεί και θα διαχειριστεί στο σύνολο της από πόρους της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Για το λόγο αυτό η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης ειδίκευσε την εθνική στρατηγική στα πλαίσια της Περιφέρειας και την ενσωμάτωσε στο αναπτυξιακό πρόγραμμα. Η εξειδικευση αυτή έγινε βάσει των ιδιαίτερων συνθηκών προβλημάτων και ευκαιριών της περιφέρειας.

Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η Περιφέρεια όσον αφορά στην ανάπτυξη του τουρισμού είναι:
– φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι
– προσβασιμότητα: κύριο εθνικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, γειτνίαση με Αττική.

Η αναγνώριση και ορθολογική διαχείριση των παραπάνω μπορεί να προσφέρει στην Περιφέρεια ευκαιρίες για περαιτέρω αξιοποίηση και αναβάθμιση του τουριστικού δυναμικού. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Περιφέρεια σε σχέση με την ανάπτυξη, αλλά και τις επιπτώσεις του τουρισμού συνοψίζονται παρακάτω:

• περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις παράκτιες ζώνες: αισθητική – ηχητική ρύπανση, ρύπανση εδάφους, υδάτινων πόρων, αέρα, εξάντληση φυσικής χωρητικότητας
• γενικότερη μη εφαρμογή πολιτικής προστασίας περιβάλλοντος και χωροταξικού σχεδιασμού, με αποτέλεσμα την σύγκρουση χρήσεων γης και την υποβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος
• αυξανόμενος ανταγωνισμός, τόσο ως προς την προσφορά όσο και ως προς τη ζήτηση
• περιοριστικός ρόλος των καναλιών διανομής του προϊόντος

3. Η Στρατηγική της Περιφέρειας

Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, διαθέτοντας σημαντικούς τουριστικούς πόρους, οφείλει να μετατρέψει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα με βάση την ποιότητα και όχι την χαμηλού κόστους παροχής υπηρεσιών. Οι ειδικοί στόχοι της στρατηγικής εξειδικεύονται ως εξής:

• αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος για την ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος
• διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, με ανάπτυξη ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού
• δημιουργία ή αναβάθμιση ξενοδοχειακής και άλλων τουριστικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που απαιτούνται για δυναμική ενίσχυση των ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού
• αναβάθμιση προσόντων και δεξιοτήτων και λειτουργικής φιλοσοφίας του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στον τουρισμό
• επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, μείωση της εποχικότητας και απεξάρτηση από το μοντέλο «ήλιος-θάλασσα»- ενίσχυση της διεθνούς προβολής, με παράλληλη ενίσχυση και του εγχώριου τουρισμού
• ενθάρρυνση καινοτόμων ενεργειών, αξιοποίηση επιτευγμάτων και εργαλείων της κοινωνίας της γνώσης, σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών
• ορθολογική διευθέτηση των χωροταξικών προβλημάτων, στο πλαίσιο της ήπιας και αειφόρου ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά.

4. Οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν

Συνολικά, στον τομέα του τουρισμού (χωρίς να υπολογίζονται οι επιπλέον πόροι που θα διατεθούν για έργα υποδομών) αναμένεται να δοθούν 48 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη, εκ των οποίων περίπου τα 31 εκατ. ευρώ αφορούν στις τουριστικές επιχειρήσεις (αναβάθμιση και νέες).

Α) Τουριστικές Υποδομές και Υπηρεσίες: Αναφέρεται σε δράσεις και έργα που σχετίζονται με την παροχή νέων ή την βελτίωση της ποιότητας υφιστάμενων τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών.
Ενδεικτικά, μπορούν να χρηματοδοτηθούν δράσεις για:

• Την κατασκευή – αναβάθμιση τουριστικών αγκυροβολίων
• Τον εκσυγχρονισμό των χιονοδρομικών κέντρων
• Την κατασκευή θεματικών πάρκων και την δημιουργία τουριστικών υποδομών (π.χ. σημεία πληροφόρησης/ διαμορφώσεις κ.ο.κ.) για την ανάπτυξη του ορεινού τουρισμού και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου
• Αξιοποίηση δημόσιων και δημοτικών τουριστικών υποδομών και εκσυγχρονισμός τους (συμπεριλαμβανομένων των υποδομών θερμαλιστικού τουρισμού)
• Έργα διαμόρφωσης – ανάδειξης διαδρομών – μονοπατιών πολυθεματικού χαρακτήρα με έμφαση στη φυσιολατρική διάσταση
• Δημιουργία υποδομών παρατήρησης και ερμηνείας της φύσης (π.χ. παρατηρητήρια, κέντρα ενημέρωσης επισκεπτών)
• Έργα για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού (κυρίως στο Νότιο Ευβοϊκό κόλπο)
• Την προβολή του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών μορφών τουρισμού
• Δημιουργία Διεθνούς Κέντρου Οικολογικού Τουρισμού

Β) Επιχειρήσεις
Ενδεικτικά μπορούν να χρηματοδοτηθούν δράσεις για:
– τη χρηματοδότηση καινοτόμων επιχειρηματικών σχεδίων:

• ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων και εκτός αναπτυξιακού νόμου
• ενίσχυση μονάδων για την ανάπτυξη εναλλακτικών – ειδικών μορφών τουρισμού και την παροχή πρότυπων υπηρεσιών, από τις τουριστικές επιχειρήσεις
• Ανάπτυξη και παροχή νέων υπηρεσιών
• “ηλεκτρονικό επιχειρείν”
• Ενίσχυση για την εφαρμογή των ποιοτικών προτύπων που καθορίζονται από τις νέες προδιαγραφές ποιότητας του Υπουργείου Τουρισμού
  

– τη δικτύωση των επιχειρήσεων του τουριστικού κλάδου

• δίκτυα συνεργασίας τουριστικών επιχειρήσεων σε τοπικό / περιφερειακό επίπεδο

– την ανάπτυξη “πράσινων υποδομών” (ενέργεια, διαχείριση απορριμμάτων κ.λπ.) από τις τουριστικές μονάδες.

• Συστήματα ολικής ποιότητας, διαχείρισης ενέργειας, περιβαλλοντικών πόρων

Γ) Καλές πρακτικές

Μηχανισμοί για την βελτίωση και διάχυση των καλών πρακτικών σε νέους επιχειρηματίες και την επιβράβευση επιχειρηματικής αριστείας

Στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος πέρα των παραπάνω κωδικών δράσεων αναμένεται να συμβάλουν άμεσα ή έμμεσα έργα από τις δράσεις που αφορούν:

• Τον πολιτισμό (Ανάπτυξη πολιτιστικών υποδομών, Συνδρομή στην βελτίωση πολιτιστικών υπηρεσιών) όπου συμπεριλαμβάνονται έργα για την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων, την βελτίωση της παροχής υπηρεσιών σε μουσεία, την παραγωγή υλικού, προϋπολογισμού 24 εκατ. ευρώ.
• Την Ψηφιακή σύγκληση όου θα υλοποιηθούν δράσεις για τη χρήση νέων τεχνολογιών με στόχο την βελτίωση της διοικητικής υποστήριξης της τουριστικής ανάπτυξης, προϋπολογισμού 10 εκατ. ευρώ.
• Τις μεταφορές με δράσεις για την καλύτερη σύνδεση με άλλες περιφέρειες, βελτίωση της προσβασιμότητας σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές, έργα επέκτασης των εμπορικών και επιβατικών λιμένων. Προϋπολογισμού 114 εκατ. ευρώ.
• Το περιβάλλον, με έργα που αφορούν τόσο την μείωση της ρύπανσης σε τουριστικές περιοχές (και άρα την καλύτερη παροχή τουριστικού προϊόντος), όσο και την ανάδειξη – προστασία περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος. Προϋπολογισμού 42 εκατ. ευρώ.
• Την αστική και αγροτική αναγέννηση, με έργα ρύθμισης των χρήσεων γης σε τουριστικές ζώνες, αναπλάσεις οικισμών, έργα σε παραδοσιακούς οικισμούς και άλλα έργα, που αναμένεται να αυξήσουν την ελκυστικότητα των αστικών κέντρων. Προϋπολογισμού 9 εκατ. ευρώ.

Τα παραπάνω αναδυκνείουν μια ολιστική προσέγγιση, που πρόκειται να οδηγήσει με σίγουρα βήματα στην ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση του τουρισμού στην Περιφέρειά μας, προς όφελος τελικά των πολιτών και της πατρίδας μας.